Son vaxtlar şagirdlər, ələxsus da abituriyentlər arasında intihar halları xeyli artıb. Buraxılış və qəbul imtahanlarının keçirildiyi dövrdə isə yeniyetmələr arasında özünü öldürmə və özünü öldürməyə cəhd halları daha sıx müşahidə olunur. Gərgin hazırlıq müddəti, yuxusuz gecələr, uzunmüddətli əziyyət, zəhmət çəkməsinə baxmayaraq imtahanlarda istədiyi nəticəni göstərə bilməyən, ali məktəbə qəbul olmaq arzusu gözündə qalan gənc, üzləşdiyi uğursuzluqla barışmayıb canına qıyır.

Ürəkaçan olmayan imtahan nəticələrindən sarsıntı keçirib özünə qapanan, ağır depressiyada olan gənclərə ətraf insanların, valideynlərin basqısı - “Əziyyət çəkdim, bu qədər pul tökdüm sən isə nəticə göstərə bilmədin”, “Hamının uşağı ali məktəbə qəbul oldu, sən isə imtahandan kəsildin” kimi sözləri gəncləri daha çətin duruma salır və nəticədə onlar vəziyyətdən yeganə çıxış yolu kimi intiharı seçir.

 

 

 

Tanınmış psixoloq Rafiq Allahverdiyev Moderator.az-a açıqlamasında bildirib ki, imtahanın nəticələrindən asılı olmayaraq valideynlər övladlarına dəstək olmalıdırlar.

“İmtahandan sonra uşaqlarda, ələxsus da abituriyentlərdə adətən özünə xəsarət yetirmə, evdən qaçma, evə gəlməmə, ən pis halda isə intihar halları mövcud olur. İmtahan ərəfəsində olan 16-17 yaşlı yeniyetmə və gənclərdə mütəmadi olaraq zehni, əqli fəaliyyətlə məşğul olduqlarına görə yuxu sistemi, əzələ və orqanların yorğunluğu əmələ gəlir. Eyni zamanda da iştahanın pozulması ilə müşahidə olunan stress möhkəmlənir. Onlar “Necə olacaq?”, “İmtahan verə biləcəyəm yoxsa yox?” kimi suallara cavab axtarırlar. Uzun müddət abituriyentlərdə iştahanın, beyin yarımkürələrində hormonal inkişafın, yuxu sisteminin pozulması, əzələ və orqanların yorulmasına səbəb olur. İmtahan ərəfəsində abituriyentlər gözlədikləri, özgüvəni, özlərini qiymətləndirməsi çərçivəsində özlərinə verdikləri dəyər və valideynlərin onların üzərinə qoyduğu yük bəzən imtahanın nəticəsi ilə üst-üstə düşmür, aşağı bal toplayırlar. İmtahandan sonra o insanlarda intihar halı, intihara meyllilik əmələ gəlir ki, həmin o uşaqlarda sağ beyin yarımkürəsində yorğunluq əmələ gəlir. Emosiyalarda, sujet qurmalarda, nitqlə bağlı olan sahədə güclü pozuntu yaranır. Ona görə də imtahandan sonra intihar etməyə cəhd göstərən uşaqların əksəriyyəti belə bir sözlərdən çox istifadə edirlər. Deyirlər ki, “sanki yaddaşım itdi”, “hansısa bir sözü deyə bilmədim” və s. İmtahanın nəticələri yaxşı olmayanda gənc özünü idarə edə bilmir. Beyin yarımkürəciyi lazımı hormonları ifraz edə bilmir. Onda özünü qınama başlayır ki, necə oldu birdən-birə yaddaşım dondu, sözü tapa bilmədim?! Bu hal aylar boyu stres, yorğunluq, uğurlu nəticə toplamama və yadımda qalmadı, sözü sanki unutdum ifadələri uşaqlarda depressiv hal əmələ gətirir. Ona görə də mən valideynlərimə nə deyəcəm, necə izah edəcəm deyə düşünürlər. Əgər bu valideynlər də bir az tələbkar, bir az qeyri-humanist, avtoritar bir mövqe seçiblərsə, uşağı qınayırlarsa, üstünə də öhdəlik qoyub deyirlərsə “sənə nə qədər xərc çəkdik, boşuna getdi”, belə bir valideyn olacağını uşaq düşünəndə avtomatik olaraq uşaqlarda psixoloji gərginlik əmələ gəlir. Artıq stres keçir frustrasiya halına. Yəni təmin olunmağın dözüm həddindən qat-qat az olması. Ona görə də uşaq hesab edir ki, mən nə izah edəcəm, nə deyəcəm? Uşağın özündən asılı olmayaraq heç kimin gözləmədiyi bir halda onlar intihar edə bilərlər. Həmin imtahan veriləndən sonra nəticəsinin nə olacağından asılı olmayaraq valideynlər çox diqqətli olmalıdırlar. Dərhal uşağın qidasına, yuxusuna mütləq ciddi fikir verməlidirlər. İmtahandan çıxan kimi dərhal onları normal qaydada yedizdirmək, gəzintiyə çıxarmaq lazımdır və mütləq onlara ümid verib “hələ imtahanın nəticələri çıxmayıb, gözləyək” desələr də belə, yuxuları bərpa olunmalıdır. Ondan sonra isə uşaqlarda intihar hallarının qarşısını birmənalı alacaqlar. Az nəticə toplamaqlarına rəğmən onlar intihar etməyəcəklər. İmtahandan sonra əgər valideynlər hiss etsələr ki, uşaqda güclü tərləmə, iştahanın pozulması, baş ağrısı, ürək bulanması və s. hallar varsa mütləq qaydada valideyn məqsədli olaraq uşağı güldürməlidir. Lətifələr danışıb, xoş xatirələri yada salmalıdır. Uşaqda gülüş əmələ gətirməlidirlər. İmtahandan sonra valideyn uşaqla piyada yol gedirsə müşahidə etməlidir ki, uşaqda təngənəfəslik çoxalıb. Bunların hamısı uşağın depressiyaya düşməsinə səbəb olan yollardır. İmkan verməməlidirlər ki, uşaqlarda tərləmə və təngənəfəslik halları çoxalsın. Sadəcə yenə də dediyim kimi, bir az güldürmək lazımdır, təsəlli, təskinlik vermək lazım deyil” deyə psixoloq bildirib.