Hələ yolun başındadır, sənətinə olan sevgisi, səyi və çalışqanlığı ilə elə gənc yaşından tamaşaçıların diqqətini çəkməyi bacarıb. Bir neçə ildir ki, müxbir kimi problemləri qabardan və ölkədə baş verən sosial, siyasi hadisələrin mərkəzində olan Rüstəm İbadov hazırda isə "Xəzər Xəbər"in aparıcısı qismində çıxış edir. Onun müəllifi olduğu “Kod adı Yaşma” sənədli filmi 8 gün müddətində “Youtube”-da izlənmə rekordu qırmaqda davam edir.
Rüstəm İbadov Moderator.az-a 4 nəfərlik çəkiliş heyəti ilə 5 gün ərzində çəkilən sənədli filmin hekayəsindən, eyni zamanda özünün keçdiyi yaradıcılıq yolundan bəhs etdi:
- Efir kamera arxasından parlaq, işıqlı, asan görünsə də yəqin ki, onun görünməyən tərəfləri də var. Hansı ki, bu parlaqlıq bir çox gənclərin gözünü qamaşdırır və jurnalistika sahəsini məhz simaları görünsün deyə seçirlər. İstərdik bir də kamera arxası çətinlikləri sizdən eşidək?
- Bir çoxları elə düşünür ki, aparıcı olmaq təkcə gözəl geyimləri geyinmək, saçını baxımlı hala gətirmək və efirə çıxıb, sözləri oxumaqdan ibarətdir. Ancaq əgər söhbət peşəkar jurnalistikadan gedirsə, əlbəttə, bu işin kənardan görünən tərəfidir. Çünki böyük media inkişafı keçən ölkələrin heç birində uzun illər aktiv jurnalistika təcrübəsi olmayan biri canlı efirlərə aparıcı qismində buraxılmır. Səbəb çox sadədir. Həmin şəxs öncə öz işi ilə auditoriyada inam qazanmalıdır və onun reportajlarına baxan insanlar artıq anlamalıdır ki, hə, bu insan düzü düz, əyrini əyri göstərə bilir. Eləcə də canlı efirdə elə məqamlar ola bilər ki, artıq burda aparıcının önündə nə yazı, nə da başqa bir məlumat olar. Həmin məqamlarda canlı efirin gedişi aparıcının sırf dünyagörüşünə, onun jurnalistika peşəkarlığına bağlı olur. Özümü çox şanslı hesab edirəm ki, 5 il peşəkar jurnalistika fəaliyyəti ilə məşğul olandan sonra aparıcı kimi çalışmağa başlamışam. Düşünürəm ki, aparıcı kimi fəaliyyətimi asanlaşdıran və onu püxtələşdirməyə əsas imkan verən məqam jurnalist kimi olayların içərisində olmağım olub. Ancaq müxbir kimi indi də çəkilişlərə gedir və düşünürəm ki, jurnalist nə vaxt ki, aktiv jurnalistikadan uzaqlaşır onda onun qələmi də, düşüncəsi də inkişafdan dayanır. Ona görə fikirləşirəm ki, peşəkar jurnalistika fəaliyyəti olmadan aparıcılıq edəndə xəbərin ruhunu, orda nələrin yaşandığını tamaşaçıya çatdırmaq bir qədər çətin olur.
- Hər bir media nümayəndələsinin sənətə gəlişi ilə bağl bir hekayəsi var. Bəs sizdə necə, bu sənəti seçməyə sizi nə vadar etdi?
- Mənimçün jurnalistika fakültəsinə daxil olmaqla bu sənəti sevib ardınca getmək tamamilə başqa-başqa hadisələrlə bağlıdır. Bakı Dövlət Universitetinin jurnalistika fakültəsinə daxil olmağım təsadüfi olmuşdu. İlk olaraq bu sahəyə o qədər də maraq göstərmirdim.
Biz tələbə olanda ABŞ-nın Kolorado universitetindən Daq Kasper adlı professor gəldi bizim fakültəyə və dedilər ki, kim istəsə, ona 3 aylıq xəbərçilik sənəti ilə bağlı təlimi keçiləcək. Mütəxəssis amerikalı olduğu üçün diqqətimi çəkdi və bu təlimdə iştirak etməyə qərar verdim. Məhz həmin o şəxsin peşəkar yanaşması və jurnalistikanın dərinliklərini bizlərə öyrətməsi bu peşəni mənə sevdirdi. İlk dəfə Daq Kasper keçdiyi təlimdə jurnalistika ilə bağlı heç eşitmədiyim, bilmədiyim şeyləri danışırdı və bizə öyrədirdi. Mən o təlimlərdə inandım ki, bəli, yaxşı jurnalist ola bilsəm, naqisliklərin, qanunsuzluqların, özbaşınalıqların doğru işıqlandırılması ilə Azərbaycan insanının daha yaxşı, inkişaf etmiş bir cəmiyyətdə yaşamasına dəstək ola bilərəm. Bu sənətə gəlməyimin özəyi, sevgi mənbəyi məhz bu olub. Əlbəttə, bu, həyatımdakı sonuncu təlim deyildi, ancaq ən əsas - mənə jurnalistikanı sevdirən bir təlim oldu. Bundan sonra peşəkar jurnalistika fəaliyyətimlə bağlı olaraq Bakıda, Almaniyada, Gürcüstanda, Latviya, Litva kimi ölkələrdə jurnalistika ilə bağlı çoxsaylı təlimlərə qatıldım və bu təlimlərdə qazandığım təcrübə mənə öz fəaliyyətimi təkmilləşdirməkdə çox böyük dəstək oldu.
- Sizcə, xəbər aparıcısı olmaq üçün maariflənmək, söz bazasının genişliyi nə qədər önəmlidir?
- Təkcə xəbər aparıcısı yox, eləcə də jurnalistika fəaliyyəti ilə məşğul olan hər kəs düşünürəm ki, ölkədə, regionda və dünyada baş verən prosesləri izləməlidir. Çünki bir gün proseslərdən uzaq qalanda artıq növbəti mərhələdə nələrin baş verdiyini proqnozlaşdırmaq və təhlil etmək çətinləşir. Gün ərzində mediadan ən azı 100-200 arasında məlumat oxuyuram. Artıq bu alışqanlıq halını alıb. Bundan əlavə, xarici ölkələrin jurnalist araşdırmalarını izləyirəm. Adətən, mənə "Əl-Cəzirə" və BBC kanallarının hazırladığı jurnalist araşdırmaları daha çox maraqlı gəlir. Öz fəaliyyətimdə onların üstün təcrübəsindən dəfələrlə istifadə etmişəm və düşünürəm ki, nəticəsi də yaxşı alınıb. Bədii ədəbiyyat oxumağa çox vaxt ayıra bilmirəm, ancaq fərdi inkişafla bağlı yazıları mütəmadi olaraq oxuyuram. Tələbə olanda daha çox siyasi-analitik və psixologiya ilə bağlı olan kitabları oxuyurdum. Həmin kitablardan yazdığım qeydləri hələ də gündəliyimdə saxlayıram. Günlük məlumat axını özü də söz bazasını, az da olsa, artırmağa və yeni yaranan sözlərin, ifadələrin artıq danışığımızda öz əksini tapmasını asanlaşdırır. Fikrimcə, gündəmi yaxından izləməyən və nələrin baş verdiyini təhlil edə bilməyən jurnalist, eləcə də aparıcı canlı efirdə, eləcə də fəaliyyət göstərdiyi məkanlarda çətin vəziyyətlərə düşə bilər. Məsələn, çox yaxşı xatırlayıram pandemiyanın başlamasından hardasa 1 ildən çox vaxt keçmişdi və Nazirlər Kabineti yanında operativ qərargahın iclasında bir nəfər xanım jurnalist sual vermişdi ki, koronavirus yoluxucudur? Düşünürəm ki, bu halla gündəmdən uzaqda qalan hər kəs rastlaşa bilər.
- Biz aparıcını və sujeti hazırlayan müxbirləri görür və onların təqdimatında hazırlanan materialları izləyirik. Ancaq müxbirlə bərabər əziyyət çəkən operatorlar hər zaman kölgədə qalır. Hansı ki, operator qeyri-peşəkar olduqda, müxbir nə qədər istedadlı olursa-olsun onun işi diqqət çəkmir. Bəs sizdə necə, xəbər operatorları xüsusi təlim keçirmi və sujetin hazırlanmasında onların üzərinə nə qədər yük düşür?
- Söhbət televiziya jurnalistikasından gedirsə, media məhsulunun tamaşaçıya görünən tərəfinin, yəni vizuallığının tamamı operatorun işidir. Xəzər televiziyasında çox peşəkar və bu sənətə illərini verən kameramanlarımız var. İstənilən xəbər sujetində, reportajda görüntü ilə sözlərin bir-birini tamamlaması isə birbaşa operator və jurnalistin bir-birilə qurduğu koordinasiyanın keyfiyyətindən asılıdır. Dəfələrlə şahidi olmuşam ki, kimlərsə çəkilişdən qayıdır və deyir ki, operator laızm olan heç nəyi çəkməyib. Burda səhv olan odur ki, jurnalist hər çəkilişdən öncə ağlında qurduğu sujeti çox ətraflı şəkildə operatora izah etməli, onunla məsləhətləşməlidir. Əgər operator hər şeyi olay yerində öyrənirsə və ona sujetdə nə, necə təqdim olunacaq izah edilmirsə, onda operatordan yüksək iş tələb etmək əbəsdir.
- Çəkiliş prosesində hansı hadisələr daha çox yadınızda qalıb?
- İlk olaraq mən "Xəzər" televiziyasında 2010-cu ildə gecə növbəsində müxbir kimi fəaliyyət göstərməklə başlamışam. Həmin vaxt maraqlı bir hadisə yaşanmışdı. Biz gecə növbəsində olanda avtomobillə şəhərdə gəzirdik ki, hansısa maraqlı hadisə qarşımıza çıxsa çəkək. Bir dəfə gecə saat 02:00 radələrində Azadlıq prospekti ilə gedirik. Birdən qarşımızdakı avtomobilin önündəki maşın dərhal dayandı və o da əyləcə basa bilməyərək qəza törətdi. Biz kamera və mikrafonla dərhal düşdük ki, hadisəni çəkək. Bu zaman qəzada avtomobili əzilən sürücü dönüb bizi gördü və bir anlıq maşınını unutdu. Əli ilə başını tutdu və bizə dönüb dedi ki, ay qardaş, sizə bu saniyə kim xəbər verdi ki, burda qəza olub? Adam qarşısında kamera və mikrafonu görüb sanki şoka düşmüşdü.
- Sujetin hazırlanması, xəbərin istehsal prosesindən çıxan biri olaraq yəqin ki, xəbəri təqdim etmək sizə daha asan gələr?
- Peşəkar jurnalistikada artıq 11 ildir çalışıram. Çox maraqlı xəbər sujetləri və kiçik jurnalist araşdırmalarım olub. Ancaq düşünürəm ki, bunlardan ən yadda qalanı və unudulmaz olanı Zəfər gününün ildönümü ilə bağlı müəllifi olduğum “Kod adı Yaşma” sənədli filmi idi. 51 dəqiqəlik bu sənədli filmi hazırlamaq ilk olaraq mənə həvalə edildiyi üçün çox sevindim. Azərbaycan ordusunun ehtiyatda olan zabiti kimi Azərbaycanın zəfərindən, bir də üstəlik bu zəfərdə böyük pay sahibi olan xüsusi təyinatlı qüvvələrdən sənədli film hazırlamaq həm çox maraqlı, həm də qürurverici idi. Bu sənədli filmi 4 nəfərlik çəkiliş heyəti ilə 5 gün ərzində çəkmişdik. Ancaq film tamaşaçılar tərəfindən çox yaxşı qarşılandı və artıq 8 gün müddətində “Youtube”-da izlənmə sayımız yarım milyona yaxınlaşır. Müharibə ilə bağlı çoxları sənədli film hazırlamışdı. Ancaq biz bu filmə şəhid atası və hərbi həkimin iştirakı ilə hümanist bir çalar verdik. Adətən, müharibə adı gələndə ancaq döyüş səhnələri insanın ağlında canlanır. Ancaq hərbi həkimin bir il sonra yaralılara gizli şəkildə xidmət etdiyi evi taparaq orda etdiyi əməliyyatları xatırlaması və vətən müharibəsi qəhrəmanı olan hərbçimizin Cıdır düzündə oğlunun silahdaşlarının əhatəsində dediyi qürurverici sözlər bu sənədli filmi Azərbayan insanına daha çox sevdirdi. Düşünürəm ki, bu son olmayacaq və Azərbaycanın zəfər tarixini yazanların hamısını hissə-hissə digər sənədli filmlərlə tamaşaçılarımıza çatdıracağıq.
- Bu gün təsadüfən yolu televiziyadan keçən, danışığında bir çox qüsurlar olan "aparıcıları" da zaman-zaman efirdə görürük. Ancaq hansı layihə olursa olsun onlar xəbərin tam mərkəzinə, xəbər aparıcılığına qədər gəlib çıxa bilmirlər. Onlara nə mane olur?
- Xəbər ciddilik və hərəkətlərinə nəzarəti sevir. Çünki bir gün xəbər aparıcısı olub sabah hansısa şou verilişini aparmaq mümkün deyil. Bu zaman tamaşaçıda sənə qarşı olan inam itir və müəyyən müddətdən sonra səni artıq heç kəs ciddi bir sima kimi qəbul etməməyə başlayır. Bu təkcə Azərbaycanda yox, dünyanın hər yerində belədir. Məsələn, bir sıra xarici ölkələrdə xəbər aparıcıları ilə əmək müqaviləsi bağlananda onlarla müxtəlif əyləncələrdən, tədbirlərdən uzaq durmaları barədə razılığa gəlinir. Çünki aparıcının hərəkətləri bəzi hallarda media qurumunun nüfuzuna da xələl gətirə bilər. Buna görə də xəbər aparıcılığı təkcə yaxşı diksiya və peşəkar jurnalist keçmişi olmaqla tamamlanmır. Bu peşə fəaliyyəti həyatın hər sahəsində aparıcının qabağına çıxır və xəbər siması olaraq hər şeydən özünü qorumağı, tamaşaçıların etimadını saxlamağı bacarmalısan. Buna görə də müxtəlif mövzularla bağlı gündəmə gələcək insanların xəbər aparıcısı olmasında düşünürəm ki, kanal rəhbərləri də maraqlı ola bilməzlər. Çünki həmin şəxsin hansısa hərəkəti sonra bütün kanalın nüfuzuna təsir edə bilər.
Xəyalə Rəis
