Nobel mükafatı laureatı Svetlana Aleksieviçin və Nobel mükafatına namizəd Şeyxin missiyası

Düz bir aydan çoxdur ki, Belarusda davam edən etirazlar açığı deyim ki, həm sevindirir, həm də həyəcanlandırır.  Ona görə sevinirəm ki, vaxtilə oxuduğum bu ölkədə xalqın mübarizəsinin taleyinə biganə qala bilmirəm və tanıdığım, ilk baxışdan iddiasız, yumşaq təsir bağışlayan belarus xalqının nəhayət 26 illik diktatora etiraz edib “get” deməsi qürurvericidir. Həyəcan keçirirəm ki, birdən əziyyətləri yerdə qalar, sərhədsiz hakimiyyətindən vəcdə gəlmiş və ondan qopmağı təsəvvürünə gətirə bilməyən bir diktator xalqın etirazı ilə getməkdənsə ölkəsinin müstəqilliyinə son verib Rusiya ilə birləşməyə, daha doğrusu, Rusiyanın bir quberniyası olmağa qərar verərsə artıq onların mübarizəsi daha dəhşətli bir rejimlə üz-üzə qalacaq. Ən əsası, biz də SSRİ-nin şinelindən çıxmışıq və postsovet ölkələrində demokratik proseslər hər zaman maraq və ümid doğurur. 

1982-1983-cü illərdə Minskdə xüsusi xidmət orqanının məktəbində oxusam da indi orda tanıdığım bir şəxs qalmayıb ki, ən azı onunla əlaqə saxlayam, onların mübarizəsini dəstəklədiyimi deyəm. Müəllimlərim çoxdan dünyasını dəyişib, başqa tanışlarla isə əlaqə çoxdan kəsilib. Təəssüf...Yoxsa deyərdim ki, Lukaşenko hakimiyyətdən bu dəfə də getməsə, narahat olmayın, o artıq siyasi meyitdir. Siz onun kitabını bağlamısınız. Amma, Belarusun müstəqilliyinə son verməsinə heç cür razılaşmayın, ölkəni Rusiyanın quberniyasına çevirməyə imkan verməyin.

 

Niyə əlaqə saxlamağı vurğulayıram. Rusiya yazıçısı Lyudmila Ulitskayanın Nobel mükafatı laureatı, Belarus yazıçısı və müxalifətdə olan Svetlana Aleksieviçə məktubunu oxudum. Nobel mükafatı laureatına möhkəm olmağı arzulayan müəllifin fikirləri arasında daha çox bu sözlər diqqətimi çəkdi: “.., anlayırıq ki, Sizin ölkədə bu gün baş verənlər sabah Rusiyada olacaq”. 

Bizim yazıçılar Svetlana Aleksieviçə məktub yazıblarmı? Yəni, bizim yazıçılar öz ölkələrində baş verənlərə demək olar ki, biganədirlər. (Rüstəm Behrudi dostumuz istisnadır). Səbəblər demək olar ki, aydındır. Belarussuz da bizdə yazıçılar susqun durumdadırlar. Vaxtilə, SSRİ dönəmində az qala Ancela Devisin hüquqlarını müdafiə üçün şairlər sıraya düzülürdülər. İclas iclasın dalınca keçirilərdi. Amerikada hansısa zəncinin hüquqları pozulanda Mərkəzi Komitədən gələn göstərişlə poema, filan da yazılırdı. İndi özümüzdən yazmaq qeyri-rəsmi (bəlkə də rəsmi) qadağa olubsa, bəlkə Belarusdan yazasınız, bəlkə Svetlanaya “doroqaya Svetlana” başlığı ilə bir həmrəylik məktubu yazasınız, cənab yazarlar. Əlbəttə, buna rəsmən borclu deyilsiniz, amma mənən borclusunuz. Həm də Belarusdan yazanda dolayısı ilə özünüzdən yazmış olacaqsınız. 

 

Hörmətli ədəbi tənqidçi İradə xanım Musayevanın FB səhifəsində statusunu görəndə sevindim ki, bu cür düşünən təkcə mən deyiləm. İradə xanım yazır: ”Ölkə dağılır, ədəbiyyat adamları kinoya baxırmış kimi mövqeyini unudub, funksiyasını yaddan çıxarıb. Bundan da kriminal bir ölkə hardan tapacaqsınız? Yazın da...Hələ romantik şarkılar oxuyan “Ədəbiyyat qəzeti” və digər ədəbi mətbuat orqanlarına baxın, fil qulağında yatıblar. Guya siyasətə qarışmırlar.  Əli Həsənovun himayəsində girələnəndə siyasətin ortasında idilər, indi neytrallaşıblar guya...”.

 

Amma fikirləşirəm ki, 30 ilə yaxındır ki, Qarabağ işğaldadır, son aylar da Qarabağ ətrafında bizi yenidən qeyri-müəyyən, daha bir 30 illik labirintə salmaq prosesi gedir və umduğumuz yazıçı, şairləri heç Qarabağın taleyi maraqlandırmır, səslərini çıxarıb, ən azı sual verən yoxdur, bunlardanmı Belarusa həmrəylik gözləyirik? 

Yazıçılar bir tərəfə, bu günlərdə belə bir xəbər gəldi ki, Şeyximiz Nobel sülh mükafatına namizəd olaraq irəli sürülüb. Şeyxin dünyaya hansı sülhü gətirdiyi barədə heç bir informasiyam yoxdur, amma fikirləşdim ki, görəsn Şeyx indiyəcən hansı qanı yatırıb öz ölkəmizdə? Şeyx hansı günahsızı həbsdən azad etdirib, onun xahişini edib? Bu gün hamı Tofiq Yaqublunun azadlığını istəyir. Nədən Şeyx bu sülh mükafatına namizədliyi irəli sürülməsindən istifadə edib ölüm aclığına qalxmış bir müsəlman kişisinin (qalan hər bir statusunu kənara qoyuram) xahişi üçün Quranı götürüb səlahiyyət qapısını döymür? Nədən həbsxanaya gedib Tofiq Yaqublu ilə görüşüb ondan aclığı dayandırmağı xahiş etmir. Niyə ona söz vermir ki, sən aclığı dayandır, mən üç günə səni buraxdıracam. Din xadiminin belə anlarda hakimiyyətlə əzabkeş arasında sülh elçisi rolunda çıxış etməsi hər iki tərəfdə mənəvi məsuliyyət yaradar və hər iki tərəf Allahın, Quranın müqəddəsliyi xatirinə öz inadlarından eyni vaxtda imtina edər və günlərdir ki, səksəkəli, həyəcanlı sabahlar açan Azərbaycan cəmiyyəti bu missiyasına görə Şeyxə öz minnətdarlığını bildirərdi. Azərbaycanın minnətdarlığı Nobel sülh mükafatından üstündür, Şeyx həzrətləri! Belarusda Nobel mükafatçısı xalqın yanındadır, daha doğrusu, həqiqətin yanındadır. Siz, Nobel mükafatına namizəd kimi özünüzü harda görürsünüz, hörmətli Şeyx? Gec deyil, əvvəl həbsxanaya baş çəkin, aclığı dayandırmağı xahiş edin, aclıq edənlə birlikdə çörək yeyin, sonra şah qapısına gedib elçi daşının üstündə oturun, qurtarın bizi bu xətadan.