Moderator.az saytının müsahibi “Savalan” mistik qrupunun rəhbəri və ifaçısı Novruz Novruzludur. Qeyd edək ki, “Savalan” irfani musiqilərlə milli yaddaş sistemimizin dərin qatlarının açılmasına xidmət edir. Bu səbəbdən də nəinki Azərbaycanda, eləcə də, bu milli yaddaş sisteminin yayıldığı bütün türk coğrafiyasına sevilir və dinlənilir. Novruz müəllimlə sufiyanə tərzdə, irfani ruhda apardığımız müsahibəni sizlərə təqdim edirik:

-Haqq sirri olan musiqini öz üzərinizdə gəzdirmək nə dərəcədə çətindir? Bu qədər şifrəli musiqi, onun ağırlığı çiyinlərinizi əzmir?

- Vallah, bir işi sevərək görəndə, o heç zaman sənin üçün ağır olmur. Artıq yaşam tərzinə çevrilir. Aldığın hava, yediyin qida olur. Yəni, hər şey münasibətdən asılıdır. Burada repertuarın da öz məsuliyyəti var. Sən o məsuliyyəti dərk etdikdə, bunu sevərək yerinə yetirdikdə işindən yorulmur, əksinə, zövq alırsan. Sanki zikr edirsən...

-Səmimiyyətdə! İnsan öz axtarışında, xilas olmaq istəyində səmimidirsə, Allah hökmən ona haradansa bir yol açacaq. Qarşısına yolunu aydınlaşdıracaq bir müəllim, ustad mürşid çıxaracaq. Burada ustadın elmdən də çox, yaşam təcrübəsi önəmlidir. Rəhmli və ədalətli olan Allah həmin təcrübə sahibini mütləq YOL axtaranla qarşılaşdıracaq. Allahın çalışdığı yerlərdən biri də insanın vicdanıdır. Aləmi aldadan insan vicdanını aldada bilmir. Əgər insan vicdanında səmimidirsə, özündə “kontrolda” olursa, hökmən başqasının görə bilmədiyi aspektdən haqqı görür.

-Bizə Allah nəsib etdi ki, ali mənəvi aləmi özündə yaşadan böyük insanla görüşdük. Həyatımız ondan sonra dəyişdi. O böyük zatın da ən çox dediyi söz o idi ki, həyat təcrübədir.

Əslində, onların gəldiyi vahid mərkəz, suyundan içdikləri bulaq birdir. Sadəcə, hərənin öz fərqli baxımı, münasibəti var. İbn Ərəbi, Yunus Əmrə, Mövlanə və Şəms həzrətləri, Seyid Yəhya Bakuvi, Rüfai və başqalarının, bir sözlə hamısının əsas missiyası insanın daxili aləmini aydınlaşdırmaq, onun Haqqa tərəf getdiyi yola yön vermək olub. Sadəcə, hərə öz ətrini, öz şirəsini bura əlavə edib. Onlar yalnız şair olmayıblar,  elə bir məkanda qərar tutublar ki, İlahi ilə aralarındakı rabitə kanalı hər zaman açıq  olub. Odur ki, şeir yazarkən, söz söylərkən heç düşünməyiblər də... Elə anında həmin rabitə kanalından gələn sözləri sapa düzüblər.

-Musiqi özü-özlüyündə bir zikrdi. Mövlanənin musiqinin zikr, ilahi sirr olması haqqında  xeyli kəlamları var. Ərəblərdə bir azan oxuyan varmış. O azanı elə yanğı, elə qüdrətlə oxuyarmış ki, bəzi xristianlar ondan sonra İslamı qəbul edərmişlər. Burada əsas meyar onun səsi, ifasının qüdrəti deyil, yaşadığı həyat təcrübəsidir. Həmçinin, bu təcrübələrdən qaynaqlanaraq, arınıb, Haqqa gedən yola varıb və səsində bunu yansıdıb. Səsindəki ilahi enerji məhz o təcrübələrdən qaynaqlanıb.

-Elm adamları ilə arifləri qarışdırmaq olmaz. Ariflər bir növ başqa məkanın sakinləridirlər. Onlar da tam olaraq, Allaha, Ali Həqiqətə çatmağı düşünməyiblər. Sadəcə, Allahda yox olduqları, əridikləri üçün Haqqın gözəl sifətləri onların simasında təcəlla edib. Elm adamları isə başqa, onlar bu məkandan xaric öz düşüncələrini irəli sürürlər.

-Təsəvvüf, sufizm-bunlar elə Quranın yaşam formasıdır. Allah Quranda deyir ki, mən sizə şah damarınızdan da yaxınam. Sufizm də bu yaxınlığın praktiki ifadəsidir.  Allahın kamil varlıq kimi yaratdığı insan bütün ucalıqları aşmaq gücündədir. Lakin o, özündən, ali qaynağından uzaqlaşmaqla bu yaxınlığı, bu ucalığı unudur. İnsan Allahın sirrini özündə daşıyır. “Mən hər gözdən baxaram, hər gözsə məni görməz”, “Məkanım möminlərin qəlbidir”, “İnsana şah damarından daha yaxınam”,  deyir Haqq. Lakin insanın gördüyü pis cəhətlər birbaşa onun özünə aiddir və özünə qalır. Əslində, pis heç nə yoxdur və pis nəsə baş vermir. Sadəcə, hər şey hikmət və işarələr sistemidir. Bu işarələri oxumaq, onlarda Allahın təcəllasını görmək insanı ucalığa qaldırır.

-Böyük filosofumuz Sührəvərdi insan ruhunun bir zərrə kimi Haqqa tərəf getməsini Günəş şüalarının yenidən ona qovuşmasına bənzədir. Yəni, həyatın, ömrün özünü əslində, Haqqa doğru gedən yol kimi qiymətləndirir.   Siz bu sonluqla razısınızmı?

-Əslində, bu dünyaya gəlişimizdəki əsas məqsəd sonda ora getmək, Küllə qovuşmaqdı. Mövlanə həzrətləri ömrünün sonunda tələbələrdən ayrılıb, bir hücrəyə çəkilir. Səbəbini soranda da deyir ki, Əzrayıl qardaşımı gözləyirəm, ölüm tədarükündəyəm. O, ölümə qovuşma anı kimi baxırdı. Müridlərinin  “bizi qoyub hara gedirsən” sualına “bu gün nur nura qovuşacaq” deyərək, öldüyü günü xarakterizə edirdi. Həmin günün də adını “şəbi-əruz”, yəni “toy gecəsi” qoyub. Gəlişimizdəki məqsəd göndərilməyimizdəki mənanı anlamaqdır.  60-70 illik həyat bir yuxu kimidir, əslində. Yaşadın və bir yuxutək bitdi. Qalan isə  yaşam müddətində ruhumuza yazdığımız ali hislər olur. 

-Musiqi kosmik enerjinin danışan dilidir. Müğənni  o enerjini insanlara təqdim edir. Təbii ki, burada söhbət əsl səs sahibindən gedir. Bu gün kosmik enerjini anlaya bilməyən cəmiyyətdə onu insanlara çatdırmaq sizin üçün nə dərəcədə çətindi?

-Çətindi, amma doğru və şərəfli yoldu. Kiminsə vaxtına və haqqına girmiriksə, konsert zalında ən azı oranın yarısı qədər insanları maraqlandıra biliriksə, deməli, bu yol doğrudur. Bilirsiz, insanın özünün topluma yanaşmasından da çox şey asılıdır. Bəzən olub, düşünmüşük ki, görəsən, filan yerdəki insanlar bizi qəbul edərlərmi, ifamızı dinlərlərmi? Sonra görmüşük ki, hər şey yolundadır.  Bu gün təbii ki, bütün dünyada insan üçün dəyərlər dəyişib. Bu gün insan “Allahu əkbər” deyərək, baş kəsir, qəddarlıqla can alır. Bunların hamısı İslamı fərqli görkdə insanlara təqdim edib, bəşəriyyəti ondan uzaqlaşdırmaq üçün nəzərdə tutulub. Dünya bu prosesin içindədir. Kələfin ucu itib. İnşallah, axırı yaxşı olar.

-Baxan adamın kimliyi önəmlidir, nə deməsi yox.

-İmam Əlini həm də ilk təsəvvüf yolçusu, böyük alim, övliyadır. Yalnız İslam dünyası onu çox güclü, cəngavər biri kimi daha çox xarakterizə edir. Bir növ elmi qüdrət fiziki gücün kölgəsində qalır. Bu yanaşma özü müsəlman dünyasının düşüncə tərzini əks etdirirmi?

-Şəxsi qənaətdimdi, öz fikrimə əsaslanaraq deyə bilərəm ki, imam Əli sirr qapısı, elm qapısıdır. Onun böyük elm sultanı kimi araşdırılmasına qısqanclıqla yanaşılıb. Amma təbii ki, bəşəriyyətin xilası sayıla biləcək yüksək keyfiyyətlərin hamısının cəmi İmam Əlidə olub. Uzun müddət düşmənçilik etdiyi bir nəfəri ələ keçirəndən sonra onu öldürmək istəyir. Lakin həmin adam bu zaman ona qarşı həqarət edir. İmam Əli onu azad edir, deyir, dur get. Adam təəccüblə səbəbini soruşanda cavab verir ki, səni öldürsəm, deyərlər ki, mən bunu öz nüfuzum, kinim və mənafeyim üçün etmişəm. Döyüşdə çoxlarını öldürməyib qılıncının altından keçirirdi. Soruşanda cavablayardı ki, mən bundan yeddi nəsil sonrası yaranacaq saf insanları görürəm.

-Fəriddədin Əttarın məşhur “Mantıkül ”“tayr “ əsərində simurq quşunu axtarmaq üçün yola çıxan quşlardan 30-u sonda öz həqiqətlərinə çatırlar- özləri simurqa dönürlər. Bəşəriyyət öz simurquna ”“ Həqiqətinə doğru nə zaman  gedəcək?

- Dünyada həqiqətin özü olan çoxlu böyük zatlar olub, indi də var. Onlar olmasa, dünya da olmaz. Oxumuşdum ki, sultan qoşunu bir yeri almaq istəyib, amma bu mümkün olmayıb. Axırda sultan deyib ki, orada bir Allah dostu yaşayır, gedək, əlini öpək. Bir insanın varlığı böyük ərazinin qorunmasına səbəb oldu. Yer kürəsi də elədir- həqiqi Allah dostlarının mövcudluğu onu qoruyur.  

-Dünyadakı qara buludlar getsin. İnsanlar dünyaya kamil varlıq kimi göndərildiyinin fərqində varsınlar. Bəşəriyyətin üzləşdiyi bəlalardan uzaqlaşmağın yeganə yolu insanın özünü anlamasıdır. Özünü bilən Haqqı da bilər. Özünü anlamayan ətrafı da bulanıq görər.