2023-cü ilin iqtisadiyyat sahəsində Nobel mükafatı laureatı Klaudiyo Qoldin Harvard Universitetinin professorudur. Builki digər namizədlərdən fərqli olaraq Nobel mükafatını təkbaşına xərcləyəcək.
Nobel Mükafatları Komitəsinin nobelprize saytının elmi əməkdaşı Adam Smitə verdiyi müsahibəsində alim ona Nobel mükafatı qazandıran tədqiqatları barədə belə deyib:
“Mən həmişə özümü detektiv kimi düşünmüşəm. Detektif həmişə cavab tapmaq üçün bir yol olduğuna inanır!”.
Bu müsahibə mükafatın ictimaiyyətə açıqlanmasından qısa müddət sonra qeydə alınıb. Qoldinlə telefon əlaqəsi kəsildiyindən mükafatın mətbuat konfransında Göteborq Universitetinin professoru Randi Hjalmarssonu laureat barədə deyib:
“İndi iqtisadi tarix detektivi olan Qoldin ilk dəfə Paul de Kruifin 1926-cı ildə nəşr olunan və bir çox Nobel mükafatı laureatları tərəfindən ilhamverici oxunuş kimi istinad edilən “Mikrob Ovçuları” kitabı ilə kəşfiyyata necə keçdiyini izah edir”.
Moderator.az təhsil mütəxəssisi Oruc Mustafeyevin tərcüməsində Nobel mükafatı laureatının müsahibəsini təqdim edir:
Adam Smit: Salam, mən Klaudiyo Qoldin ilə danışıram?
Klaudiyo Qoldin: Bəli.
AS. Mən nobelprize.org saytından zəng edirəm, adım Adam Smitdir.
KQ. Çox təəssüf ki, mətbuat konfransında mənimlə rabitə kəsildi, belə bir hadisə baş verdiyinə görə çox təəssüflənirəm. Amma mənim yerimi tutan şəxs (Göteborq Universitetinin professoru Randi Hjalmarsson) əla iş gördü və mən ona minnətdarlıq etməliyəm.
AS. Bəli, o çox yaxşı çıxış etdi.
KQ. Düşünürəm ki, o, Nobelin bir hissəsinə layiqdir…
AS. Necə də gözəl, bəli, bəli. O, çox əla idi…
KQ. O, inanılmaz idi.
AS. Mükafat münasibətilə çoxlu təbriklər.
KQ. Çox, sağ olun.
AS. Deyə bilərsinizmi, xəbər sizə necə çatdı?
KQ. Bu səhər mənə zəng gəldi, xəbər telefonla çatdı və çox xoş anlar oldu!
AS. Oyanmaq üçün gözəl bir xəbərdir!. Təsəvvür edirəm ki, bu xəbərə çox tez oyandınız.
KQ. Bəli. Mən çox gec yatdığım üçün yuxuya getdiyim o qədər də çox olmadı.
AS. Xəbəri eşidəndə ilk olaraq nə etdin?
KQ. Bunu eşidəndə ilk etdiyim şey, baş verənlər barədə açıq-aydın bir fikri olan ərimə söylədim. O gülümsədi. “Bu, əladır. Sadəcə, mənə nə edəcəyimi söylə” dedi. Mən ona dedim ki, itimizi (adı Pika) çıxarıb çay dəmləsin və mən iştirak etmədiyim mətbuat konfransına hazırlaşmalıyam.
AS. Mən şadam ki, itiniz də bu telefon çağırışında iştirak etdi, çünki əlbəttə ki, sizin veb saytınızda Pika da var.
KQ. Bəli, it buradadır. O, çox yetkin heyvandır. Nə edəcəyini başa düşür.
AS. Gender bərabərliyi ilə bağlı tarixi tendensiyaları araşdıran birinin kontekstində bu mükafatın verilməsi sizin üçün nə deməkdir? İqtisadiyyat üzrə mükafata layiq görülən yalnız üçüncü qadın, bir qadına verilən ilk paylaşılmamış iqtisadiyyat mükafatı.
KQ. Yaxşı. Bu, əlbəttə ki, çox böyük məbləğ deməkdir. Bu həm də çox şey deməkdir, çünki bu, böyük ideyalar və uzunmüddətli dəyişikliklər üçün mükafatdır. Nobel tez-tez qeyri-adi əhəmiyyətli tapıntılara və ideyalara görə verilir, çox vaxt nəzəri, lakin mənim böyük ideyalar və uzunmüddətli dəyişiklik adlandırdığım şeylərə görə mükafatlar verilir. Və bir neçəsini mənim müəllimlərimə və onların müəllimlərinə verdilər. Beləliklə, mən Doug North ilə iqtisadiyyat tarixi üzrə Nobel mükafatı qazanan Bob Fogelin tələbəsi idim, həm də Gary Becker-in tələbəsi idim. Bob Fogel Simonun tələbəsi olduğum üçün mən üçüncü nəsil Nobeləm.
AS. Təhsilinizdə detektiv işlərə üstünlük verilir.
KQ. Bəli.
AS. Bu gözəl konsepsiyadır, tədqiqatçının detektiv kimi ideyası. Bu barədə bizə məlumat verə bilərsinizmi?
KQ. Bəli. Mən həmişə özümü bir detektiv kimi düşünmüşəm və uzun illər əvvəl, 20 ildən çox əvvəl “The Economist as Detective” adlı əsər yazmışdım. Və mən həmişə detektiv olmaq istəmişəm. Mən uşaqlıqdan detektiv olmuşam. Mən çoxdan bakterioloq olmaq və mikroskop altında detektiv işimi görmək istəyirdim. Amma bunun əvəzinə mən dedektiv işimi arxiv sənədləri ilə, böyük həcmli məlumatlarla edirəm. Demək istədiyim odur ki, bir vaxtlar bizdə bu qədər böyük həcmdə məlumat yox idi və onları arxiv sənədlərindən çıxarmaq lazım idi.
AS. Bu fiziki işdir, çirkli işdir, elə deyilmi?
KQ. Bu çirkli işdir. Amma məsələ ondadır ki, detektiv olmaq o deməkdir ki, sizin bir sualınız var. Və sual o qədər vacibdir ki, onu tapmaq üçün istənilən son hədəfə gedəcəksiniz. Bundan əlavə, detektiv həmişə cavab tapmaq üçün bir yol olduğuna inanır. Və mən həmişə araşdırma aparmışam.
AS. Bu, gözəldir. Və hər şeyi idarə edən suala olan həvəsdir, elə deyilmi?
KQ. Bəli, düşünürəm ki, bu, belədir. Bəzən suallar o qədər böyük və o qədər vacibdir ki, heç kim sizə cavab verə bilməyəcəyinizi söyləməyəcək.
AS. Uşaqlar nə edə biləcəklərinə məhdudiyyətlərin olduğunu anlamayanda yenidən uşaqların detektiv hekayəsinə qayıdırsınız. Bu çox gözəldir.
KQ. Dəqiq. Orta məktəbdə oxuyanda və bakteriologiya sahəsinə maraq yarananda məşhur mikro ovçular haqqında oxuyurdum.
AS. Paul de Kruifin o gözəl kitabını.
KQ. Doğrudur! Bu kitab saysız-hesabsız insanlara təsir etdi.
AS. O kitab sizdən əvvəlki laureat nəsillərinə təsir edib. Və onun təsirini davam etdirməsi necə də gözəldir, bəli.
KQ. Bəli. Beləliklə, onlar indi mənim doppelgangerimdən (oxşarımdan) müsahibə alırlar.
AS. Oh, onlar Randidən (Göteborq Universitetinin professoru Randi Hjalmarsson-red) müsahibə götürürlər.
KQ. Bəli. Randi ilə nə vaxtsa tanış olub-olmadığımı bilmirəm, amma Randi ilə mütləq görüşməliyəm.
AS. Və sən mütləq dekabr ayında mükafatını almağa İsveçə gələcəksən. Oh, bu gözəldir. Və bir daha çoxlu təbriklər.
KQ. Əlbəttə, hələlik.
AS. Təşəkkür edirəm. Sağ olun.
