Bu və ya digər suallara cavab tapmaq məqsədi ilə 1988-1989-cu illərdə Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti Daxili İşlər İdarəsinin rəis müavini, 1989-1991-ci illərdə isə Şuşa rayon polis idarəsinin rəisi kimi çalışmış, istefada olan polkovnik Sadir Məmmədovla söhbətləşdik. 

 (Söhbətin əvvəlki hissələrini bu linkdə tapa bilərsiniz //www.moderator.az/news/231303.html:)

-1989-cu il noyabrın 3-də Şuşa rayonu milis şöbəsinin şəxsi heyəti və sovet ordusu hərbçilərinin birgə iştirakıyla rayonun 5 kəndində(Qaladərəsi, Kirov, Yeğsaoğ(1991-ci ildən Salatınkənd-S.L.), Daşaltı, Onverst) pasport rejiminin yoxlanılması adı altında gizli əməliyyat-axtarış tədbirləri hazırladıq.  Səhər tezdən ala toranlıqda gözlənilmədən həmin kəndləri mühasirəyə aldıq. Əsas gücü Qaladərəsi və Kirov ətrafına toplamışdıq. Mən özüm də orada idim. Çünki erməni yaraqlıları əsasən orada cəmlənirdi.  Onlar adətən vertolyotla Ermənistanın Qafan şəhərindən Qaladərəsinə uçub gəlir, silah-sursat, ərzaq gətirir, oradan isə digər kəndlərə sızırdılar. Dəqiq  məlumat almışdıq ki, noyabrın 3-də yenə vertolyot gələcək. Ermənilərin isə bu əməliyyatı keçirəcəyimizdən xəbəri yox idi. Saat təxminən 7-yə işləmiş uzaqdan uçağın gəldiyini gördük. Şuşa rayon hərbi komendantı Vasilyev hamıya daş-qayaya, ağaclara sığınaraq görsənməmək əmrini verdi. Vertolyot havada iki dairə vuraraq Qaladərəsinin yanında yerə endi. Uçaq yerə düşən kimi hərbçi və milislər onu mühasirəyə alaraq içindəki silahlı terrorçuları yaxaladılar. Məlum oldu ki,  vertolyotda 4 pilot və 24 yaraqlı var. Hamısını tərksilah edərək müavinim, sonradan Şuşanın milis rəisi olan Vahid Bayramovu pilotların yanına əyləşdirib Şuşaya- Cıdır Düzünə  doğru uçmağı əmr etdim. Vahid Bayramovun dediyinə görə, yolda erməni pilotlar Ermənistana uçmağa cəhd ediblər, lakin o, buna imkan verməyib. Xülasə, erməni vertolyotunu içindəki 28 dığa ilə birlikdə Cıdır Düzünə endirdik(Həmin vertolyotun fotosunu sonradan rəhmətlik Milli Qəhrəman Əlif Hacıyevin fotosu ilə kollaj etmişdilər). Biz isə komendant və digər hərbçi və milislərlə birlikdə maşınlara yığışıb Şuşaya gəldik. Terrorçular vertolyotda özləri ilə un və şəkər tozu kisələrində xeyli silah-sursat, qumbara gətirmişdilər.  Məlum oldu ki, Qafandan gələn ermənilərin hamısı Ermənistanda qeydiyyatda olan vətəndaşlardır. Həmin 28 nəfəri və digər yaraqlıları  milis şöbəsinə yolladıq.   Şəhərə girəndə Şuşa camaatı, o cümlədən Xalq Cəbhəsinin fəalları maşınları mühasirəyə alaraq ermənilərə hücum etməyə cəhd etdilər. Mən onların qarşısını kəsərək dedim ki, cəsarətiniz varsa, gedin bir kənddən iki belə yaraqlı tutub gətirin, bu yaraqlılara isə toxunmayın, onlar bizə istintaq üçün lazımdır.  Çünki bir ay öncə -1989-cu il oktyabrın 4-də Bərdə rayonunun 4 sakini  taksidə Şuşa-Laçın yoluyla hərəkət edərkən Qaladərəsi kəndi yaxınlığında, təxminən jurnalist Milli Qəhrəman Salatın Əsgərovanın sonradan qətlə yetirildiyi yerdə erməni terrorçuları tərəfindən güllələnmişdi. Bununla əlaqədar Şuşa milisi cinayətkarların tutulması üçün axtarış tədbirləri həyata keçirirdi.  Camaat xahiş elədi ki, o tutulan ermənilərə baxaq. Dedim yaxşı, milis şöbəsinin “Lenin otağında” dırlar hələlik, gedin bir-bir baxın, amma heç birinə toxunmayın... 

Sonra həbs edilmiş erməni terrorçularının hamısını istintaq üçün  Şuşa türməsinə yığdıq. Bundan xəbər tutan Dağlıq Qarabağ üzrə Xüsusi İdarənin rəisi Arkadi Volski və  Dağlıq Qarabağ Daxili İşlər İdarəsinin rəisi Robert Tumanyants, hətta məni öncədən tanıyan SSRİ  Daxili İşlər naziri Barannikov  mənə zəng edib məhbusların Xankəndinə yollanılmasını tələb edirdilər.  Onlara cavab verdim ki, tutulanlar cinayətkardır və  Şuşa rayonu ərazisində cinayət törədiblər və öz layiqli cəzalarını almalıdırlar. Volski, Tumanyants məndən onların tabeliyində olan şəxs kimi Xankəndinə getməyimi tələb edirdilər. Onlara cavab verirdim ki, nə vaxt siz Bakıya gedib hesabat versəniz, onda mən də Xankəndinə gələrəm... Bir dəfə R.Tumanyantsın telefonda söyüşünə cavab olaraq söyməyə də məcbur oldum. O dövrdə Şuşada “raypo” (Rayon İstehlak Cəmiyyəti) müdiri olan indiki icra başçısı Bayram Səfərov da şahiddir, o da həmin vaxt yanımda idi. Yaxşı ki, Barannikovla münasibətlərim yaxşı idi, əks halda məni işdən çıxarararaq həbs etdirərdilər. Çox təzyiq etdilər, ermənilərin heç birini buraxmadım. Amma sonda fövqəladə vəziyyət zamanı bütün hökumət strukturlarının birbaşa tabe olduğu komendant Safonov əmr etdi ki, həmin 28 erməni yaraqlısı buraxılmalıdır. Məcbur olub onlradan 21-ini rus hərbçilərə təhvil verdim.  Yalnız zor-güc 7 nəfəri bərdəlilərin xatırlatdığım qətli ilə bağlı saxlatdıra bildim Şuşa türməsində... Qalan 21 qulduru Xocalının Həsənabad kəndindəki komendaturaya apardılar. Onlara  30 sutka həbs verib sonradan buraxdılar. Bulirsiz, biz yerlərdə nə qədər çalışsaq da,ermənilərin dəstəklənməsinə müqavimət göstərsək də, hər şey Moskvadan diktə olunur və son sözü Moskva deyirdi....

Qarabağda başmıza çox işlər gəldi. Çox təhlükələri atlatdıq. Hər dəfə Allahın  lütfü ilə ölümün caynağından qurtarırdıq... İnşallah, gələn söhbətlərimizdə  1989-1992-ci illərdə Dağlıq Qarabağ və ətraf bölgələrdə şahidi olduğum  digər hadisələr haqda söhbət edərik...

Söhbətləşdi: Sultan Laçın