Son zamanlar mədə-bağırsaq xəstələrinin sayında artım müşahidə edilir. Maddələr mübadiləsinin pozulması, qida rejiminə riayət olunmaması, genetik və xarici faktorlar bu xəstəliyin əsas səbəbləri sırasında sadalanır.

Moderator.az modern.az-a istinadən xəstəlik və onun əsas səbəbləri və müalicə yolları barədə Azərbaycan Tibb Universitetinin həkim-qastroenteroloqu Vüqar Rəsulov ilə söhbətləşib.

 

- Əsas səbəb qida rejimi və stresdir. Eyni zamanda, ekologiya, mühit, hava, su da çox önəmlidir. Problem bilavasitə qida məhsulunun özü ilə bağlı deyil. Qida məhsulunun istehsalı, saxlanması, istifadə qaydalarına diqqət edilməməsi, eyni zamanda düzgün qidalanmamağın özü orqanizm üçün zəhərə çevrilə bilər. Normal, zamanında yeyilən yemək fayda verdiyi halda, gecə yatmazdan qabaq yeyiləndə həzmə getmir. Əmələ gələn ara məhsullar qana sovrulur və orqanizmə zəhər kimi təsir göstərir. Bu bir tərəfə, son vaxtlar insanlar çöldə, ayaqüstü yeyilən fastfood, lahmacun, dönər, pide, peraşki və s. kimi qidalara üstünlük verirlər. Bəzən də stresli həyat, qaçaqaç deyərkən, günorta yemək yemirlər, axşam bir oturuma bütün günün əvəzinə qidalanırlar. Fastfood yeməkləri isə konkret olaraq zəhərdir, hətta mən deyərdim genetik silahdır. Hətta elə ailələr var ki, uşaqlarının şıltaqlığının ardınca gedərək, “McDonalds”da oturub çipsi yeməyi özlərinə istirahət sayırlar. Aydındır ki, o dəyərdə, özü də Amerikadan bura gətirilmiş qida heç yemək deyil. Hətta sintetik məlzəmələr belə, hansısa bir paltar ondan qat-qat baha başa gəlir. Bütün məhsullar Gigiyena və Epidemologiya Mərkəzindən sertifikat almalıdır. “McDonalds”dakı qidaların heç biri qida məhsulu kimi rəy ala bilməyib. Hətta onların bir çoxunun tərkibində zərərli maddələr aşkarlanıb. 

- “McDonalds” bir nümunədir, əslində bütün “KFC”lərdə vəziyyət bu cürdür. Biri bir az ucuzdur, digəri bir az bahadır, amma nəticə etibarilə hamısı orqanizm üçün zərərlidir. “KFC”lərdə insanları nə ilə isə cəlb etməyə çalışırlar. Yalnız toyuq qanadı, toyuq budu, toyuq döşü və s. təklif edilir. Amma onların hamısı broyler toyuqlarının dərmanlar toplanmış qanadları, budları və s.dir. Adi, evimizə aldığımız “doktorskaya kolbalas”ları götürək. Kiloqramı neçəyə düşür?  4-5 manata. Maraqlıdır, hansı ətdən istifadə edirlər ki, bu kolbasalar 4-5 manata satılır? Südlü kolbasalar, sosiskalar da onun kimi. Mən hələ demirəm ki, istifadə etdiyimiz yağlar sağlam yağlar deyil. Çoxusu deyir ki, yeməkləri qarğıdalı, günəbaxan yağında bişirir. Əslində mağazalarda satılan günəbaxan yağının ən keyfiyyətlisinin 1 litri 6 manatadır. Maksimum İtaliya istehsalı olan günəbaxan yağlarıdır ki, 9 manata satılır. Neçə kiloqram günəbaxan tumu sıxmaq lazımdır ki, 1 litr yağ alınsın? Əminliklə deyirəm ki, bitki yağlarının çoxunun tərkibi sintetik yağlardır. Əvvəl “Teksun”, “Sana”nın adı çəkilirdi. Bunlar da həmin şeylərdir. Əslində dədə-baba qaydasında hazırlanan kərə yağı hamısından ləzzətli və keyfiyyətlidir.

- Doğrudur, hazırda bazarda kərə yağı adı altında çox şey satılır. Mən əsl kərə yağını nəzərdə tuturam. 3-4 manata kərə yağı satılır, çoxu da bitki mənşəlidir. Bitki yağları doymamış yağlardır. Kərə yağı doymuş yağdır. İndi süni doydurulmuş yağları kərə yağı adı ilə əhaliyə satırlar. Mən kərə yağı deyəndə əsl nehrə yağını nəzərdə tutdum.

- Yenə də deyieəm, ki mən əsl nehrə yağından bəhs edirəm. Təbiidir ki, 6 manata satılan yağ quru süddən, marqarindən hazırlanmış “nehrə yağı”dır. Fikir vermisinizsə, həmin yağları əridəndə çox pis qoxu yayılır. Bir az da insanlarımız öz səhhətlərinə səhlənkar yanaşırlar. Axı normal insan bilməlidir ki, indiki bazar iqtisadiyyatı şəraitində nehrə yağının bir kiloqramının 6 manata satılması anormal haldır.

- Belə təsəvvür edin ki, insan vücudu bir filterdir. Oraya kirli su, palçıq, doldursan, nə baş verəcək? Filter tez bir zamanda tutulacaq. Vücuda da ağızdan təbii olmayan nə versən, sidik və nəcislə ifraz olunacaq. Bunların hamısı bağırsağın, böyrəyin divarından keçir və ifraz olunur. O kubik şəklində yığılmır ki, sən çıxarıb atasan. O görünən və görünməyən tərəfdən yığılır vücuda. Yığıldıqca toksikasiya nəticəsində səthi dəri problemləri, allergik reaksiyalar və daha da dərinə gedir. Mədə-bağırsaq, böyrək xəstəlikləri yaranır, bir qədər də dərinə gedir və ağır xroniki xəstəliklərə-oynaq, qaraciyər xəstəliklərinə yol açır, sonda xərçənglə nəticələnir. Bəzən isə heç xərçəng mərhələsinə çatmır, böyrək, qaraciyər xəstəliyi diaqnozu ilə dünyasını dəyişir. Amma xərçəngə çatanların da yaşı gəncləşib. Niyə? Çünki genetik yük aktivləşib. Təsəvvür edin, 30-35 yaşında dünyaya uşaq gətirən qadın, ana bətnində uşağa qida ilə yanaşı öz toksinlərini də verir. 35 ilə yığdığı “şlak”ı da verir ona. Çünki orda mexanizm belədir. Ana hər şeyini paylaşır. Toksinlər piy qatında, bağırsaq ətrafında toplaşır. Əvvəllər süni qidalar yox idi. Ağacda necə bitirdirsə, yerdə necə çıxırdısa, insanlar eləcə qəbul edirdi. Maksimum onu texniki emal edirdilər. Qidalar əsasən sulu formada qəbul edilirdi. Kasıblıq vaxtında kim idi hər gün qızartma yeyən? Son 1 əsrdə texnologiya o qədər inkişaf edib ki, yeməyə nə desəniz qatılır, hansı formaya deyirsiniz salınır. Araşdırma aparsaq, marketlərdə satılan məhsulların 90 faizi süni formadadır. Süni formada vücuda daxil olan məhsul, heç vaxt təbii yolla bədəndən çıxa bilməz.

- Oturaq həyat tərzinin zərərləri o qədərdir ki, saymaqla bitməz. Həyat hərəkətdir. Mən çalışıram ki, misallarla izah edim fikirlərimi. Adi su borusu götürün. Əgər o borunun içərisində su varsa və onun axarı yoxdursa, nə olacaq? O su, borunun içərisində iylənəcək, çamurlaşıb, mamırlaşıb divarına yapışacaq. Bir müddət sonra boru tutulacaq. Gün ərzində vücudda müəyyən intensivlikdə dövriyyə olmalıdır.  İnsanın ağciyər yollarını işlək oksigenin qana keçməsini təmin edən şar kimi təsəvvür edin. O şarların ətrafı da kapillyarlardır. Hava şarın içərisinə daxil olur, o zaman sahə böyük olur. Kapilyarlar həmin havanı əmir. Sakit halda 30 faiz alveollu borular işləyir. İnsan dərindən güləndə daha dərin qatlar açılır. Alveolluların tam işləməsi üçün gərək qaçasan, təngnəfəs olasan. Təngnəfəs halda, əlin dizinin üstündə əyilib dərindən nəfəs alanda alveolluların hamısı işləməyə başlayır. İşləməyənlər getdikcə sönür, fəaliyyətdən düşür, yatır, daha sonra gücsüzləşərək ölür. Eləcə də əzələlər, böyrək, qaraciyər və s. Sürətli qan dövranı olmayanda böyrəyin də toxumasının bir hissəsi işləməyəcək. İşləməyəndə məhv olacaq. Eləcə də digər orqanlar. Hətta nəzərə alsaq ki, hansısa xəstəlik əmələ gəlib, “şlak” bir orqanda toplaşıb, onun da xaric olması üçün qan bol gəlməlidir ki, o, xaric olsun. İnsan hərəkət etmirsə, qan dövr etmirsə, xəstəlik çözülmür.

 

- Hətta bizim ürək, böyrək, beyin, qan-damar, oynaq xəstəliyi bildiyimiz xəstəliklərin hamısının zəminində mədə-bağırsağın fəaliyyətindəki pozulmalar durur. Çünki mədə-bağırsaq maddələr mübadiləsini təmin edən orqandır. Həm maddələri qəbul edən, həm də qaraciyər vasitəsilə toksikasiyanı bədəndən xaric edəndir. Qaraciyər filterdir, laboratoriyadır, iki yüzdən çox funksiyası var. Bütün bunlar işləməyəndə digər orqanlarda da problemlər çıxır. Amma müalicə zamanı diaqnoz qoyulmasında bu amillər nəzərə alınmır. Açıqlama zamanı deyilir ki, əksəriyyət infarkt, ürək çatışmazlığından ölür, problem ürəkdədir. Amma problemin kökü ürəkdə deyil, mədə-bağırsaqdadır. Yetmiş kiloqram çəkiyə malik insanın dəri səthini açsan iki kvadratmetr edəcək. Onun ağciyərini açsan, 35-40 kvadratmetr edəcək. Bayaq qeyd etdiyim alveolluları açsan, o da təxminən 40 kvadratmetr edəcək, mədə-bağırsağı açsan bir futbol meydançası edəcək. İndi müqayisə edin. Biz dərilə fiziki təmasdayıq. Ağciyərlə hava alıb-veririk. Amma 95 faiz lazımi maddələr bizim vücudumuza mədə-bağırsaqdan keçir. Mədə-bağırsaq nə dərəcədə düzgün işləyirsə, o, maddələri düzgün həzm edirsə, bəzilərini passiv buraxacaq, bəzilərini soracaq, toksinləri aktiv ifraz edəcək. Nəticədə vücud ya tez “şlak”lanacaq, ya da “şlak”dan tez can qurtara biləcək. Yəni mədə-bağırsağın düz işləməsi digər orqanlara da təsir edir. O düz işləməsə, “şlak”lar quruluşuna görə hansı orqana uyğundursa, gedib orada ilişir. Oynağa uyğunsa, oynaq xəstəliyi yaradır, böyrəkdə ilişibsə, böyrək xəstəliyi yaradır. Sonra da deyirlər “mənim babamda da oynaq xəstəliyi vardı, irsidir”. Daha demirlər ki, əslində bu xəstəliyi yaradan səbəb vardı deyə, onda da yaranıb. Nadir genetik xəstəliklər var ki, bilavasitə genlərdəki qüsurlardan irəli gələrək meydana çıxır. Əksəriyyət meyillilik yaradır, yəni mütləq deyil. İnsan vücudunda çox maraqlı və qəribə proseslər gedir. Son vaxtlar o fikrə gəlinir ki, insan vücudunda maddələr sintez olunur. Sadəcə onu registrasiya edə bilmirlər. Amma söhbət sağlam vücuddan gedir, bizim kimi xəstələrdən yox. 

Hazırda tam sağlam insan demək olar ki, yoxdur. Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının (ÜST) statistikasına görə, dünyada cəmi 3 faiz insan sağlamdır, 75-80 faizi praktiki olaraq sağlamdır. Praktiki sağlam insanın bədənində ağır xroniki xəstəliklər olmur, amma xəstəlik var. Ağır xroniki xəstəlik daşıyıcıları isə faktiki olaraq xəstədirlər. Təsəvvür edin biz indi nə gündəyik, qismət olarsa, 50 ildən sonra nə gündə olacağıq. Qərb ölkələrinin, Şərq ölkələrinin, Şimal və Cənub ölkələrinin qəsdən, bilərəkdən, qida vasitəsilə zəhərləmə, ərzaqlara qəsdən başqa maddələrin yeridilməsi və s. halları var. Siyasi müstəvidə, genetik silah kimi istifadə edilən alkoqol, siqaret, yemək, su, dalğa təsirləri hələ illər sonra bilinəcək. Hələ demirəm ki, “Ebola”, “Ziko” kimi viruslar laboratoriyalarda süni yaradılmış viruslardır.

 

- Tam doğrudur. Hətta Avropada istehsal olunaraq, Azərbaycana gətirilmiş dərmanla, MDB-də satılan dərmanların tərkibini araşdırsaq, çox böyük fərq görərik. Necə ki, adi televizorlar kimi. 90-cı illərdə “Panasonik” şirkətinə məxsus televizor alırdım. Baxdım ki, üzərində “Orta Şərq ölkələri üçündür” yazılıb. Onda anladım ki, istehsal edilən mallar MDB üçün ayrıdır, Avropa üçün ayrıdır, Amerika üçün ayrıdır. Eləcə də dərmanlar. Bunlar fərqli-fərqli şirkətlər tərəfindən istehsal olunur və keyfiyyətləri də fərqlidir. Şimali Amerika öz ölkəsi üçün istehsal etdiyi dərman pereparatlarını əsas maddə saxlanılmaqla başqa tərkibdə istehsal edir, ixrac üçün olanları başqa tərkibdə. Və sözsüz ki, ixrac dərman pereparatlarının keyfiyyəti daha aşağıdır. Onların tərkibində xüsusi qatqı maddələri var, hansı ki, onların doğuracağı nəticələr barədə yalnız istehsalçılar məlumatlıdırlar. Ona görə də mən xəstələrimə Avropadan çox, Türkiyə istehsalı dərmanları məsləhət görürəm.