(Əvvəli burada: //moderator.az/az/ekskluziv/630747/sabiq-nazir-qafan-meri-istiqametinde-yarimciq-dayandirilmis-emeliyyatdan-danisdi/)

 

1992-ci il aprelin 27-də Zəngilan rayonunun Şayıflı kəndindən başlanmış əməliyyatdan təxminən bir il sonra -1993-cü il aprelin 10-da cəsur komandir Firudin Şabanovun rəhbərliyi ilə Zəngilandan Qafan-Meğri istiqamətində daha bir uğurlu əməliyyat keçirilmişdi. Təəssüf ki, ordumuz 40-50 km Ermənistanın içərilərinə irəlilədikdən sonra yenə də rəhbərliyin göstərişi ilə əməliyyat yarımçıq dayandırılmışdı...

 

Azərbaycanın igid hərbçiləri mənim Prezidentin cəbhə zonasında səlahiyyətli nümayəndəsi olduğum və sonrakı dövrdə də belə uğurlu, lakin, əfsus ki, yarımçıq dayandırılmış əməliyyatların çox şahidi olub...

 

...28 avqust 1992-ci ildə  Milli Ordumuzun birləşmələri bundan öncə dəfələrlə erməni hücumlarına məruz qalmış Gədəbəy rayonu ərazisindən hücuma keçərək Ermənistanın Krasnoselsk rayonunun Orconikidze kəndi və orada olan yüksəklikləri azad etmişlər. Yenə də onlara əlavə kömək göndərilməmiş, əksinə, geri çəkilmək əmri verilmişdir...

 

3 oktyabr  1992-ci ildə  Laçın rayonunun cənub - Qubadlı istiqamətindən kəndlərinin azad olunması əməliyyatlarında iştirak edən tabor komandiri,  sonradan Milli Qəhrəman adına layiq görülmüş  Əliyar Əliyev  rayonun Fətəlipəyə kəndi yaxınlığında, yəni rayon mərkəzinə  10-15 km qalmış müəmmalı şəraitdə şəhid oldu. Və komandanlığın göstərişi ilə əməliyyat dayandırıldı.  Belə ki, həmin hücumla paralel  Milli Ordu əsgərləri Laçın polis tağımının döyüşçüləri ilə birgə Laçın rayonunun şimalından  - Kəlbəcər istiqamətindən  kəndləri azad edərək təxminən oktyabrın 8-də rayon mərkəzinə daxil olmalı və cənubdan gələn qüvvələrlə birləşməli idilər.  Təəssüf ki,  şimaldan gələn qüvvələrimiz 7 oktyabr 1992-ci ildə Laçın rayon mərkəzinə 6 km qalmış - Mərkiz yüksəkliyindəki tele-qüllə və Sus kəndi istiqamətində hərəkət edərkən respublikanın siyasi və hərbi rəhbərlikləri şifro-teleqramla onların da hücumunu dayandıraraq geri çəkilmələri haqda əmr veriblər...  

 

29 dekabr 1992-ci ildə Milli Ordumuzun birləşmələri Tovuz rayonundan Ermənistanın Berd rayonu, Gədəbəy rayonundan Ermənistanın  Krasnoselsk və Qazax rayonundan  Ermənistanın İcevan və Noyemberyan rayonları istiqamətində əlaqəli və planlı şəkildə hücuma keçərək düşmən qüvvələrinin yerləşdiyi tarixi ərazilərimizə daxil olub və bir neçə yaşayış məntəqəsini ələ keçirib. Ordumuz bundan sonra daha da irəliləyərək işğalçı ölkənin adı çəkilən rayon mərkəzlərini də ələ keçirməkdə ikən Müdafiə Nazirliyindən əlavə kömək göndərmək əvəzinə, hərbi birləşmə komandirlərinə geri çəkilmək əmri verilib...

Belə misalların sayını kifayət qədər artırmaq olar.

 

Maraqlıdır ki, ordumuzun Ermənistan ərazisinə daxil olduğu bu cür hallarda həmişə geri çəkilmə haqda əmr verilərkən adı çəkilən sərhədyanı rayonların keçmiş Dağlıq Qarabağla sərhəddə olmadığı əsas gətirilib. Halbuki, düşmənin də Ermənistan ərazisindən hücuma keçərək sərhədyanı Laçın, Kəlbəcər, Zəngilan və s. əraziləri işğal etməsi və bizim də Ermənistan ərazisinə daxil olmaqla erməniləri işğal etdikləri Azərbaycan Respublikası ərazilərindən çıxarmağımızın mümkünlüyü nəzərə alınmayıb. Özü  də Milli Ordu və polis qüvvələrimiz hər dəfə ermənilərin işğalına cavab olaraq hücuma keçib Ermənistan ərazisinin müəyyən hissəsini ələ keçirdikdən sonra düşmənlər dərhal hiyləgərcəsinə Azərbaycan tərəfinə atəşkəs barədə müraciət edir, atəşkəs əldə olunduqdan bir müddət sonra isə qüvvələrini toplayıb yenidən Azərbaycan torpaqlarına soxulurdular. Məsələn, 1992-ci ilin dekabrında ordumuzun  Zəngilan istiqamətindəki hücumundan sonra ermənilərin xahişi ilə atəşkəs elan edildikdən az sonra Ermənistan ordusu gözlənilmədən hücuma keçərək neçə-neçə sərhədyanı kəndimizi işğal etmiş və onların sakinlərini qətliama məruz qoymuşdu...

 

Bir sözlə, belə qənaətə gəlinir ki, 1992-1993-cü illərdə Azərbaycanın ərazi bütövluyü uğrundakı döyüşlərdə ümumilikdə Azərbaycan əsgəri əlindən gələni edərək üzərinə düşən vəzifələri maksimum yerinə yetirməyə çalışıb. Lakin o vaxtkı hakimiyyət bundan sanki sui-istifadə edirdi. Nəticədə Azərbaycan ordusunun Ermənistan ərazisinə uğurlu hücumlarından, eləcə də Qarabağdakı müvəffəqiyyətlə nəticələnən, amma yarımçıq dayandırılmış azadetmə əməliyyatlarından sonra ermənilərdə belə bir təəssürat yaranırdı ki, Azərbaycan öz torpaqlarını azad etmək və Ermənistana qalib gəlmək gücünə malikdir, lakin nədənsə məqsədyönlü şəkildə bunu etmir...

 

Hesab edirəm ki, Şuşa və Laçın rayonlarının işğalına səbəblər arasında da obyektiv amillərdən çox məhz bu cür subyektiv amillər  böyük rol oynayıb.  Bunlardan biri öncə qeyd etdiyimiz kimi, 1992-ci il aprelin 27-də Zəngilandan Qafan-Meğri istiqamətində keçirilmiş əməliyyatın durdurulması idi. Şuşa və Laçının işğalına aparan digər subyektiv və zənnimcə, əsas amil Müdafiə Nazirliyi tərəfindən həmin bölgədəki hərbi birləşmələrdə aparılmış struktur və kadr dəyişiklikləri olub. Belə ki, 1992-ci il aprelin sonunda müdafiə naziri Rəhim Qazıyev  Şuşa və Laçın ərazisindəki briqadaya komandirlik edən polkovnik Zaur(yaxud Zadir) Rzayevi  polkovnik-leytenant Elbrus Orucovla əvəzləyir, Zaur Rzayev isə Kəlbəcər istiqamətinə göndərilir. Nazirin 30 aprel 1992-ci il tarixli 0151 saylı əmri ilə isə 1988-ci ildən bəri Laçın rayonunun həm Ermənistan, həm də keçmiş Dağlıq Qarabağ istiqamətindən müdafiəsini təşkil edən  Arif Paşayevin komandirlik etdiyi   811 saylı hərbi hissəni, yəni əlahiddə Laçın dağ-atıcı alayını ləğv edərək onu yeni briqada komandiri Elbrus Orucovun tabeliyinə verilir.

Şuşa və Laçının işğalı ərəfəsindəki və sonrakı hadisələrin  təhlili göstərir  ki, Şuşanın  işğalından az əvvəl Zaur Rzayevin Elbrus Orucovla əvəzlənməsi, eləcə də Laçın alayının ləğvi və nəticədə hərbi birləşmələrdə pərakəndəlik yaranması həmin bölgələrin işğalına şərait yaradıb. Əgər Zaur Rzayev briqada komandiri kimi Şuşa və Laçın ərazilərində qalsaydı, həmin bölgələr heç bir vaxt işğal olunmazdı. Çünki o, doğrudan da Vətənini sevən peşəkar və bacarıqlı sərkərdə, Elbrus Orucovdan fərqli olaraq tabeliyində olan zabit və əsgərlərlə öz arasında qarşılıqlı etibar və sədaqət qazanmış bir komandir idi. İkincisi də, o, artıq bir müddət bəhs edilən bölgələrdə olduğundan həmin ərazilərin əməliyyat və relyef şəraitini də mənimsəmişdi. Dediklərimizi Zaur Rzayevin sonradan -1992-ci ilin yay-payızında  Kəlbəcər istiqamətindəki briqadanın komandiri kimi Laçın rayonunun onlarla kəndinin azad edilməsinə və  ordumuzun Laçın şəhərinin 4-5 kilometrliyinədək gəlib çıxmasına nail olması da sübut edir. Təəssüf ki, öncə qeyd etdiyimiz kimi, o dövrkü hərbi-siyasi komandanlığın xəyanətə bərabər əmrləriylə həmin hücum da dayandırılmışdı... Amma bir komandir kimi məhz həmin əməliyyatlardakı uğurlarına görə Zaur Rzayev 1992-ci il oktyabrın 19-da Prezident fərmanı ilə general-mayor rütbəsinə layiq görülüb...

 

O vaxtkı müdafiə naziri Rəhim Qazıyevin sonrakı açıqlamalarında 1992-ci il aprelin 30-da Laçın alayının ləğv olunmasıyla bağlı əmrin verilməsinə əsas səbəbkar kimi günahlandırdığı sabiq Baş Qərargah rəisi Şahin Musayevə gəlincə....

 

(Davamı var)

 

Təqdim etdi: Sultan Laçın