Müsahibənin əvvəlini bu linkdən oxumaq olar--- moderator.az/news/219844.html

- Dəqiq elimlər dalana yaxınlaşırlar. Misal üçün qazların, mayelərin, bərk cisimlərin fiziki xassələri geniş tədqiq edilib, artıq tükənir. XXI əsrdə ixtisaslararası, sahələrarası elmlər aparıcı olacaqlar. Misal üçün riyazibiologiya, biofizika, ekonofizika və bunun kimi. Mən arzu edərdim ki, gənclərimiz yeni yaranan elm istiqamətlərə diqqəti artırsınlar. 100 il öncə öyrənilməyə başlamış bərk cisimlər fizikasında indi uğur qazanmaq asan deyil, amma 20 il bundan qabaq əsası qoyulmuş ekonofizikada uğur qazanmaq çox asandır. Jarqonla desək, elmin “quyruğu” ilə yox, “başı”  ilə məşğul olmaq lazımdır.

                                 

- Humanitar elmlərdə də vəziyyət dövrün tələbinə cavab vermir. Onlar da öz sovet keçmişindən ayrıla bilmirlər. Bir misal çəkim. Dövlətimiz cəmiyyətdə vətənpərvərlik ruhunu yüksəltmək niyyəti ilə çoxsaylı tədbirlər keçrir. QHT-lər da bu işdə fəal iştirak edirlər. Amma nəticə arzu olunan səviyyədə deyil. Demək çətindir ki, bugünki vətənpərvərlik beş il öncəkindən xeyli yüksəkdir. Əvvəlcə belə bir suala cavab axtaraq: öz tarixini bilməyən gənc vətənpərvər ola bilərmi? İnanıram kı, bu sualın cavabı mənfi olacaq. Vətənin tarixini bilməyən insan vətənpərvər olmaz.  Və ya tərsinə, vətənin tarixini bilən gənc İSİD -ə qoşulmaz. 

- Deməli, səbəb tarix kitablarındadır? 

- Bir şeyi sevmək üçün, əvvəlcə onu bilmək lazımdır. Vətənpərvərlik ruhunun toxumları tarix kitabında əkilməlidir. Xoşu gəlməyən tarixi gənclər öyrənmirlər. İlk öncə millətin qürurverici tarixi  yazılmalıdır. Yazılmalıdır ki, bu millət bu günə gəlib çatmaq üçün necə od-alov içərisindən keçib.  Bu şərəfli yolda ideya verənlər, qəhrəmanlıq göstərənlər, şəhid olanlar həmin tarix kitabının səhifələrini bəzəməlidir. Orta məktəbin tarix kitabları xalqın şərəfli səhifələrini əks etdirməlidir. Qorxmaq lazım deyil. Rusiyanın, İranın xoşuna gələn tarix Azərbaycan gənclərinin xoşuna gələ bilməz. Belə tarix kitabını dövlət başçısının və ya vitse preidentin rəhbərliyi altında müəlliflər kollektivi yazmalıdır ki, şəxsi ambisiyalar, subyektiv fikirlər kitabda yer almasın. Müəllifərdən əlavə filosofları, yaşlı alimləri redaksiya heyətinə cəlb etmək lazımdır. Mənim düşüncəmə görə tarix kitabımız, bizim ikinci müqəddəs kitabımız olmalıdır.  

- Düşüncəmə görə orta məktəb və ali məktəb üçün tarix kitabları xeyli fərqli olmalıdır. Orta məktəb tarixində milli ruh, ali məktəb tarixində elmi ruh güclü olmalıdır. Ali məktəb üçün tarix kitabında dəqiq elmi faktlar əks olunmalıdır ki, gənc tələbələr tarixi səhvləri araşdıra bilsin. Orta  məktəbin tarix kitabında ruh yüksəldən məqamlar, şərəfli  səhifələr çox olmalıdır. Helsinki universitetində ezamiyyətdə olarkən bir finn müəllimindən eşitdiyim fikir yadıma düşür: “bir finn 9 rusun öhdəsindən gələr, ancaq 10-cu rus gələrsə finn neyləsin” ? Bu fikirdə  çox şey var, həm də güclü milli ruh var. Hər millətin tarixində belə dəyərli fikirlər çoxdur və onlardan istifadə etmək lazımdır. Misal üçün, Şah İsmayıl Xətainin vəsiyyəti bu sözlərlə qutarır: 

“Sizin üçün bu az ömrümdə əlimdən gələni eylədim. Fəthlər edib, parça-parça bölünmüş diyarımızı birləşdirməyə çalışdım. Vətənin bir sıxma torpağını bir ovuc qızıldan, Türk dilimizin bir küçücük sözünü bir ölçü ləl-cəvahirətdən üstün bildim. Hər ikisinin - Vətənimizin və dilimizin əbədiyyəti üçün. Nə bacardımsa onu eylədim. Yaxşı nə başladımsa, onu göyərdin! Səhvlərimi təkrar etməyin! Sizə vəsiyyətim budur”!  Bu sözlər gəncləri vətənpərvər edər. Belə ruh verici sözlər tarix kitabını bəzəməlidir. 

- “Kamilləşən bəşəriyyət”  kitabımda  bir çox iqtisadi-sosial hadisələrə yeni baxış, yanaşma əks olunub. 

Tarixə bu baxış böyük alman filosofu Karl Poperin “bəşəriyyətin tarixi ola bilməz”  tezisinə  rəğmən deyilib. Qənaətimə görə tarixin başlanğıcı var, amma sonu yoxdur. Məncə bunlar da tarix kitablarında yazılmalıdır. Bəşəriyyətin inkişafına  diqqət yetirsək görərik ki, bəşəriyyətin tarixi ictimai mənafenin inkişafı tarixidir. Yəni tarixin başlanğıcında ictimai mənafe olmayıb, ancaq şəxsi mənafe olub. Zor olub. Zaman keçdikcə ictimai mənafe inkişaf edərək, zoru azaldaraq bu günkü ali səviyyəyə qalxıbdır. İnkişaf etmiş Qərb dövlətləridə isə çox yüksəkdir.  XX əsrdə iki dünya müharibəsindən keçən qərbi Avropa ölkələrində  düşüncə elə dəyişib ki, onlar nəinki insan ölümünün, hətta Afrikada vəhşi heyvanların  (şirlərin, bəbirlərin, fillərin, meymunların...) də ölmünün əleyhinədirlər və vəhşi təbiəti  ancaq onlar qoruyurlar. Əgər vəhşi təbiət ikinci və üçüncü dünya ölkələrinin ümidinə qalsa idi, əminliklə demək olar ki, Afrikada bir dənə də olsun vəhşi heyvan qalmazdı. 

- Dünya dövlətləri bugünki inkişafı təkamül yolu ilə təmin ediblər. Bunun nəzəri əsası Karl Poperin əsərlərində var. Ancaq Cənubi Koreya və Sinqapur  sıçrayış ilə inkişafa nail oldular.  Deməli, hər iki yol məqbuldur. Sinqapur deyəndə bizə elə gəlir ki, hansısa coğrafi baxımdan böyük bir dövlətdən bəhs edilir. Hansı ki, onun ərazisi bizim Zəngilan rayonunun ərazisi qədərdi. Ancaq görün nələr edir! Cənubi Koreya 30-40 il bundan əvvəl Türkiyədən borc alırdı. Ancaq indi onun iki-üç böyük firmasının büdcəsi az qala Türkiyənin dövlət büdcəsi qədərdi.

- Güclü universitetlər hesabına güclü kadr potensialı yaratdılar. Qərbdə olduğu kimi onlar  universitetlərdə  elm və yeni texnologiyalar yaradılır.  Sonra da texnologiyanı sənayeyə tətbiq etdilər.  Bu sistemdə  akademiya kimi müstəqil qurum saxlamağa ehtiyac qalmır. 

- İkinci dünya ölkələrinin  bir çoxunun (Sinqapur, Cənubi Koreya və onlardan  da qabaq Yaponiyanın) inkişaf  yolunu seçməsində fayda vardır.  Bunun üçün vacib şərtlər: 

a)ilkin texnologiyaları, patentləri xaricdən almaq; 

b)hüququ müstəvi üzərində rəqabət mühiti yaradıb, manopoliyaya son 

qoymaq; 

c)güclü universitetlər yaratmaq; texnologiyaya çıxan elmləri inkişaf etdirmək;

d)texnologiyalari təkminləşdirərək yüksək səviyələrə nail olmaq.