Xeyli vaxtdır, başımız İrana, Turana qarışıb, müvəqqəti(!) olaraq suveren Azərbaycan ərazilərinin bir hissəsində yerləşdirilmiş Rusiya “sülhməramlı”larının nələrlə məşğul olmasıyla maraqlanmırıq. Ona görə də onlar fürsətdən istifadə edib Azərbaycanı günahlandırırlar ki, bəs bizimlə razılaşmamış öz dövlət sərhədlərimizin Ermənistandan Qarabağa gələn yolla kəşişdiyi hissədə, yəni Laçın rayonundakı Həkəri çayı üzərində öz pulumuzla zəhmətimizlə saldığımız yeni körpüdə sərhəd-buraxılış məntəqəsi qurmuşuq.  Halbuki, buna görə Azərbaycan heç kəslə razılaşmalı deyil. Məgər Rusiya Litva, yaxud Estoniya ilə öz sərhədində nəzarət-buraxılış məntəqəsi quranda Azərbaycanla razılaşmışdı?..

Rusiya hərbi kontingenti faktiki olaraq işğalçı kimi davranır. 2 il yarıma yaxındır ki,  heç bir beynəlxalq mandatı olmadan, Azərbaycan parlamentinin razılığı olmadan bölgədə “sülh yaratmaq” adı altında gəlib yerləşiblər ərazilərimizə və bizə istədiklərini diqtə etməyə çalışırlar. Dəfələrlə təkrar etdiyimiz kimi, özləri 10 noyabr üçtərəfli bəyanatındakı neçə müddəaya uyğun razılaşmaları yerinə yetirməyiblər? Azərbaycanın Yuxarı Qarabağ ərazisinin nəzarətdə saxladıqları və sabitliyə məsul olduqları hissəsindən ermənilərin diversant, terrorçu birləşmələrini çıxarıblarmı? Xeyr. Əksinə, bu günədək onları bəsləyib, onlara təlim keçib silahlandırmaqla məşğul olublar. Gizli yollarla Ermənistandan Qarabağa silah-sursat daşınmasına şərait yaradıblar. Ermənistan ərazisindən Zəngəzur yolunun açılmasını təmin ediblərmi? Xeyr.  Ötən ilin avqustundan bəri Azərbaycan tərəfi 10 noyabr bəyanatında göstərilən vaxtdan xeyli öncə Xankəndindən Ermənistana gedən alternativ yolu öz pulu, işçi qüvvəsi hesabına tikib verib ermənilərin və rusların ixtiyarına. İndi rahatca o üz-bu üzə şütüyürlər... Rusiya tərəfi də söz verib ki, 2023-cü il aprelin 1-dən “sülhməramlı”lar şələ-şülələrini yığışdırıb keçəcəklər yeni Laçın yoluna. Yəni artıq “köhnə” Zabux-Laçın-Xankəndi yolunun Şuşa ərazisinədək olan hissəsinə, həmçinin Laçın rayonunun rayon mərkəzinə yaxın Ağanus, Kəravuz, Fətəlipəyə və s. kəndlərinə nəzarət etməkdən əl çəkəcəklər.  Ancaq bu gün az qalıb mayın 1-i ola, hələ də Rusiya hərbi kontingenti Laçın şəhərinin “qulağının dibinə”dək nəzarət həyata keçirir. Azərbaycanın istər mülki, istərsə də hərbi avtomobillərinin Qubadlı istiqamətindən gələn yolla Laçın rayonunun Qayğı qəsəbəsi, Fətəlipəyə və Ağanus(Turşsu) kəndlərindən keçməklə hərəkət etməklərinə imkan vermir və üstəlik, həmin yol vasitəsi ilə Laçın şəhəri və Zabux kəndlərinin yaxınlığınadək patrul xidməti həyata keçirirlər...    

 

Deyilənləri “sülməramlı”ların Rusiya Müdafiə Nazirliyinin rəsmi saytında təqdim edilən gündəlik xəbər bülletenləri və dislokasiya xəritələri də təsdiqləyir. Halbuki, razılaşmaya görə, “ təhlükəsizlik dəhlizi” yalnız Laçın rayonu ərazisində 5 kilometrlik enindəki zolağı əhatə etməliydi. Bunun Şuşa rayonu ərazisinə heç bir aidiyyatı yoxdur. Çünki 44 günlük savaş nəticəsində Şuşa rayonunun yalnız bir kəndi – Daşaltı azad edildiyindən 10 noyabr razılaşmasına əsasən rayonun qalan ərazisi bilavasitə Rusiya hərbçilərinin nəzarətində qalıb. Bu baxımdan alternativ yolun keçdiyi Böyük və Kiçik Qaladərəsi kəndlərindən Laçın rayonunun Ağanus kəndi istiqamətində hava xətti ilə 2,5 kilometrlik "dəhliz" nəzərdə tutulmamalıdır. Özü də Ağanus kəndi ilə ermənilərin məskunlaşdırıldığı Kiçik Qaladərəsi kəndi arasındakı strateji Ağdaş(1784 metr) yüksəkliyində Azərbaycan ordusunun postu, eləcə də “Azersel”in rabitə qülləsi yerləşir. Belə çıxır ki, Rusiya hərbi kontingenti Azərbaycan ordusunun başı üzərindən hərbçilərimizin nəzarət etdiyi əraziyə “dəhliz” deyə nəzarət edirlər... Əvvəla, Azərbaycan dövlət başçısının da bir neçə dəfə vurğuladığı kimi, yeni alternativ yol, dəhliz yox, sadəcə, yol olmalıdır.  Ancaq hətta həmin yol, “dəhliz” kimi nəzərdə tutulsa belə, sözügedən “dəhliz” məsafəsi Şuşa rayonu, yəni keçmiş Dağlıq Qarabağ ərazisinin Laçın rayonu ərazisi ilə kəsişdiyi yerdən- Unannovu kəndinin yaxınlığından hesablanmalıdır. Oradan hesablandıqda da Laçın rayonunun Fətəlipəyə və Kəravuz kəndləri də “dəhliz”dən kənarda qalır. Odur ki, Rusiya hərbçilərinin Ağanusla yanaşı, bu kəndlərə də nəzarət etmək, həmin kəndlərdən keçən yolu bağlamaq, orada patrul xidməti həyata keçirmək ixtiyarı yoxdur. Amma  Ağanus kəndi 2022-ci ilin sentyabrından əvvəl olduğu kimi, o vaxtdan bu günədək “sülhməramlı”ların xəritəsində 2 saylı nəzarət-müşahidə məntəqəsi kimi qeyd olunur... Digər tərəfdən, əgər yeni yolda da “dəhliz”dən söhbət gedirsə, o halda belə çıxır ki, Laçın rayonunun Unannovu, Ərəb, Dəyhan, Mığıdərə, Dəyirmanyanı, Məlikpəyə, Malxələf  və s. kəndləri, eləcə də Qayğı qəsəbəsi Rusiya “sülhməramlı”larının nəzarətindədir...

 

Xülasə, bu minvalla Rusiya Müdafiə Nazirliyinin rəsmi saytında təqdim edilən gündəlik xəbər və xəritələrin təhlilindən bəlli olur ki, Rusiyanın “sülhməramlı” adlanan hərbi kontingenti hazırda Laçın rayonu ərazisində artıq əvvəlki kimi hava xətti ilə 5 kilometr enində deyil, iki dəfə çox, yəni 10 km enindəki “dəhliz”ə nəzarət edir... Quru xətti ilə hesablasaq, azı 20-30 km-lik... Bu da o deməkdir ki, Laçın rayonunun əvvəlki kimi təxminən 35 kv. km deyil, 60-70 kv. km-lik ərazisi Rusiyanın nəzarətində qalır... 

Əgər “sülhməramlı”lar yeni “dəhliz”ə keçiblərsə, köhnə “dəhliz”dən niyə əl çəkmirlər?.. Niyə razılaşmanı pozurlar?..

 

Nədənsə hörmətli hərbi ekspertlərimiz bu mövzuya diqqət yetirmirlər...

 

Sultan Laçın