3-cü Dünya Müharbəsinin astanasında - Rəqiblər hərbi təlimlərlə əzələ nümayiş etdirir...

Hərb

Oxunub: 3899

23 Apr 2021 | 13:55

3-cü Dünya Müharbəsinin astanasında - Rəqiblər hərbi təlimlərlə əzələ nümayiş etdirir...

DEFENDER Europe-21

ABŞ Ordusunun Avropa və Afrikadakı komandanlığı, ABŞ, Albaniya, Bosniya və Herseqovina, Bolqarıstan, Böyük Britaniya Kanada, Xorvatiya, Estoniya, Gürcüstan, Almaniya, Yunanıstan, Macarıstan, İtaliya, Kosovo, Latviya, Litva, Moldova, Çernoqoriya, Hollandiya, Şimali Makedoniya, Polşa, Rumıniya, Sloveniya, İspaniya, Türkiyə və Ukrayna daxil olmaqla 26 ölkədən 30 minə qədər hərbçinin iştirakı ilə genişmiqyaslı “DEFENDER Europe 21” təlimlərinin başladığını elan etdi. Əvvəl Ermənistanın da bu təlimlərdə iştirakı barədə şayiələr dolaşsada, sonradan işğalçı ölkə bunu rəsmən təkzib etdi.

NATO-Rusiya münasibətlərində son vəziyyət

2016-cı ilin iyul ayında keçirilən NATO sammitində Rusiya NATO təhlükəsizliyi üçün əsas təhdid olaraq tanındı və onun məhdudlaşdırılması rəsmi olaraq NATO missiyası elan edildi. Bundan sonra ABŞ Rusiyanın "İskəndər-M" raketinin istehsalını davam etdirməsini və bununlada Kremlin "Orta və Yaxın Mənzilli Raketlərin Ləğvinə dair Saziş"in tələblərini pozduğunu səbəb göstərərək, 2019-cu ildə bu Sazişi tərk etdi. Ardınca isə ABŞ Rusiyanın maraqlarını alt üst edən fəaliyyətlərə başladı. Hazırda NATO raketləri Avropanın əksər ölkələrindən Rusiyaya qarşı yönəlib. Bəzi yerlərdə bu məsafə 400 km-ə qədər azalıb. Rusiyanın NATO, Aİ, Gürcüstan və Ukrayna ilə münasibətlərində gərginlik isə davamlı olaraq artmaqdadır. Artıq tərəflər arasında “diplomatik müharibənin” başladığını deyə bilərik.

Ukrayna-Rusiya cəbhəsində aktivlik

Azərbaycanın Qarabağda əldə etdiyi Qələbədən ruhlanan Ukrayna ərazi bütövlüyünün bərpa edilməsində və seperatizmin aradan qaldırılmasında real addımlar atmağa çox həvəsli görünür, bəzi fəaliyyətlərə isə artıq başlanıb. Rusiya da həm Ukraynanın Krım vilayətində, həm də Donbassda yerləşən və seperatçıların nəzarətində olan ərazilərə qoşun toplamağa başlayıb. Baş verən hadisələr fonunda yaxın aylrda Qara dənizdə gərginliyin daha da dırmanmasının müşahidə ediləcəyi şübhəsizdir. Ukraynada isə artıq ehtiyatda olanların səfərbərlik elan olunmadan Ukrayna Silahlı Qüvvələrinə çağırılmasına icazə verən qanun qüvvəyə minib. Bu qanun Ukrayna Silahlı Qüvvələrinə çağırış sistemini qismən dəyişdirib. Artıq səfərbərlik elan etmədən və hərbi vəziyyət tətbiq etmədən ehtiyatda olanların Ukrayna Silahlı Qüvvələrinə çağırılmasına icazə verilib.

Başqa sözlə desək, Ukrayna bütün müdafiə qüvvələrinin hərbi hissələrini ehtiyatda olanlarla sürətli bir şəkildə təchiz etməyə və bununla da hərbi əməliyyatlar zamanı Silahlı Qüvvələrinin döyüş effektivliyini əhəmiyyətli dərəcədə yüksəltməyə, müdafiə qüvvələrinin döyüş potensialını sürətlə artırmağa və milli təhlükəsizliyə yaranan qəfil təhdidlərə dərhal reaksiya verməyə hazır olduğunu nümayiş etdirir.

NATO-nun 4 x 30 konsepsiyası

NATO-nun həm Polşa və Baltikyanı ölkələrdə qoşun qruplaşması gücləndirməsi, həm də Ukrayna məsələsində aşkar Kiyevi dəstəkləməsi əvvəldən heç kim üçün sir deyildi. ABŞ-ın təklifi ilə NATO-nun yeni qəbul etdiyi “4 x 30” konsepsiyası bu dəstək fonunda keçirilən təlimdə artıq tətbiq olunmağa başlayıb. Bu konsepsiya NATO-da 30 motoatıcı taborunun, 30 aviasiya eskadrilyasının və 30 döyüş gəmisinin, 30 gün ərzində döyüş tətbiqinə hazır olmasını təmin edir. Bu ay başlayan manevrlər 12 Avropa ölkəsindəki 30 poliqonda keçirilməklə bəlkədə “5 x 30” yeni konsepsiyanı əhatə edəcək. Hazırda Rusiyanın sərhədləri yaxınlığında keçirilən “DEFENDER Europe-21” təlimləri də bu konsepsiyanın tətbiqinin detallarının dəqiqləşdirlməsi məqsədi daşıyır. Təlimlər iyun ayına qədər davam edəcək.

DEFENDER

Təlimin adındakı DEFENDER ingiliscədən “Müdafiəçi” kimi tərcümə olunur, lakin onun böyük hərflərlə yazılması, “Dynamic Employment of Forces to Europe for NATO Deterrence and Enhanced Readiness” - yəni “Avropadakı qoşunların dinamik istifadəsilə NATO tərəfindən çəkindirmə və gücləndirilmiş hazırlıq” ifadəsinin baş hərflərindən ibarət olduğunu göstərir.

Əməliyyat şəraiti

Qara dənizdə keçiriləcək təlimlər, burda cəmləşən NATO gəmiləri, ABŞ-ın Ukraynaya intensiv yükdaşımaları, Rusiya ünvanına səslənən hədələr və tətbiq edilən sanksiyalar vəziyyətin getdikcə gərginləşdiyini göstərir.

Bu fəaliyyətlər Rusiyanın Ukrayna sərhədlərində canlı qüvvə və texnika cəmləşdirməsi ilə əlaqədardır. Regionda vvəziyyətin son gərginləşməsi Qara dənizin neytral suları üzərində İngiltərə və ABŞ-a məxsus təyyarələrin üçüşu ilə müşahidə olunur. “Boeing RC135W” və “Lockheed P-3Corion” radio-elektron kəşfiyyat təyyarələri ilə bərabər P-8A “Poseidon” sualtı qayıqlar əleyhinə təyyarələr akvatoriyada daha çox müşahidə edilir. Səmada həm Ukraynanın “Bayraktar TB2”, həm də NATO-nun “RQ-4 Global Hawk” kəşfiyyat PUA-larının aktivləşməsi də müşahidə olunur. Qərb ölkələrinin digər aviasiya vasitələri də praktiki olaraq hər gün Krım ətrafında hava məkanının monitorinqini həyata keçirir. Göyərtəsində 50-dən çox qanadlı “Tomahawk” raketləri daşıyan ABŞ gəmilərindən sonra Böyük Britaniya döyüş vasitələri akvatoriyaya daxil olmağa hazırlaşır.

“Səhrada Fırtına”, yoxsa DEFENDER

NATO-nun “Boeing RC135W” və “Lockheed P-3Corion” radio-elektron kəşfiyyat təyyarələrini Ukraynaya gətirməsi, adətən döyüş əməliyyatlarına hazırlıq və ya təhdid dövrünü xarakterizə edir. Bu ssenarini “Sərhada Fırtına” əməliyyatında da müşahidə etmişdik.

Rusiya “FlightRadar” internet servisinin məlumatları əsasında ABŞ-a məxsus S-17 və S-130 nəqliyyat təyyarələrin Birləşmiş Ştatlardan, Almaniyadan və Baltikyanı ölkələrdən havaya qalxaraq Ukraynanın Borispol hava limanına enməsi, boşaldılması və yenidən geri qayıtması ilə əlaqədar həyəcan təbili çalır. Nədənsə Kremlin özü 2020-ci ilin iyulundan dekabra qədər Ermənistana intensiv silah daşımaları ilə, xüsusilə də “İskəndər-M” raketləri ilə bağlı Azərbaycanın bəyanatlarını bu günə qədər görməzdən gəlir. Burda “dəvədən böyük fil var” məsəli tam yerinə düşür.

Təlimin hədəfləri

ABŞ Ordusunun Avropadakı rəhbərliyi ilə keçirilən müdafiə xarakterli genişmiqyaslı birgə təlimlər çoxmillətli qüvvələrin (Pentaqon + Müttəfiqlər və Tərəfdaşlar) hazırlığını və qarşılıqlı fəaliyyətini artırmaq məqsədi daşıyır. Bu isə ümumilikdə NATO-nun strateji və əməliyyat hazırlığını artırmaq deməkdir.

Təlimlərdən əvvəl ABŞ Ordusunun Avropa və Afrikadakı qoşunlarının komandanı general Kristofer Kavoli, “DEFENDER Europe 21” təlimlərinin Balkanların və Qara dənizin strateji baxımdan əhəmiyyətli bölgəsindəki hər cür böhrana kollektiv şəkildə cavab vermək qabiliyyətini artırmaq üçün əla bir fürsət verdiyini vurğulayıb. Planlara inanılacağı təqdirdə, “böhran” coğrafiyası Balkanlar və Qara dənizlə məhdudlaşmır.

Daşınma

Qoşunlar Avropa (Baltikyanı ölkələr daxil olmaqla), Asiya və Afrikanı birləşdirən əsas quru, hava və dəniz yollarından istifadə edəcək. Manevrlər zamanı hava hücumundan və raket əleyhinə müdafiə sistemləri, ABŞ Milli Qvardiyasının (beş ştatdan 2100 hərbçi) və bu yaxınlarda yenidən bərpa olunaraq Polşada yerləşdirilən Pentaqonun 5-ci Ordu Korpusu daxil olmaqla NATO-nun ən son və yüksək texnoloji imkanlar istifadə ediləcək.

ABŞ-dan Avropanın 4 dəniz limanına hərbi personalın və 1200 ədəd hərbi texnikanın planlaşdırılan köçürülməsi artıq başlayıb. Əvvəllər Almaniya, İtaliya və Hollandiyadakı bazalarda yerləşən ABŞ Ordusunun silahları və təchizatı aprel ayında yenidən aktivləşdiriləcək və eyni zamanda Amerika əsgərlərini 12 Avropa ölkəsində yerləşən hava limanları qəbul etməyə başlayacaq.

Əfqanıstandakı ABŞ və NATO qüvvələrinin keçmiş komandanı Con Nikolson əvvəllər həmkarlarına təkcə Baltik bölgəsində mümkün hərbi qarşıdurma zamanı Şimali Atlantika İttifaqının qüvvələrini ora köçürmək üçün 90 gün lazım olduğunu xatırladıb. Lakin Krımdakı əməliyyat üçün Rusiyaya ora qoşun yerləşdirməyə üç həftəlik bir müddət yetərli oldu. Yəqin ki, “DEFENDER Europe 21” təlimləri qoşunların dəniz və hava yolu ilə sürətli yerdəyişmə məsələlərinə də ciddi diqqət göstərəcək. Təlimlərdə kiber təhlükəsizlik və radioelektron mübarizə məsələləri də əsas diqqət mərkəzində olacaq.

Təlimlərin ssenarisi və Rusiyanın reaksıyası

Qərb ölkələri qoşunlarının Rusiya sərhədləri yaxınlığında aktivliyinin artmasının rəsmi səbəbi, mayın ortalarında NATO-nun irimiqyaslı təlimlərinə hazırlıqdan ibarətdir. Təlimlərin döyüş planına uyğun olaraq NATO qoşunları Kalininqrad istiqamətində Rusiya hücumunu dəf etməli və Rusiyanın qoşunlarını mühasirəyə almaqla sülhə məcbur etməlidirlər. Ötən illərdən fərqli olaraq, 2021-ci ildə əsas diqqət həm də Cənubi Avropaya yönəldiləcək. Manevrlərin Çernoqoriya, Kosovo və Albaniyada keçirilməsi də planlaşdırılır. Bolqarıstan və Rumıniyada hava hücumundan müdafiə qüvvələrinin təlimləri və “yer-yer” tipli raketlərdən atəş açılması nəzərdə tutulur. Təlimlərin Baltikdən Qara dənizə qədər ərazidə Rusiyada müharibə ssenarisini məşq etmək məqsədi daşıdığı aşkar hiss edilir.

Rusiya və Belarus buna cavab olaraq sentyabr ayında “Qərb-2021” təlimlərini keçirəcəklər. Hələlik isə Rusiya qərb sərhədlərinə döyüş hazırlığının yoxlanılması adı altında iki ordu və hava-desant qoşunlarının üç diviziyasını köçürüb.

3-cü Dünya Müharbəsinin astanasında

“DEFENDER Europe 21” konsepsiyasında ABŞ və NATO-nun əsas ehtimal olunan rəqibi Rusiya Federasiyasıdır. Əslində Rusiyanın davranışları da Avropanı aşkar təhdid edir. Rusiyanın Avropa sərhədləri yaxınlığında davranışı Avropa təhlükəsizlik sisteminə mənfi təsir göstərir. Pentaqonun Əfqanıstanda, İraqda, Suriyada, Liviyada, Yuqoslaviyada maraqlarını Rusiya alt-üst etmək niyyətini də heç kim unutmayıb. Belə olan halda “DEFENDER Europe 21” təlimlərinin niyyəti bütövlükdə Üçüncü Dünya Müharibəsinə hazırlıq məqsədi daşıdığını da ehtimal etmək mümkündür.

Təlimlərin qrafiki

Təlimlər bu ay ABŞ-dan avadanlıq və personalın Avropaya daşınması ilə başlayıb. Apreldə ilkin hazırlıqlar Almaniya, İtaliya və Hollandiyadakı poliqonlarda həyata keçiriləcək. Daşınmalarda dəmir yolu ilə bərabər avtomobil və ya dəniz yolundan istifadə ediləcək. May ayında təlimlərin əsas hissəsi 12 ölkədə yerləşən 30-dan çox poliqonda keçiriləcək.

Təlim tərkibində təlimlər

“DEFENDER Europe 21” təlimləri zamanı “Immediate Response”, “Saber Guardian”, “Swift Response”, “African Lion” və “Steadfast Defender” adlı alt təlimlər də keçiriləcək. Onlar vahid əməliyyat məkanında reallaşmaqla may ayına planlaşdırılır. Bolqarıstan, Rumıniya və Estoniyada 7000 əsgərin iştirakı ilə dörd hava-desant əməliyyat həyata keçiriləcək. May ayının ortalarından iyunun əvvəlinədək 19 ölkədən 13 mindən çox əsgər hava hücumundan müdafiə və raket əleyhinə müdafiə əməliyyatları zamanı döyüş atışları həyata keçirəcək.

Təlimdə bütün Baltikyanı ölkələr də iştirak edir. Gürcüstan, Moldova və Ukrayna isə tərəfdaş ölkələr kimi fəal iştirak edirlər. “DEFENDER Europe 21” manevrləri iyun ayında sona çatacaq.

Türkiyəyə ögey münasibət

Təlimlərə Türkiyə də qatılacaq, lakin hansı tərkibdə qatılacağı bəlli deyil. ABŞ-ordusunun Avropadakı komandanlığının veb saytında manevrlə əlaqədar olaraq yayımlanan Avropa xəritəsi böyük bir skandala imza atıldı. Bu xəritədə Belçika kimi kiçik plkə göstərildiyi halda Türkiyənin yerləşdiyi ərazi tamamilə boş saxlanılıb. Rusiya da xəritədə göstərilməyib.

Bu təlimdən az əvvəl ABŞ ilə Türkiyə arasında gərginlik də yaşandı. ABŞ təlimlərdə iştirak edəcək yüzlərlə döyüş maşınını Türkiyə ilə sərhəddən 20 kilometr məsafədə yerləşən Yunanıstanın Dedeağaç kəndindəki bazaya yerləşdirmişdi. Sərhədlərinə çox yaxın cəmləşmə Türkiyədə haqlı narahatlıq yaratmışdı. Bəzi türk KİV-ləri ABŞ-ın bu vasitələrin bir hissəsini Yunanıstana bağışlayacağını da iddia etdi.

Nəticə

Rusiya təbii ki, NATO və onun tərəfdaşlarının Qara dənizə qoşun çıxarmaqla əzələ nümayiş etdirməsinə qarşı hansısa əks tədbirlər həyata keçirməlidir. Lakin “DEFENDER Europe 21” miqyası qarşısında Rusiyanın atacağı addımlar miqyasına görə adekvat olacağı real görünmür. Böyük ehtimalla Rusiya Baltikyanı ölkələrlə və Polşa ilə sərhəddində uzaq mənzilli raket komplekslərinin yerləşdirməklə əvvəl verdiyi bəyanatları bir az sərt şəkildə təkrarlamaqla kifayətlənəcək.

Hər hansı bir döyüş əməliyyat teatrında hərbi əməliyyatların nəticəsi 90% logistika və idarəetmə sistemlərindən asılıdır, yəni qələbə potensialı döyüş əməliyyatlarından daha əvvəl formalaşır. Buna görə də Pentaqon və onun avropalı müttəfiqləri (tərəfdaşları), əməliyyatlardan daha əvvəl maddi-texniki problemləri həll etməyə, quruda, dənizdə və havada real fəaliyyət göstərən vahid idarəetmə sistemini təkmilləşdirməli olacaqlar. Çoxmillətli qoşunların döyüş koordinasiyasından keçirilməsi də zaman tələb edən prosedurlardır. Bəzən bir milli ordunu tabor, alay və briqada miqyasında uzlaşdırmaq belə çətin bir prosesə çevrilir. 26 ölkədən olan NATO və onun tərəfdaşlarının 30 min hərbçisinin Avropa Əməliyyat Teatrındakı müxtəlif ölkələrdə yerləşən 30 təlim poliqonunda cəmlənməsi, hazırlanması və hər 3 məkanda döyüş əməliyyatlarda iştirakı, koordinasiya baxımından kifayət qədər çətin və mürəkkəb vəzifədir. Buraya cəmləşən qoşunların döyüş sursatları və digər maddi texniki təminatı ilə təchizat məsələlərini də əlavə etməliyik.

Təlimlərdə iştirak edəcək qüvvələrin göstərilən rəqəmlərdən bir neçə dəfə artıq ola bilər. İştirakçı ölkələr təlimlərdə birbaşa iştirak edən qoşunlarından başqa qüvvələri də təlimlərə dolayısı ilə cəlb edə bilər. Məsələn Baltikyanı ölkələr, Polşa və Almaniya əvvəllər bu təcrübədən istifadə edib.

İstənilən halda təlimlərin Rusiya çəkindirmə silahlarının son münaişələrdə zəifləyən nüfuzu fonunda və ABŞ rəhbərliyinin Kreml barədə səsləndirdiyi sərt bəyanatlar fonunda keçirilməsi, yaxın 3 ay ərzində Rusiyanın NATO, Aİ, Gürcüstan və Ukrayna ilə münasibətlərində gərginliyin artması ilə müşaiyət ediləcək. Dolayısı ilə bu təlimlər dünyadakı hərbi-siyasi vəziyyəti gərginləşdirməklə “Soyuq Müharibə günlərinə qayıdış” kimi də qəbul edilə bilər.