Ta uşaqlıqdan oxuduğum nağılların qəhrəmanları həyatımın formalaşmasında əl ağacım olub. Sonralar Azərbaycan və dünya ədəbiyyat nümunələri yol yoldaşıma, tale sirdaşıma çevrildilər.

Orta məktəbdə oxuyanda məktəb və rayon kitabxanalarında oxumadığım kitab qalmamışdı. Hətta eləsi var idi ki, dönüb-dönüb oxuyurdum, lakin yenə də doymurdum. Kitabları oxumurdum, onları demək olar ki, su kimi içirdim, gözlərimlə ürəyimə hopdururdum. Kitablara qarşı məndə bir hərislik yaranmışdı. Kimsə məndən cox oxusaydı dəli olurdum, ən yaxşı halda isə  ağlayırdım. 

Maksim Qorki deyib: "Kitab bilik mənbəyidir, onu sevin".  Kitabı necə sevməmək olar? Təbii ki, mən bu sualı özümə verirəm. Və bəzilərinin, bəlkə də çoxlarının kitabı nədən sevmədiklərinin, mütaliə etmədiklərinin, bədii ədəbiyyata maraq göstərmədiklərinin səbəbini tapmaq üçün ağlıma yüz cür fikir gəlir. Kitabı sevməyənlər, hətta ona nifrət edənlər var, əlbəttə. Onu lazımsız əşya hesab edənləri də görmüşəm. Hətta elələrini görmüşəm ki, kitabdan bəzək əşyası kimi istifadə ediblər. Sovetlər dönəmində varlıların bəziləri - kitabdan  qanmayanlar, onun necə bir xəzinə olduğunu anlamayanlar - yalnızca cildləri evin mebelləri ilə, divar kağızları ilə həmrəng olan kitabları rəflərə düzürdülər, "desinlər ki, Xaçaturun da xançalı var" misalı. Meşşan idilər...

Tez-tez belə sualla rastlaşırıq: "Biz bu gün niyə kitab oxumuruq"? Bəlkə də sualın qoyuluşu bir qədər ritorik səslənir. Niyə oxumuruq ki? Oxuyuruq... amma nə oxuyuruq, hansı kitabları oxuyuruq, kimə üz tuturuq? Bax, əsas məsələ budur, bunu düşünmək lazımdır. 

Sovet dövrünün öz ədəbiyyatı var idi. Ədəbiyyat kommunist partiyasına, sovet ideologiyasına, sinifsiz cəmiyyətin üstünlüklərinə, onun təntənəsinə xidmət edirdi. Hər bir ideologiyanın əsas bazalarından biri də kitabdır. 70 illik sovet rejiminin ideologiyası rejimə xidmət edən yazarların kitablarında əks olunurdu.  Sovet ədəbiyyatının vəzifəsi bu idi, bu ideologiyadan kənara çıxmaq olmazdı. Azca "yolunu azanlar"ın da aqibəti pis olurdu, ən yaxşı halda dissident kimi xaricdə yaşamağa imkan tapa bilirdi. 

Dünya ədəbiyyatından da Azərbaycan dilinə tərcümə olunmuş əsərlər bir növ sovet ideologiyasına yaxın olanlar, yaxud da bilavasitə kapitalizmi ifşa edən kitablar idi. Biz bu kitabların hamısını fərqinə varmadan oxuyurduq - həm orta məktəbdə, həm də ali məktəbdə. Rusdillilər üçün isə meydan çox geniş idi. Tərcümə olunmamış dünya ədəbiyyat nümünələrini rus dilindən rahatlıqla oxuyurdular.

Bu gün isə tam fərqli mənzərə yaranıb. Kitab bolluğudur. Cəfəngiyat yazılardan tutmuş ən gözəl, ən aktual əsərlərin sərgiləndiyi Söz Dünyasında mütaliə üçün seçim imkanları çox böyükdür. Gəl ki, bu imkanlardan geninə-boluna istifadə edilmir. Yoxsa elmi-texniki tərəqqinin imkanları mütaliənin əl-qolunu bağlayıb? Məncə, yox. Əvvəla, orta statistik azərbaycanlının oxuması üçün kitab seçimi problemdi. Çünki klassik Azərbaycan və dünya ədəbiyyatının yaradıcılarından bixəbər olan adam üçün kitab oxumaq vaxt öldürmək kimi bir şeydir. Və o bu bolluqda seçim edə bilmir. Ya nə gəldi başdansovdu oxuyur, ya da ki, kitaba yaxın düşmür.

 Ziyalı təbəqənin nümayəndələri isə daha çox internetdən istifadə edir, burdan oxumağa üstünlük verirlər. O da hamısı yox, əlbəttə. Mən elə ziyalı tanıyıram deyir  ki, son 20-25 ildi əlinə bir dənə də olsun bədii kitab alıb oxumayıb. Son illərin çək-çeviri, zəmanənin dəyişikliyi bu adamı fərqli düşünməyə vadar edib. Nə yazıq ki, gündəlik problemlərin onun üstünə gəldiyini və bundan qaça bilmədiyini söyləyən həmin ziyalıya adi məişət problemləri kitabı tamam unutdurub...

Bir məsələ də var ki, indi az qala hamı kitab oxumaqdan çox, kitab yazır. Sanki kitab yazmaq yarışına giriblər. Amma fikirləşmirlər ki, onların yazdıqlarını oxuyan varmı? Fikirləşmirlər ki, bir qəpiklik məna və məzmun dəyəri olmayan, amma bir ətək pul verib nəfis tərtibatda, bahalı kağızlarda çap olunan bu kitabların üzünə belə baxan yoxdur. Kitab dükanlarında, lap elə qəzet köşklərində belə cızma-qaralar nə qədər istəsəniz var. Dəfələrlə olub ki,  qəzet aldığım köşkün satıcısı bu cür kitablardan almağımı təklif edib. Təbii ki, satıcının özünün marağı var bu təklifdə-satacağı kitabdan ona qalan müəyyən məbləğ xatirinə müştərilərinə kitab almağı da məsləhət görür. Mənim azdan-çoxdan başım çıxır ki, nəyi oxuya bilərəm, nəyi oxumağa ehtiyacım yoxdu. Amma hər kəs belə deyil ki... 

Əslində kitab oxumaq vərdişi ailədə qazanılmalıdır. Britaniyalı mütəxəssislər hesab edirlər ki, valideynlər kitab almağa uşaqları ilə birgə getməlidirlər. Bu zaman onlara kitab seçmələri üçün istədikləri qədər vaxt verilməlidir: "Başlanğıcda övladınıza rahat əldə tuta biləcəyi, içində qısa hekayələri və maraqlı şəkilləri olan kiçik kitablar alın, çünki o, məhz belə kitabları sevir". 

Kitab oxumaq vərdişi, mütaliəyə maraq genlə, qanla da keçir. Mən anamın bətnində olarkən o, kitabxanada işləyirmiş. Bütün günü kitab oxuyarmış, kitabxanada kitab qalmayıbmış, eləsi varmış ki, təkrar-təkrar oxuyurmuş. Hamiləliyi yüngül keçsin deyə çox oturmazmış. Yeddi ay kitabları ayaqüstə - gəzişə-gəzişə oxuyub. Anam bu hadisəni mənə danışanda anladım ki, kitablara nədən bu qədər həris olmuşam. Anamın həmin vərdişi mənə keçmişdi. Orta məktəbdə oxuyanda şeirləri gəzişə-gəzişə əzbərləyirdim. Oxuduğu kitabların təsiri altında keçirdiyi hisslər,  hərəkətləri dünyaya gəlməmiş - ana bətnindəykən mənə keçib... 

Anam 92 yaşında gözlərini əbədi yumdu. Dünyasını dəyişdiyi son saatlara qədər mütaliəsindən qalmadı. O deyirdi ki, Allahdan sonra ikinci müqəddəs varlıq SÖZdür. Bizim ailədə SÖZ həmişə qiymətli olub, yüksək dəyərləndirilib. Və bu dəyər mənim əlimdən tutub, anamın südü ilə, qanı ilə varlığıma hopan müqəddəs SÖZün fonunda həmişə  KİTAB işığına can atmışam. Bu işıqda kimləri görməmişəm, özümü kimlərə bənzətməmişəm?! Oxuduğum kutabların qəhrəmanları həyat yolumu müəyyənləşdirib, taleyimi istiqamətləndirib. Bədii əsərlər düşüncələrimin formalaşmasında, həyata və dünyaya baxışımda böyük rol oynayıb. Kitablar vasitəsi ilə özümü ifadə edə bilmişəm. Elə bir kitab olmayıb ki, ondan nəsə öyrənnməyim. Mənə elə gəlir ki, alın yazımı, Allahın bəxş etdiyi taleyimi kitablarda tapmışam. 

Həyatda qazandıqlarıma görə bu gün kitablara çox borcluyam...