ABŞ Konqresinin nümayəndə heyəti, Çinin etirazlarına baxmayaraq, Tayvana səfər edib. Eyni zamanda, Taypey Pekindən fərqli olaraq, Ağ evin rəhbəri Co Bayden tərəfindən rəsmi olaraq “demokratiya sammitinə” dəvət olunub. Çin ABŞ-ın bu hərəkətlərini “son dərəcə təhlükəli” hesab edir.
Moderator.az qazeta.ru-nun əməkdaşının tərəflərin öz mövqelərini müdafiə etməkdə nə qədər irəli getməyə hazır olduğunu və burada Moskvanın marağının nə olduğunu aydınlaşdırmağa çalışdığı yazısını oxucularına təqdim edir.
Amerika mətbuatı xəbər verir ki, ABŞ Konqresinin beş nəfərdən ibarət heyəti yerli rəsmilərlə görüşmək üçün noyabrın 25-də Tayvana gəlib. Nümayəndə heyətinə Konqresin Veteranlarla iş üzrə komitəsinin sədri Mark Takano rəhbərlik edib. Bir gün əvvəl Dövlət Departamentinin məlumatına görə, Ağ evin Tayvanı 110 ölkənin iştirak etməli olduğu “demokratiya sammiti”nə dəvət etdiyi məlum olub. Bu arada Çin və Rusiya dəvət olunanlar arasında yoxdur, - deyə CNN telekanalı bildirib.
Üstəlik, ABŞ prezidenti Co Baydenin Çin Kommunist Partiyasının baş katibi Si Tsinpinlə virtual sammit keçirməsinə baxmayaraq, konqresmenlərin səfəri davam etdi. Bu görüşdə Amerika lideri Vaşinqtonun “vahid Çin” prinsipinə sadiq qaldığını bəyan edib. Onun sözlərinə görə, iki beynəlxalq aktor, Çin və Tayvan yenidən birləşməlidir.
Bayden və Si Tsinpinin virtual sammitindən dərhal sonra Çin Tayvanın hava hücumundan müdafiə identifikasiya zonasına bir hava hücumu qrupu göndərdi. Bu arada Pekinin özünün strateji maraq dairəsi hesab etdiyi Cənubi Çin dənizinin sularında ABŞ Hərbi Dəniz Qüvvələri və Yaponiya Dəniz Özünümüdafiə Qüvvələri sualtı qayıqları tapıb məhv etmək üçün manevrlər təşkil edib.
“Bayden administrasiyası Çinin “qırmızı xətləri” haqqında yaxşı təsəvvürə malikdir və Tayvanın müstəqilliyini tanımaq niyyətində deyil, eyni zamanda status-kvonu saxlamaq istəyir. Onların təhlili onu deməyə əsas verir ki, çox güman ki, Pekin nə vaxtsa bu statusa yenidən baxmaq istəyəcək. Üstəlik, Çinin bəzi hərbi hazırlıqları həqiqətən də Pekində belə bir ssenarinin ciddi şəkildə nəzərdən keçirildiyini deməyə əsas verir”, - deyə Moskva Karnegi Mərkəzinin Asiya proqramının rəhbəri Aleksandr Qabuev qazeta.ru-ya bildirib. Mütəxəssis diqqəti Çin Hərbi Hava Qüvvələrinin Tayvanın hava hücumundan müdafiəsinin identifikasiya zonasında vaxtaşırı uçuşlarına, təyyarədaşıyan qrupunun yaradılmasına yönəldib.
“Bayden və Si Tsinpinin son sammiti zamanı tərəflər ilkin olaraq ciddi şəkildə gərginləşmiş ikitərəfli münasibətlərin nizamlanmasında hər hansı mühüm “irəliləyişə” ümid etmirdilər. Düzdür, sammit zamanı Bayden yeni administrasiyanın Çinlə bağlı yanaşmasında dəyişiklik kimi qiymətləndirilə bilən bir neçə bəyanat verdi. Birincisi, “Amerika administrasiyası Tayvanın müstəqilliyini dəstəkləmir və Tayvan boğazında sülh və sabitliyi qorumağa ümid edir” qeydi; ikincisi, Baydenin ABŞ-ın Çinə qarşı hərbi ittifaqlar yaratmağı planlaşdırmadığına dair bəyanatı”, - deyə Milli Araşdırma Universitetinin Şərqşünaslıq Məktəbinin dosenti, Rusiya Elmlər Akademiyasının Şərqi və Cənub-Şərqi Asiya üzrə eksperti və Uzaq Şərq Tədqiqatları Analitik Mərkəzinin rəhbəri Andrey Vinoqradov bildirib.
Onun sözlərinə görə, ittifaqlara gəlincə, bu, sadəcə olaraq, reallığa uyğun gəlmir - sammitdən bir qədər əvvəl məhz belə bir struktur yaradılıb, Avstraliya, Böyük Britaniya və ABŞ-dan ibarət üçtərəfli müdafiə alyansı olan AUKUS xüsusi olaraq Çinə qarşı yönləndirilib. “Tayvanın müstəqilliyinə dəstək verilməməsi ilə bağlı birinci qeydə gəlincə, burada bu sözlərin əməllərlə necə uyğun gələcəyinə baxmalıyıq. Bu, Amerika siyasətinin “ikiüzlülüyü” ilə yox, daha çox Baydenə dəstəyin azalmaqda davam etməsi ilə bağlıdır”, - deyə Vinoqradov qeyd edib.
Onun fikrincə, Bayden manevr etmək və ziddiyyətli addımlar atmaq məcburiyyətindədir: “Bir tərəfdən, Çinlə sülhün əldə edilməsi münasibətlərin kəskinləşməsindən narazı olanların (o cümlədən ticarətin iqtisadi nəticələri və texnoloji müharibə) dəstəyini qazanmaq üçün faydalıdır. Digər tərəfdən, qarşıdurmanı davam etdirmək əzmində olanların mövqeyini də nəzərə almaq lazımdır”, - deyə ekspert əlavə edib.
“ABŞ-ın hər hansı vasitə ilə onu zəiflətmək cəhdinə Çin nə ilə cavab verəcək? Güclənmə siyasətini, o cümlədən hərbi cəhətdən davam etdirəcək. Ən azı Rusiya Federasiyası ilə hərbi əlaqələri gücləndirməklə”, - deyə Vinoqradov fikrini yekunlaşdırıb.
Xatırladaq ki, noyabrın 23-də Moskva və Pekin iki dövlət arasında hərbi sahədə əməkdaşlığın inkişafı üçün yol xəritəsini təsdiqləyib. Rusiya və Çin Müdafiə nazirliklərinin rəhbərləri hərbi manevrlər və dəniz patrulları keçirməkdə maraqlı olduqlarını bəyan ediblər. İsrailin nüfuzlu “The Jerusalem Post” nəşri hətta prosesin “güclü hərbi ittifaq yaratmağa kömək edə biləcəyini” təxmin edib.
Miraslan
