Pensiyaçılara hər ay 1 kilo kartof...

Arif Babayevdən Flora Kərimovaya müraciət: “Sənə borclu qaldım...”-MARAQLI+ÖZƏL+VİDEO

Avropa İttifaqı Rusiya ilə savaşa hazırlaşır: sakinlərə qida və su ehtiyatı yığmaq tövsiyə olundu...

"Rusiya Ukraynaya termobarik döyüş başlıqlı "Shahed" raketləri ilə zərbələr endirmyə başlayıb" - ISW

"Macarıstan və Slovakiya Ukraynadan qaz tranziti üzrə Azərbaycanla sazişə yaxındır" - "Bloomberg"

Payız - qış aylarında özümüzü niyə yorğun hiss edirik? –– Psixoloq səbəblərdən danışdı

“Azərbaycan Silahlı Qüvvələri dünyada ilk dəfə XXI əsrin müharibəsini aparıb”

"Ukraynanı öz ərazilərindən heç vaxt imtina etməyəcək" - Zelenski

"ABŞ Çin vasitəsilə Şimali Koreyanın Ukrayna savaşında iştirakının qarşısını almaq istəyir" - "The New York Times"

Pensiyaçılara hər ay 1 kilo kartof...

Cəmiyyət

Oxunub: 5062

12 Feb 2014 | 14:47

Əmək pensiyalarının sığorta hissəsinin indeksləşdirilməsi haqqında sərəncamdan sonra həftəsonu təqaüdçülər pensiyalarını ilk dəfə 2.4 faizlik artımla aldılar. Artımın pensiyaçılara təsirini öyrənmək üçün biz də müşahidələr apardıq, pensiyaçılarla söhbət etdik. 79 yaşlı Hüseyn baba pensiyasını alıb, arxayın nəvəsi ilə parkda oturub. Onunla ünsiyyət yaradıram. Məlum olur ki, 51 il Xəzər Dəniz Gəmiçiliyndə işləyib. İndi təqaüddədir. Pensiyası 235 manatdır. Artımın nə qədər olduğunu bilmir, “mən bilmirəm, sığorta hissəsi onun hansı sayılır?” deyə məndən soruşur. İzah edirəm ki, baza hissəsi 100 manatdır, ondan yerdə qalan sığorta hissəsidir. “Eləmi? Onda mənə 135 manatın 2.4 faizi qədər hesablanmalıdır?”, yarıtəəccüb, yarıistehza münasibət bildirir.

“3 manat 24 qəpik artıq alacam?”

Artımın onun pensiyasında 3 manat 24 qəpik olduğunu deyirəm. “Sən Allah, eləmi?” yenə heyrətlənir. “Başlarına dəysin. Mən əvvəllər 235 manat pensiya alırdım. Bəlkə bu gün ona görə bankomatdan 242 manat aldım” deyir. Bir qədər fikirləşib ürəkdən qəh-qəhə çəkir. “Gülməli gələn nədir?”, soruşuram. “Gülməlidir də, 2.4 faiz nə artımdır, nə qədər pul edir ki?” Başını bulayıb öz-özünə kiminləsə danışır: “Heç adınıza da yaraşmır”, deyir.

Bu sözləri bir neçə dəfə təkrarlayır. Soruşuram “nə qədər yaraşır adına?” Gözlərini yerə dikir. Babanın lap da yaralı yerinə toxunmuşam. Sonra prezident seçkisi öncəsi artırılan maaşların həcmindən gileylənir: “Hüquq-mühafizə sistemi əməkdaşlarının maaşını seçki öncəsi çox artırdı. Onların maaşı indi xeylidir. Güc strukturlarından çıxanlar da pensiya çox alırlar. Bu, ədalətli deyil. Necə ola bilər ki, mən 51 il istehsalatda işləmişəm, can vermişəm, indi yol alverçiləri “milisionerlər” gəlib məndən dəfələrlə yüksək pensiya alsın? Adicə iş icraçılığından sahə rəisinə qədər çətin işlərdə işləmişəm”.

Deyir, bəzilərinin bəxti gətirdi, əməkhaqqının 85 faizi qədər pensiya alırlar. Amma bu fərman, cəmi iki il davam etdiyinə görə Hüseyn baba bundan yararlana bilməyib: “Bunu qəsdlə elədilər. O fərman necə çıxdı, indi də başa düşə bilmirəm. O vaxt öz ətrafları üçün belə bir qərar çıxartdırdılar. O insanlar indi də pensiyalarını həmin 85 faiz prinsipi ilə alırlar. Sonrakı illərdə pensiyaya çıxanlara bu fərman tətbiq edilmədi. Bu ayrı-seçkilikdir, ədalətsizlikdir. Iş yoldaşım Arifin də pensiya yaşı 85 faiz fərmanına düşdü. O vaxtlar Kasparda maaşlar yaxşı idi. İkimizin də aylığımız 450 manat idi. Indi o, 380 manatdan artıq pensiya alır, mən isə 235 manat. Tək yoldaşımla olsam, pensiyalarımız bəlkə də bizə bəs edər. Yoldaşım da 110 manat alır. Cəmi iki il işləyib. Qənaət edib, dolanarıq. Amma oğlanlarımın ailəsi də bizimlə yaşayır. Dolanmaq lazımdır”.

Aylıq büdcə tutmurlar, gəlir-xərclərinin necə olduğunu bilmirlər. Deyir: “Külfət çoxdur, necə büdcə tutaq? Plan-büdcəni nəvələrim tutur, məni öpüb, pullarımı əlimdən alırlar. Qoca adamam, bundan sonra hara gedəcəm, hara pul xərcləyəcəm? Səyahət etmirəm, əylənmirəm, sadəcə ailəm, nəvələrim üçün yaşayıram. Cavanlığımızda ailəmizi dolandırmaq üçün vuruşurduq, istirahətə vaxtımız, imkanımız olmurdu. Indi də gəzmək vaxtlarımız getdi”.

“Utanmırlar e”

Poçtun qarşısında yaşlı insanlar yığışıb. Növbədən də aydın olur ki, pensiya ən ehtiyaclı vaxtlarında köməklərinə yetişib. Onlarla söhbət edirəm, artımın pensiyalarında nə qədər olduğunu aydınlaşdırmağa çalışıram. Yaşlı bir dayı pensiyaların 1 manat, 2 manat, bəzilərində 50 qəpik artdığından danışır, sonra da əlavə edir: “Utanmırlar e”.

Fikirləşirəm ki, soruşduğuma görə acıqlanıb. Soruşuram ki, mənimləsiz? Gülür, günahkarcasına “sizinlə deyiləm” deyir. “Utanmır”ın ünvanının mən olmadığımı baxışlarıyla anlatmağa çalışır. Mən də bunu təxmin edirəm.

Uzun növbənin obyektiv səbəblərindən biri camaatın pulsuz olması ilə bağlıdırsa, digəri odur ki, bəziləri 2.4 faizlik artımı iki dəfə artım kimi başa düşüb, sevinə-sevinə pul almağa gəliblər. Amma 1-2 manatlıq artım onları çox məyus eləmişdi. Deyirlər, bazar bahalaşıb, inflyasiyanın 2.4 faiz olduğu yalan sözdür: “Bazarda kartof indi 1 manatdır. Halbuki bir-iki ay əvvəl 4 kilosunu 1 manata alırdıq. Artım heç olmasa 20-30 manat olmalı idi idi ki, real inflyasıyanı biz çox da hiss etməyək”.

Rəxşəndə müəllimə pensiyasını almağa gəlmişdi. Pensiyası 179 manatdır, artım 1 manat 90 qəpikdir. Soruşuram, dolana bilirsiz? Deyir “oğlumun canı sağolsun, o, mənə baxır”. Vaxtilə tibb bacısı işləmiş qadın isə pensiyasını alan kimi qaçıb bazardan alma alacaq. Deyir “3 kilosu 1 manata alma var, gedim alım, çoxdandır ürəyim istəyir”. Pensiyasi 150 manat, sığorta artım isə 1 manat 20 qəpikdir. Elmira xala da tibb işçisi olub, pensiyası 188 manat, artım isə 2 manat 11 qəpikdir. Ramiz baba ticarət sahəsində işləyib. 169 manat pensiyasında sığorta artımı 1 manat 60 qəpik təşkil edib.

Sığorta artımı ilə 1 kilo meyvə və ya kartof almaq olar

Vəsilə xala ilk dəfədir pensiyasını özü alır, həmişə yoldaşı gəlib alırmış. Ã–zü heç kartla da davrana bilmir. Pensiyası 164 manatdır. Məndən, pensiyasının artım hissəsini soruşur. Eşidəndə təəccüblənir: “Bıy, 1 manat 50 qəpik artıb? Bu, nə puldur ki? Amma hökumətdən bir manat da artıq gəlsə yaxşıdır”, deyir. Soruşuram, 1 manat 50 qəpiyə nə ala bilərsiz? Cavab verir: “Nə alacam, heç nə. Heç bir kilo yaxşı meyvə eləmir. 3-4 çörək edir. Ya da bir kilo, kilo yarım kartof ala bilərəm. O qiymətə heç uşaq paltarı da yoxdur ki, nəvəmə alım. Adicə evdə geydiyimiz köynəklərin qiyməti 5 manatdır. Təkcə meyvənin ən ucuzundan 1-2 kilo almaq olar. Bu pul bizim həyatımızı dəyişmir. Heç olmasa 5 manat artırardılar ki, bir köynək də olsa ala bilərdik. Adicə kartofun qiyməti 1 manatdır. Tovuz, Gədəbəy kartofu yaxşı sayıldığından 1 manat 40 qəpikdir. İl ərzində ərzağın qiymətində xeyli fərq var. Çörək, kartof, yumurta, meyvə və digər ərzaq məhsullarında artım 2.4 faizdən çoxdur. Çörəyi payızda 25 qəpiyə də ala bilirdik. Indi 30-40 qəpikdir. Aldığım 150 manat güzəranımı dəyişmir. O pulla evimə bir əşya da ala bilmirəm. Ancaq yaşamaq üçün yeyirik. Bunun xəstələnməyi var, toylara gedib borcunu ödəmək var. Gəlirimiz qədər də xərcləyirik, dar günə heç nə ata bilmirik. Ətin kilosu 8-9 manatdır. Bir neçə ay əvvəl 7 manata da almaq mümkün idi. Ürəyimdən keçir ki, evimdə hər cür ərzağım olsun, ürəyim istəyəni bişirim, yeyək. Amma, təkcə kommunal xərclərimiz ayda 50 manat civarındadır. Dünən toya 40 manat atıb gəlmişəm. Hələ az atmışam, kasıb vaxtımızdır. Adətən xeyir işlərdə siyahıya 50 manat salıram. Bəzən imkan olanda yaxın qohum toyunda 100 dollar. Artıq son vaxtlar toylara ailəcə getmirik, sadəcə evdən bir nəfər gedir. Əvvəllər bir-birimizə “həmişə toyda” deyirdik, indi toyların sayı çoxalıb, biz isə kasıblaşmışıq, sadəcə “subaylar üçün olsun” deyirik. Çünki, “həmişə toyda” deyib indi də toyların əlindən canımızı qurtara bilmirik. Bu ay 2 dəfə toya getmişəm. Orta hesabla ayda 2-3 toy olur. Yoldaşım da mən də son pensiyamızı aldıq, götürdüyümüz divanın kreditini ödədik, bir az başqa borclarımız vardı, onu verdik. Indi 100 manat borcumuz qalır”.

“Ã–lməmək üçün sürünürük”

Arif əmi uzun illər Qaradağ Sement zavodunda fəhlə işləyib. Lakin, pensiya yaşına 1.7 il qalmış zavodda 5-ci müasir sobanın fəaliyyətə başlaması ilə kütləvi ixtisarlar zamanı o da işdən çıxarılıb. Bir müddət müxtəlif zavodlarda fəhlə işləyib. Bu yay pensiyaya çıxıb. Pensiyasının sığorta hissəsində artımla bağlı ironiya ilə “hə, yaman çox artıb e, onun heç olmasa 50 qəpiyini hökumətə saxlayıb, bizə bir manatını verərdilər”, deyir. Pensiyası 237 manat olub. Artım onun pensiyasında 3 manat 30 qəpik təşkil edib. Amma yenə də narazıdır:

- Nədən narazısız?

- 250 manatla dolanmaq olar?

- Elə mən də onu soruşmaq üçün sizinlə danışıram. Dolanmaq olar?

- Vallah zorla dolanırıq. Sürünürük, ölməmək üçün yaşayırıq. İşıqpulu, qazpulu, evpulu, “otopleniye” (isitmə sistemi), zibilpulu lap bezdirib bizi. Hər ay təkcə kommunal xidmətlərə 50 manat ödəyirik. Bazara girirsən, 1 manat 50 qəpikdən aşağı yaxşı kartof tapa bilmirsən. Nisbətən aşağı qiymətə Rusiya və digər ölkələrdən idxal olunan keyfiyyətsiz məhsullardır. Halbuki, kartofu bir ay əvvəl 80 qəpik, 1 manata alırdıq. Kartof-soğan baha, ərzaq, meyvə-tərəvəz baha. Çörək 25 qəpiyə də var idi, indi 30-40 qəpikdən aşağı yoxdur. Yumurta da keçən ilgünbəgün bahalaşdı. Təkcə çörəkdə 5-10 qəpik artım var. 2-3 ay əvvəl pensiyaların sığorta hissəsinin artacağı barədə məlumatlar dolaşanda ətin qiyməti qalxdı. Kartof, soğan, digər ərzaq məhsulları da onun kimi. 8 manat mal ətidir, 9 manat da quzu əti. Əvvəllər əti 6-7 manata alırdıq, indi bir-iki manat bahalanıb.

- Aylıq gəliriniz xərclərinizə adekvatdır?

- Yox, inflyasiya çoxdur. Indiki sığorta artımı isə faktiki inflyasiyanı əks etdirmir. Tində dayanmışdıq, yoldaşlardan biri yaxınlaşıb “gözünüz aydın, yaxşı pensiya alacaqsınız” dedi. Inandıq. Eşidəndə ki, 2-3 manatdır, əvvəlcə səhv eşitdiyimizi fikirləşdik. Sonra hamı istehza ilə güldü. Ã–zümü lazımsız hiss edirəm. Biz sanki yoxmuşuq kimi davranırlar. Necə olur, deputat oturub isti kabinetində, qələmlə yazır, 2-3 min manat alır. Biz illərlə fəhlə işləmişik, külüng vurmuşuq, 39 il iş stajı olan mənə gəlib 200 manat pensiya çıxır. Bu düzgün deyil axı. Hələ deputatları o maaş qane eləmir, qarınları doysa da, gözləri doymur, yenə öz əmək haqlarını artırmaq istəyirlər. Millətin vəkilləri özlərini düşünür, milləti düşünən yoxdur. Qanunları da özləri üçün fikirləşib, yazırlar. Yüksək pensiyaları artırmasınlar, az alanları onlara yaxınlaşdırsınlar.

- Hansı məbləğ xərclərinizi qarşılayardı?

- Pensiyam heç olmasa 350-400 manat olsun. Yoldaşımla mənə 500 manat bəs edər, xərclərimizi qarşılayar. Biz o qədər də çox pul istəmirik. Maaşının 85 faizi ilə pensiyaya çıxanlar var ki, hazırda 800-1200 manat alırlar. Qəsəbədə çox adam o fərmanla pensiya alır. Onlar 1000 manat alır, mən isə 240 manat. Çoxu zərərli işlərdə işləyirdilər, pensiya da yaxşı olduğuna görə həmin fərmanla təqaüdə çıxdılar. Hamıya eyni qanunları tətbiq etsələr, daha yaxşı olar. Biz ancaq yeməyə pul xərcləyirik. Gəzmək, əylənməkdən söhbət belə gedə bilməz. Keçən ayın 25-də quru çörək almağa bir manatımız yox idi. 30 manat borc tapdım, pensiyaya qədər qənaətlə işlədib, birtəhər böhrandan çıxdıq. Hər ayın 8-9-u bankomatların önündə camaatı görsəniz dəli olarsınız. Pensiyaçıların vəziyyəti ağırdır. Ã–zlərini bu pensiyadan o birinə güclə çatdırırlar. Ona görə də pul verilən vaxt poçtların, bankomatların önündə, adam əlindən tərpənmək olmur. Təkcə yoldaşımla ikimiz olsaq, pensiyamız bizə çatar. Amma qızım da ailə qurub, bizimlə yaşayır, ona görə də dolanmaq çətindir. Kürəkənim də evə ərzaq alır. Bu olmasa heç cür dolanmaq mümkün deyil. Tək yaşasaq, qənaət edib hərdən istirahət də edərik.

- Hara gedərdiniz?

- Məsələn, Qaradağdan Əhmədlidə yaşayan qızıma qonaq gedərəm. Ya da neçə illərdir restoranda oturub dostlarımla yemək yeməmişəm. Adam heç yaşamaq istəmir. Mən də heç olmasa ayda bir-iki dəfə gedib camaat kimi dostla-tanışla restoranda yemək yemək istəyirəm. Bunu edə bilmədikdən sonra nə yaşayışdır? Bir dəfə dost-tanış hesab verəndə bir dəfə də gərək mən ödəyəm axı. Ona görə utanıram. Gücümüz çayxanada 1 manata çay içməyə çatır. Camaat orada yeyir-içir, biz də mədəmizi çayla sakitləşdiririk. Onların çoxu işləyir. Mən işləyəndə vəziyyətimiz bu qədər ağır deyildi. Dostlarımla birlikdə ayda iki-üç dəfə restoranda yemək yeyirdik. Maaşım 500-550 manat idi. Hesab edirdim ki, pensiyam heç olmasa 350 manat olacaq. “Sabez”ə getdim, 237 manat hesabladılar. Başıma elə bil qaynar su tökdülər. 85 faiz mənə də tətbiq olunsaydı, ən az 450 manat pensiya alacaqdım. Hər ay 2-3 toya dəvət edirlər. Ay təzəcə başlayıb, artıq birinə getmişik. O biri də fevralın 14-dədir. Getməsək də, olmaz.