Bu sual təxminən 3 il bundan öncədən, yəni hərbi qələbəmizlə nəticələnmiş 44 günlük savaşımızdan sonra imzalanmış məşhur 10 noyabr üçtərəfli bəyanatından sonra Azərbaycanla yanaşı, Türkiyəni və ümumiyyətlə, türk-müsəlman dünyasını sevən hər kəsin düşüncəsində yaranırdı: Azərbaycan oğul-qızlarının canı-qanı hesabına qazanılmış qələbədən sonra, - yaxşı,”sülhməramlı” kimi Rusiya hərbi kontingentinin Laçın yoluna nəzarət etməsini anladıq, - bəs Zəngəzurdan Naxçıvana keçən yola niyə Rusiya – Federal Təhlükəsizlik Xidməti -“FSB”-nin nəzarət etməsi nəzərdə tutulub?.. Axı, əvvəla, Türkiyənin, Azərbaycanın, Türk dünyasının XX əsrin əvvəlindən bəri xəyal etdiyi bu yola biz “Turan yolu” da deyirik... Çünki Türkiyəni Qafqazlardan Orta Asiyaya oradan da Uzaq Şərqədək – tarixi Turan dünyasıyla birləşdirir? Bəs bu yola niyə daim türk dünyasının birləşməsinə qarşı müharibələr aparmış, türk xalqlarını əsarət altında əzmiş, hətta Türkiyənin özünü də dəfələrlə işğal etməyə çalışmış yad bir imperiya, imperialist, işğalçı Rusiya, onun diktatoru Putin nəzarət etməlidir? Yoxsa korrupsioner, diktator Berdimuhammedovlar kimi Putin də turançı olub- xəbərimiz yoxdur?..”

 

*** ***

 

O zaman müstəqil(!), milli(!) dövlətimizin üçtərəfli bəyanatın şərtlərinə uyğun olaraq Qarabağdan qanunsuz erməni silahlı birləşmələrinin çıxarılmasına, Xocalı, Xankəndi, Ağdərə və s. ərazilərimizin də birbaşa Azərbaycanın nəzarətinə keçməsinə nail olmaq üçün  məsələnin deyilən tərəflərinə hələlik göz yumduğunu düşünərək bu sualı ictimailəşdirmirdik... Lakin müzəffər ordumuzun son əməliyyatları sayəsində Qarabağın dağlıq hissəsinin bütövlükdə nəzarətimizə keçməsindən  və dövlət başçısının köməkçisi hörmətli Hikmət Hacıyevin bu günlərdə artıq rəsmi Bakının Zəngəzur yoluna marağının itməsiylə bağlı bəyanatından sonra belə qənaətə gəldik ki, bu mövzuda da danışmaq olar...

 

*** ***

 

Doğrudan da həm Azərbaycanın, həm Türkiyənin, həm də bütövlükdə türk-İslam dünyasının maraqlarından yanaşdıqda, Rusiyanın, onun keçmiş “KQB”-sinin varisi olan “FSB”-sinin nəzarətində olması Zəngəzur yoluna, yaxud dəhlizinə nəzarət etməsi doğru deyil.  Azı 70 il “NKVD”-“KQB”-nin nəzarətində qaldıq, çox yaxşı gün gördük, indi də belə strateji yolumuzu onun davamçısının ixtiyarına buraxaq?.. Məgər Turan ideyasının banisi və icraçılarından biri olan Ənvər paşa 1922-ci ildə - SSRİ qurulan ildə həmin çekistlərin sifarişi ilə Türküstanda qətlə yetirilmədi?.. 

 

*** ***

 

İkincisi, düzdü, Paşinyan üçtərəfli bəyanatda  Zəngəzur yolunun açılacağına və “FSB”-nin nəzarətinə veriləcəyinə imza atmışdı. Lakin sonradan o hər vəchlə həmin yolun açılmasından yayınmağa başladı. Onu niyə qınayırıq ki? Paşinyan ölkəsini Rusiyadan uzaqlaşdırmaq, müstəqil olmaq istəyir və buna görə də öz ərazisinin(tarixi yox, qismən hüquqi) bir hissəsinin Moskvanın nəzarətini keçməsini istəmir. Məgər biz ermənilər kütləvi çəkildə tarixi-hüquqi ərazimizdə, yəni Qarabağın dağlıq hissəsində qalacağı halda  Laçın “dəhlizi” deyilən ərazimizin Rusiyanın daimi nəzarətində qalacağına, yaxud “sülhməramlı”ların statusunun dəyişilib torpağımızda onilliklərlə hərbi baza kimi yerləşməsinə razı olacaqdıq? Belə hallar müstəqilliyimizə, suverenliyimizə xələl gətirməyəcək?..

 

*** **

 

Üçüncüsü, dediyimiz ümumtürk maraqları baxımından məntiqlə heç Türkiyə də buna razı olmamalıdır. Çünki bu gün, ən azı, palatada olan Rusiya imperiyasına bir az dəstək, qol-qanad verən olsa, özünü bərpa edib daha azğınlaşa bilər. Bu gün ona Zəngəzurdan Yaxın Şərqə doğru yol-nəfəs versək, bu Turan yolunu nəzarətlərinə götürməklərinə imkan versək, sabah dirçəlib bütövlükdə Cənubi Qafqazı da, Orta Asiyanı da tam nəzarətə götürəcəklər...

 

*** ***

 

Odur ki, bir az ehtiyatlı və təmkinli davranaq. Hələlik  Zəngəzurun, Göyçənin, İrəvanın da tezliklə azad olunacağı eyforiyasına qapılmayaq. Öncə azad etdimiz torpaqlarımız üzərində öncə həmin yurdların əzəli sakinləri olmaqla insanlarımızın dinc, sülh şəraitində, bürokratiyadan, rüşvətxorluqdan, korrpusiyadanfiravan, xoşbəxt və ən əsası azad yaşamalarına nail olaq... İnşallah, Qərbi Azərbaycan üçün də zaman və şərait yetişər...

 

Sultan Laçın