Yeni ilin səhərisi günü tanıdığım bir gənc qızın Feysbukdakı statusu özümün də dəfələrlə rastlaşdığım və utanc keçirdiyim durumu bir daha mənə yaşatdı. Gənc cütlük Tiflisdə yeni il qarşılamağa gedib, restoranların birinə  şam yeməyinə gedəndə içəridə əyləşən soydaşlarımız onları xəbərdar edib ki, qonşu masada əyləşənlər ermənilərdi, keflidirlər, ehtiyatlı olun. Musiqi sifarişi verən ermənilər bizim musiqini səsləndirib öz dillərində oxuyurlar, sonda isə bizimkilərin əyləşdiyi stola yaxınlaşıb harınlıqla “ bu bizim musiqidir” deyib gedirlər. 

Qız yazır: “ Hamının  qanı - it qanı, amma nəyə gorə? Bir mahnıya gorəmi? Bizim qucaq-qucaq torpaqlarımız ayaqlarının altındadı, qulac-qulac hörüklü qadınlarımız əllərindədi, cavanlarımız, qocalarımız əsir düşərgələrindədi... Məğlub bir xalqın nümayəndəsi düşmənə nə deyib dillənəsidi? Nəyi qoruya bildik ki?”

Qarabağ  işğal olunandan sonra  bir neçə  xarici ölkələrdə olmuşam, ABŞ-da da. Olduğum bütün yaxın-uzaq ölkələrdə biləndə ki, Azərbaycandanam ilk sualları belə olurdu: "Axı necə oldu ki, ermənilərə uduzdunuz? Siz çox, onlar az, siz varlı, onlar kasıb. Niyə məğlub oldunuz? Nə vaxt müharibə edəcəksiniz? Nə vaxt Qarabağı geri qaytara biləcəksiniz?". Bu suallara verdiyim cavablar günahkarın törətdiyi əməldən qaçmasına bənzəyirdi. Həmin dövrün beynəlxalq şərtlərindən, təklənməyimizdən gətirdiyim yarı həqiqət, yarı bəhanələr bəraətə cəhddən başqa bir şey deyildi. 

Zaman keçib, indi xaricdə bu sualları verənlər də azalıb, amma yenə də olur və yenə də köhnə bayatıları oxuyanda əlavə edirlər ki, yaxşı o dövrün şərtləri əleyhinizə idi, bəs bu illərdə vətəni azad etmək üçün nə iş görmüsünüz?  Susuram, heç nə edə bilmədiyimizi onsuz da bilirlər. “Amma, sizinkilərdə heç hiss olunmur, dünyanın bütün əyləncə yerlərində sizinkilər keyfdədirlər”, demək istəyirlər ki, vecinizə deyil, demək istəyirlər ki, sizləri torpaq, vətən maraqlandırmır, bütün fikriniz-zikriniz pul qazanıb əylənmək, villalar tikmək, ən bahalı maşınlarda gəzməkdir. Demədiklərini kinayəli baxışlarında, dodaqaltı qımışmalarında hiss etmişəm.  

Moskvada bir rus tanışım mənim dediklərimə Dostoyevskinin bir aforizmi ilə cavab verdi : "Başına gələn əzablardan rus xalqı sanki ləzzət alır”. Dostoyevskinin kəlamında  “rus xalqı”nın yerinə “Azərbaycan xalqı” yazsaq hesab edirəm ki, mahiyyət dəyişməz. Məğlub ölkənin vətəndaşı olmaqdan əzablı nə ola bilər?! Bilirəm ki, bu suallar Sizlərə də verilib. Mənim kimi nə demisiniz, deməmisiniz bilmirəm, amma bilirəm ki, daxilən utanc keçirmisiniz, o sualdan qaçmısınız, o tanışınızın üzünə şax baxa bilməmisiniz. Əgər tanışınız təzəcə tanış olduğunuz xanım olubsa, tanışlıqdan əvvəlki qürurunuz, kişiliyiniz, yekəxanalığınız da əriyib. Mən bunları yaşamışam, yaşayıram. 

Bu məğlubiyyət sindromunu təzəcə evlənmiş o cütlük də yad yerdə yaşayıb, özünün dediyi kimi” qanları  itin qanına dönüb” və  deyəsən hələ qanımızın itin qanına dönməsi hallarını çox yaşayası olacağıq. Vətəndaş olaraq biz hamımız bu hissləri  yaşayırıqmı? Məncə yox. Yaşasaydıq  Qarabağ uğruna dövlət olaraq, millət olaraq birlikdə  addımlar atardıq. Vətən torpağını azad etmək  iqtisadi böhrana, devalvasiyaya, çörək dalınca yüyürməyə baxmır. Varlı olanda, pul başdan aşanda da.., “yaddan çıxdı Qarabağ”. Yalnız övladlarına deyil, nəvə nəticələrinə, yeddi arxa dönəninə də yatırım qoyanlar, maddi zənginlik bəxş edənlər bilsinlər ki, bir gün övladları, nəvələri ona verilən Qarabağ sualından utanc yaşayacaq, əyləncə yerində pərt olacaq,  onda hamımızı qınayacaq ki, kaş mənə Qarabağı qoyub gedəydiniz.

1999-cu ildə Strasburqda NATO-nun 50 illkik yubileyində rus dilini bilən bir yunandan soruşdum  ki, Türkiyə də, Yunanıstan da eyni hərbi blokun üzvüdür, amma Sizin Türkiyə ilə münasibətləriniz niyə belə gərgindir? Yunan dedi ki, bizim münasibətlərimizdəki gərginliyin tarixinin 500 ildən çox yaşı var. Konstantinopol məğlubiyyətini unuda bilmirik, geri də ala bilmirik. 

Bizim Qarabağ məğlubiyyətimizin yaşı  30  ilinə keçir. 30 ildir Qarabağı qaytara bilmirik. Qarabağı geri qaytara bilməyən məğlub  millətin qanının it qanına dönəcəyinin perspektiv yaşı 500 il ola bilər.