Yox, bu bir seçki şüarı deyil.Ənənəvi olaraq mühüm kütləvi kompaniyalar zamanı belə vətənpərvər sloqanlara geniş yer verilir.
Bu,dünyada türk olmağın məmnunluğunu nümayiş etdirən bir millətə başqa coğrafiyalarda yaşayan xalqların bənzəmək duyğusundan yaranan çağırış da deyil. Halbuki belə istəyin tam əsası olardı, çünki harada yaşamasından asılı olmayaraq eyni tarixi və mədəni kökləri bölüşən vahid topluluqların qürrələnməyə haqqı var.
Bunu son günlər Rusiyanın Puqaçev qəsəbəsində bir şəxsin qətlə yetirilməsi ilə yenidən qafqazlıların kütləvi ittihamına cavab reaksiyası da saymağa tələsməyin. Söhbət Amerikada "qafqazlı"(Caucasian) termini ətrafında getdikcə dərinləşən linqvistik böhrandan və bununla bağlı ictimai münasibətlərdən gedir.
Problemin kökü uzaq keçmişlə bağlı olduğundan ona sadə məsələ kimi yanaşmaq olmaz.İş ondadır ki,məlum ifadə -"qafqazlı" sözü ingilis dilində avropoid irqinə mənsub olmaq kimi anlaşılır. Rus dilindən fərqli olaraq Amerika qitəsində yüz illərlə belə hesab etmişlər ki,avropoid irqinin əsil təmsilçiləri müasir Gürcüstan ərazisində yaşayan xalqlardır. Sonradan bunun antropoloji-yeni fiziki quruluşu dəqiq təyin etməyən məfhum olduğunu görərək həmin ifadəni irqi üstünlük mənasında işlətməyə başlayıblar.Yəni, ağ rəngin daşıyıcıları asiyalılardan və hindulardan yuxarı tutularkən məhz "qafqazlı" olduqlarını iddia ediblər.Ona görə də başqalarını aşağı,özlərini yüksək kökə məxsus sayanlar ötən əsrin ikinci yarısından bütün rəsmi təqdimatlarda, anket və bürokratik blanklarda məlum tarixi mənsubiyyətlərini göstərməyi unutmayıblar. Bu isə indiki reallıqda xeyli çətinliklərə səbəb olur.
İş ondadır ki, Avropa qitəsində etnik əlamətə görə deyil, çox vaxt hansı irqin dayışıcısı olmaqla çağırılan millətlər indi "qafqazlı"ları sıxışdarmağa başlayıb.Belə ki,Cənubi Amerikadan gələnləri hər zaman "latın(latino) və ya "hispanik"(ispandilli mədəniyyətə aid olanlar) adlandırıblar.Əgər sual yaransa ki, hispaniklər Yeni Dünyaya- Amerikaya gələn ispanlıların birbaşa sələfləridir,bəs onda "qafqazlı" olaraq kimi nəzərdə tutmaq lazımdır? Məsələ artıq fərdlərin hüquqlarını pozmaq səviyyəsinə gəlib çatıbsa, deməli, sosial mahiyyət daşımaqla dövlət yetkililərini narahat etməyə başlayıb və adamlar dəqiq hüquqi çərçivələrin müəyyənləşməsini tələb edirlər.
Amerika məhkəməsi Abiqeyr Fişer adlı tələbənin iddiası üzrə işə baxır. Məsələ kifayət qədər maraq doğurduğundan ictimailəşib və medianın da diqqətini özünə cəlb edib. Texasda Osten Universitetinə qəbul olunmaq istəyən əlaçı abituriyentin cəhdi uğursuz olub, lakin o, bunu ədalətsizlik və diskriminasiya sayaraq qanuni hesab etmir. Fişerin qənaətinə görə İnstitut rəhbərliyi " irqi müxtəlifliyi təmin etmək naminə" onu deyil, başqa birisinə üstünlük verib və onun "qafqazlı" olması burada əsas rol oynayıb.
Məhz buna görə də kütləvi informasiya vasitələri həmin termindən tamamilə imtina etməyə çağıraraq əvəzində adamları ya rənginə, ya da hansı mədəni irsə aid olduğuna görə adlandırmağı məqsədəuyğun hesab edirlər. Lakin yaxın keçmişədək belə ayrıseçkiliyin -afroamerikalıların azadlıq və bərabərlik uğrunda hərəkatının amansız dərslərini yaşamış bir ölkəyə indi yenidən o dövrün istilalarına qayıtmaq da xeyli təhlükəli görünür.Ağ dərililər basqıya məruz qaldıqca hər cür vasitəyə əl atmağa çalışırlar.Lakin dərisinin rənginə görə "qafqazlı" olan amerikalılardan fərqli olaraq Rusiyanın qonşuluğunda məskunlaşan həqiqi qafqazlılar sözün əsil mənasında bu addan hər zaman ziyan çəkmişlər.
Əgər siz hər hansı tarixi ensiklopediyanı açıb orada " qafqaz millətinin nümayəndəsi" ifadəsinin nə demək olduğunu arasanız dəqiq bir təyinata rast gəlməyəcəksiniz. Çünki söhbət elmi yanaşmadan gedirsə, başqa cür də ola bilməz. Yalnız kütləvi informasiya resurslarında Qafqaz boyu yaşayan yerli xalqların toplusu-cəmi kimi izah etməyə çalışıblar.Halbuki bu etnoloji nöqteyi nəzərdən tam səhvdir,ən azı ona görə ki, Şimali Qafqaz əhalisinin 60 faizi-11 milyondan çoxunu ruslar təşkil edir. Ona qalsa Uralda yaşayanları, yaxud digər ərazilərdə özlərinə yurd tapanların hamısını coğrafi yerləşməsinə görə çağırmaq lazım gələrdi-məsələn,"ural milləti" kimi. Nə qədər qeyri-ciddi səsləndiyinin fərqindəsiniz.Bəs necə olub ki, "qafqazlı" termini ilə bu regionda yaşayan 50-dən artıq fərqli xalq və etnik topluluqları bir adda birləşdiriblər? Axı sağlam məntiq tələb edir ki, bir- birindən həm xarici görünüşü,həm də ənənə və mədəni dəyərləri baxımından fərqlənən millətləri vahid bir kriteriyə ilə ölçməyəsən, onları nifrət və düşmən hədəfinə çevirməyəsən.Bunun səbəbini milli ayrıseçkilik və işğal siyasətində axtarmaq lazımdır.
Rusiyada ictimai fikirdə həmişə neqativ qarşılanan o ifadənin daşıdığı məzmun en yaxşı halqa yad və deməli,təhlükəli xalqları özündə əks etdirib.Bu ölkədə hər gün nəşr olunan yüzlərlə qəzet gəlmələrin ictimai mühitə mənfi təsirini qabardarkən ən çox vurduğu hədəf "qafqazlı"lardır. Onların obrazı bütün kriminal, ekstremist təmayüllərin və hüquq mühafizə orqanlarının axtarışlarının baş yerində gedir."Cinayətkarın milliyyəti yoxdur" formulu burada işləmir. Əhalinin yarısından çoxunda belə qənaət möhkəmlənibsə, deməli, bütöv bir xalqın hamısının günahkar elan edilməsinin yanlışlığı haqda etiraz səsini qaldırmaq elə də effekt vermir, nəticəyə heç bir təsir göstərmir.
Qafqazafobiya həm də bütün dövrlər üçün gəlirli iş olub. Bundan faydalanan dairələrin isə kimliyi bir təkcə yerli satqınlar,yaxud ruslar deyil,həm də qafqazlıları yalnız "əcinnə ovuna" yararlı sayanlardır. Bu üzdən ksenofobiyanın tərəfdarları il ”“ildən artır. Qeyri-rəsmi məlumatlara görə Rusiyada belə millətçi cərəyanların üzvlərinin sayı milyon nəfərdən çoxdur.Ayrıseçkilik zəminində, kiminsə pasportuna ve əməlinə görə deyil, sifətinin quruluşuna görə cəzalandırılanların sayı isə get- gedə artır.Cəzasızlıq isə yeni cinayətlər doğurur.
Qafqazlıları həzm etməyən və onlarla keçmişin hesabını çəkənlərin müdafiəçiləri isə nəinki orta ranqlı məmurlardır, hətta rus Dumasının üzvləri de belələrinin himayədarıdır.Ötən əsrdə faşizmi məğlub edərək dünyanı böyük bir bəladan xilas etmiş bir dövlətin elitası ve rus xalqı indi başqa millətçi nasizmin ağuşuna itələnməməkdir. Belə görünür ki, antisemitizmi az qala üstələyən antiqafqaz əhval- ruhiyyəsi hər zaman yeni- yeni ixtilaflar doğuracaq,kütləvi qurbanlara səbəb olacaqdır. Hər məsələdə "qaralar"ın izini axtaran və onların timsalında potensial terrorçu görənlərin hər birinə xatırlatmağa dəyər ki, adları xüsusi siyahılara düşmüş adamyeyən Çikatilonu, Muxankini ve Ryaxovskini eldə əsas tutub heç kəs rus millətinin naturasında antihumanizm axtarmır, bir xalqı suçlandırmaq fikrinə düşmür.
Moskvalıların xüsusi seçilmiş millət olmasını düşünüb də gəlmələrin hamısını "vəhşi və qara " adlandırmağın sonucu heç vaxt uğurlu olmayıb. Bu vasitə ilə barbarlıqda qınananları ram edib özünə tabe etdirmək mümkün deyil. Qafqazlıları "dağdan enən və mədəniyyət tanımayan" adlandırıb ağıllandırmaq, müasirləşdirib qəddar vasitələrlə ram etmək üsulları hər zaman əks effekt verib.Bu qədim diyara xoş niyyətlə gələnlərin duz çörəklə qarşılandığını görməyənlərin əksine olaraq, zorakılığı və bölücülüyü stimullaşdıranların mükafatı terror olub.
Qafqazlılar dağ ucalığından qaynaqlanan təmizliyi, vüqarı, mərdliyi və xeyirxahlığı sayəsində yaşadıqları məkanların quruculuğuna hər zaman böyük töhfələr vermişlər. 2-ci dünya müharibəsində Vətən üçün canını fəda edənlərin milli mənsubiyyət çəkisində onlar xüsusi yer var. Dövlət işinin bütün sahələrində bu fədakar və yüksək ləyaqət daşıyıcısı olan millətlərin nümayəndələrini görmək mümkündür. Qafqaz özü bir sivilizasiyadır,mədəniyyət beşiyidir.Yüz illərdir ki, buraya dinclik və əmin-amanlıq verməyənlərin ziddinə olaraq qafqazlılar insanlığa və bəşəriyyətə uğurla xidmət edirlər.Onlar bu coğrafiyaya mənsubluqdan mutluluq və şərəf duyurlar.
Tanınmış rus kinorejissoru Leonid Qayday çədiyi məşhur "Qafqaz əsiri" filmi ilə fərqli mədəniyyətlərin maraqlı kontrastını yaratmağa çalışmışdı.Bir dağ respublikasına folklor toplamağa gələn gənclərinn yaşadığı macəralar on illərdir ki, hamının qəlbini oxşayır,baxanlara xoş ovqat aşılayır. Lakin tələbə Şurikin azad etmək istədiyi qafqazlı sevgilisi Nina ilə müqayisədə Rusiya nə özü Qafqazın əsarətindən qurtulur,nə də onlara müstəqillik bəxş edir. Ona görə amerikalı "qafqazlı" nın vəziyyətinə həsəd aparmağa dəyər!
