Ötənlərdə ölkə mediası qarşısında çıxış edən
prezident İlham Əliyev Azərbaycan xalqının sosial-iqtisadi durumuna toxunaraq,
bu sahədə vəziyyətin ildən-ilə yaxşılaşdığını vurğulayıb. Ölkə başçısının
sözlərindən belə məlum olub ki, Azərbaycanda kommunal qiymətlər baxımından heç
bir problem və narazılıq müşahidə edilmir. Qonşu dövlətlərlə müqayisədə
Azərbaycanda işıq, qaz, su və s. kommunal xərclərin aşağı olduğunu qeyd edən ölkə
başçısı, bunu Azərbaycan hakimiyyətinin uğuru, onun xalqın maraqlarına
hesablanan sosial-iqtisadi siyasəti kimi dəyərləndirib. Lakin ölkə başçısının
kommunal xərclərlə bağlı səsləndirdiyi fikirlər müstəqil iqtisadçı ekspertlər
tərəfindən heç də birmənalı qarşılanmayıb. Azərbaycanda kommunal xərclərin
qonşu dövlətlərlə müqayisədə heç də ucuz olmadığına diqqət çəkən ekspertlər,
hətta bəzi müqayisələrin Azərbaycanın zərərinə işlədiyini qeyd etdi.
Sözdə irəlidə,
reallıqda geridə qalan Azərbaycan
Ekspertlərin sözlərinə görə, Azərbaycanda
benzinin və elektrik enerjisinin qonşu dövlətlərin hamısından ucuz olması ilə
bağlı səslənən fikirlər absurtdur və gerçəkliyi əks etdirmir. Ekspertlərin
fiokrincə, reallıq bundan ibarətdir ki, bu gün qonşu İranda benzinin qiyməti
Azərbaycandan ucuzdur. Eyni sözləri elektrik enerjisinin qiymətləri haqqında da
söyləmək olar. Azərbaycan kimi İranın da neft-qaz ölkəsi olduğuna diqqət çəkən
ekspertlər, Azərbaycanın məlum müqayisədə İrana uduzduğu qənaətindədir. Habelə,
ekspertlər hesab edir ki, İranda 70 milyondan çox insanın yaşadığını və bu
dövlətə qarşı son illər tətbiq edilən beynəlxalq embarqoların sayının kəskin
surətdə artdığı nəzərə alınarsa, o zaman İrandakı benzin və işığın qiymətinin
nə qədər ucuz olduğu daha aydın anlamaq olar. Bundan başqa, ekspertlər son
illər ciddi iqtisadi çətinliklərlə üzləşən Rusiyada da benzinin qiymətinin
Azərbaycanla təxminən eyni olduğuna diqqət çəkir. İqtisadçılar hesab edir ki,
Azərbaycanın bu məsələdə İran kimi Rusiyanın da qarşısında öyünməsi üçün heç
bir səbəb yoxdur.
Ermənistan və
Gürcüstana da uduzuruq?
Ekspertlər qonşu dövlətlərdən Ermənistan və
Gürcüstanın da bəzi məsələlərdə Azərbaycanı üstələdiyi fikrindədir. Məsələn,
ekspertlərin məlumatına görə, Gürcüstan və Ermənistanda elektrik enerjisnin
qiyməti Azərbaycanla müqayisədə daha ucuzdur. Halbuki, mövcud resurslar
baxımından Azərbaycanın imkanları hər iki ölkədən daha genişdir və bu baxımdan Azərbaycanda
işıq və qazın qiyməti bu ölkələrlə müqayisədə ən azı iki dəfə ucuz olmalıdır.
Məhz bu baxımdan ekspertlər hesab edir ki, Azərbaycanın əhaliyə göstərilən
kommunal xidmətlərin müqabilində onlardan tələb olunan pulun qonşu dövlətlərdən
aşağı olması fikri həqiqətdən uzadır. Mütəxəssislərin qənaətincə, belə bir
mövqe həqiqətin açıq-aşkar inkar edilməsinə xidmət edir ki, bu da
qəbuledilməzdir.
Nə geridəyik, nə
irəlidə
İqtisadçı ekspert Samir Əliyev hesab edir
ki, Azərbaycanda kommunal xidmətlərin dəyərinin bütün qonşu dövlətlərdən ucuz
olduğunu qəti şəkildə iddia etmək doğru deyil: “Azərbaycanda kommunal
xidmətlərin hamısının qiymətinin birmənalı şəkildə ucuz olduğunu iddia etmək
olmaz. Çünki elə kommunal xidmət var ki, onun qiyməti ucuz, eləsi də var ki,
bahadır. Məsələn, əgər söhbət Gürcüstanla müqayisədən gedirsə, bu ölkəyə
baxanda Azərbaycanda benzinin qiyməti ucuzdur. Amma elə dövlət də var ki, orada
işığın qiyməti bizdən ucuzdur. Bu baxımdan kommunal xidmətlərin dəyərinin
birmənalı şəkildə ucuz olduğunu irəli sürmək doğru deyil”.
Ekspertin sözlərinə görə, bu məsələdə
Azərbaycanı Avropa dövlətləri ilə də müqayisə etmək məntiqi baxımdan
qəbuledilməzdir: “Azərbaycanı Avropa ölkəsi ilə müqayisə eləmək doğru deyil.
Avropa ölkələrində kommunal xidmətlər Azərbaycandan bahadır. Lakin yaşayış
səviyəsi amili də var ki, bu da çox mühüm şərtdir. Azərbaycanda orta aylıq əmək
haqqı 410 manatdır. Lakin Avropa ölkələrində orta aylıq əmək haqqı Azərbaycanla
müqayisədə təxminən 10 dəfə artıqdır. Orada əhalinin gəliri bizdən daha
yüksəkdir. Buna görə də Azərbaycanın bu məsələdə Avropa dövlətləri ilə də
müqayisə edilməsi düzgün deyil”.
410 manatın
arxasındakı sirr
S.Əliyevin bildirdiyinə görə, Azərbaycanda
orta aylıq əmək haqqının 410 manat təşkil etməsini şərtləndirən əsas amil bəzi
iri müəssisələrdə əmək haqqının yüksək olması ilə bağlıdır: “Alıcılıq
qabiliyyəti portreti deyilən bir anlayış var. Bu anlayışın mahiyyəti ondan
ibarətdir ki, insanlar öz qazandıqları pula görə nə ala bilərlər. Azərbaycanda
orta aylıq əmək haqqı 410 manat olsa da, büdcədən asılı olan müəllim və həkim
kontingentinin orta aylıq əmək haqqı təxminən 200 manatdır. Orta aylıq əmək
haqqı ona görə 410 manatdır ki, iri neft şirkətlərində əmək haqları kifayət
qədər yüksəkdir. Neft Fondunun orta aylıq əmək haqqı 1800-1900 manatdır. Əgər
Azərbaycan hökuməti kommunal və nəqliyyat xidmətlərini Avropa dövlətləri
səviyyəsinə çatdırırsa, o zaman Azərbaycanda yaşayış səviyyəsi də Avropa
dövlətləri səviyyəsinə qalxmalıdır. Buna nail olmadan kommunal xidmətlərin
dəyərini artırmaq düzgün deyil”.
Şamil Əlibəyli