“Belə bir mövqe Azərbaycan üçün müəyyən problemlər yaratsa da, Ermənistanı tamamilə fəlakətə aparıb çıxardacaq...”  

 

Son siyasi gerçəkliklərin təhlilindən belə nəticəyə gəlmək olur ki, hazırda  beynəlxalq müstəvidə Qarabağ məsələsinin guya birdəfəlik həlli üçün əsasən iki model təklif olunur.  Rusiyanın irəli sürüb dəstəklədiyi birinci model ATƏT-in Minsk qrupundan kənarda Ermənistanla Azərbaycan arasında sülh sazişinin imzalanmasını nəzərdə tutur. Bu razılaşma əsasında kommunikasiyaların bərpası, demarkasiya və delimitasiyanın aparılması nəzərdə tutulur. Həmin modelə görə Qarabağın “statusu” ilə bağlı qərar qeyri-müəyyən müddətə təxirə salınmalıdır...

İkinci model ABŞ və Fransa tərəfindən ATƏT-in Minsk qrupu çərçivəsində irəli sürülür və bu, xüsusilə,  Qarabağın “statusu”nun referendum yolu ilə müəyyən edilməsini və konkret zaman çərçivəsində verilməsini nəzərdə tutur. Bunun üçün də ABŞ və Fransa referendumun keçirilməsinə şərait yaratmaq üçün keçmiş Dağlıq Qarabağ ərazisinin beynəlxalq nəzarətə verilməsini təklif edir. Bundan əlavə, təhlükələri neytrallaşdırmaq üçün bufer zonaya - təhlükəsizlik zonasına beynəlxalq sülhməramlı kontingent də daxil edilməlidir. 

Göründüyü kimi,  ikinci modeldə Azərbaycanın milli maraqlarına zidd məqamlar xeylidir. Ona görə də biz əsasən maraqlarımıza uyğun olan birinci modeli, yəni Rusiya modelini qəbul edirik. Amma Paşinyan, belə görünür ki, ikinci modeli qəbul edir. Bəs belə olan halda, yəni tərəflərin hər ikisinin eyni modeli qəbul etməyəcəyi halda sülh razılaşması mümkün olacaqmı?..

 

Moderator.az-a açıqlamasında  keçmiş Xarici İşlər naziri Tofiq Zülfüqarov  mövzu ilə bağlı gəldiyi qənaətləri ortaya qoyub.  

 

“Əvvəla,  birmənalı olaraq demək olmaz ki,  Rusiyanın təklif etdiyi model və ya mövqeyi qəti şəkildə belədir,  yaxud Qərbin də digər fərqli modelin tətbiqində mövqeyi qətidir. Çünki hər iki yanaşmada  bir çox  oxşar nüanslar da mövcuddur. Məsələ ondan ibarətdir ki, ötənilki 44 günlük savaşdan etibarən vəziyyət tamamilə dəyişib. Və Azərbaycan sanki münaqişənin tam həllinə bir şans verib. Həmin şans nədən ibarətdir? Söhbət statusdan getmir. Söhbət ondan gedir ki,  rəsmi Bakının öz ərazisində kompakt yaşayan ermənilərə verdiyi və verməyə hazır olduğu hüquqlar vətəndaşlıq hüquqlarıdır və dövlətimizi öz siyasətini də bu istiqamətdə həyata keçirir. Və demək olar ki, bu fikir artıq Rusiyada da mövcuddur.  Çünki Putinin, Lavrovun “status sonrakı məsələdir” deməsi onu göstərir ki, əsas məsələ  Qarabağda həyatın  normallaşması və belə deyək, əlaqələrin, kommunikasiyaların bərpasıdır. Yəni bu, təxminən ona oxşayır ki, Azərbaycan deyir ki, biz burada reinteqrasiya prosesləri aparırıq. Və bu cür siyasət istiqamətində il ərzində Bakıdan İrəvana belə siqnallar gedirdi ki, gəlin sülhü seçək, sülh hamıya fayda gətirir və gətirəcəkdir və s.  Belə çağırışlar qardaş Türkiyə ilə Şuşa bəyannaməsi imzalananda da həm Bakı, həm Ankara tərəfindən səslənib. Amma təəssüf ki, qarşı tərəfdən məqbul reaksiya görmürük. Biz Ermənistanı dəvət edirdik ki, siz bu prosesdə müsbət şəkildə iştirak etsəniz, Qarabağda erməni əhalinin qalması üçün şərait yaradarıq. Yox, əgər konfrontasiya yolunu seçsəniz, sizin heç bir şansınız yoxdur. Nəyə görə? Çünki birincisi, Azərbaycanın, Türkiyənin demoqrafik, iqtisadi, hərbi potensialı Ermənistanın potensialını qat-qat üstələyir. İkincisi, beynəlxalq şərait də Ermənistanın xeyrinə deyil. Yəni hansısa xarici ölkə, güc gəlib ermənilərin əvəzinə silah alıb vuruşmağa hazır deyil. Rusiyanın mövqeyi bunu göstərir. Hətta Fransanın da... Guya Fransa qoşun göndərib Ermənistanın tərəfində vuruşacaq? Təbii ki, yox. Bunun üçün onun nə marağı var, nə də imkanı...” –deyə sabiq nazir bildirib.

 

Söhbətinin davamında siyasi şərhçi Ermənistan rəhbərliyinin apardığı siyasətin erməni toplumunu daha dərin fəlakətə sürüklədiyini bir daha diqqətə çatdırıb.

 

“Bu baxımdan, təkrar edirəm, Azərbaycan Ermənistana bir şans verib ki,  gəlin bu şansdan yararlanın, heç olmasa, Qarabağda qalan 20-25 min erməni Azərbaycan vətəndaşlığını alıb digər vətəndaşlarımız kimi yaşasınlar və siz də bu prosesdə bizə yardımçı olun. Amma əgər siz  qarşıdurma yolunu seçsəniz, heç həmin 25 minin də Azərbaycan torpağında qalıb yaşama şansı olmayacaq. Yəni balans bizim xeyrimizədir. Və təəssüflər olsun ki, ötən bir ildən çox müddətdə ermənilər Azərbaycanın verdiyi şansı dəyərləndirmədilər. İndi, bu günlərdə də Paşinyanın verdiyi açıqlamalar onu sübut edir ki, Ermənistan köhnə mövqeyində qalıb. Yəni demək istəyir ki, biz Qarabağın Azərbaycandan ayrılması siyasətini davam etdirəcəyik. Başqa sözlə, bundan sonra da rəsmi İrəvan tərəfindən Azərbaycanın suverenliyi və ərazi bütövlüyünə qəsd siyasəti aparılacaq. Paşinyanın sonuncu mətbuat konfransında Qarabağla, sərhədlərlə, Zəngəzur dəhlizi  və s. ilə bağlı söylədikləri məhz bunu göstərir. Və sonda belə bir mövqe Azərbaycan üçün müəyyən problemlər yaratsa da, Ermənistanı tamamilə fəlakətə aparıb çıxardacaq.  Çünki həmin gözlənilən fəlakət barəsində ermənilərə Azərbaycan da, Türkiyə də, hətta Rusiya da dəfələrlə xəbərdarlıq edib. Düzdü, yoxsa yox? Yəni bu baxımdan Ermənistanın siyasi dairələrinin özlərini və xalqlarını haraya sürüklədiklərini Allah bilir... Sadəcə, belə qənaətə gəlmək olur ki, bunlar reallığı anlaya bilmirlər. Əhali Ermənistandan da, Qarabağdan da qaçır,  iqtisadi, hərbi və digər sahələrdə böhran gündən-günə güclənir. İki gündən bir nazir dəyişilir.  Bu vəziyyətdə ola-ola rəsmi İrəvan Azərbaycanın ərazi bütövlüyünə qarşı hər hansı bir ardıcıl, uğurlu siyasət apara bilərmi?  Yalnız Laçın dəhlizini bağlasaq, məsələ bitəcək... Yəni tələb, ultimatum qoyacağıq ki, Qarabağdakı qanunsuz silahlı birləşmələr, terrorçular çıxarılsın və s. Nə edəcəklər?  İstənilən  müstəqil ölkə bizim yerimizdə olsa, belə addımları atar... Bir sözlə, mən hesab edirəm ki, Paşinyan yenə də öz xalqına qarşı  çox xəyanətkar bir siyasət aparır. Çünki populist siyasət arxasında öz siyasi varlığını xilas etməyə çalışır... Və belə bir durumda  Paşinyanın  siyasəti Azərbaycan üçün də  daha qətiyyətli addımlar atmaq üçün şərait yaradır. Həm Zəngəzur, həm sərhəd və Qarabağ məsələlərində... Sən mənim ərazi bütövlüyümü de-fakto tanımırsansa, deməli,  mən də sənin ərazi bütövlüyünü tanımaq məcburiyyətində deyiləm... Digər tərəfdən, Ermənistan liderinin belə çıxışlarından sonra, bayaq dediyim kimi, heç  qalan 25 min erməninin də Azərbaycan torpağında qalıb yaşamaq şansı olmayacaq”- deyə sabiq baş diplomat vurğulayıb.

 

Sultan Laçın