2008-ci il terrorundan sonra bağlanmış “Əbu Bəkr” məscidinin imam-camaatı Hacı Qamət Süleymanov “Yeni Müsavat”ın suallarını cavablandırıb. Q.Süleymanov gündəmin aktual hadisələri və Suriyada döyüşən azərbaycanlılar haqda danışıb. Moderator.az həmin müsahibəni təqdim edir:

- Qamət bəy, “Əbu Bəkr” məscidi açılıbmı, ibadət üçün ora gedirsinizmi?

- Bismillahi-rəhmanir-rahim. Bilirsiniz ki, məscid 2008-ci il 17 avqust terrorundan sonra bağlanıb. Məsciddə ibadətə məhdudiyyət davam edir. Düzdür, istintaq bitib. Ancaq məscidin icma üzvləri yığışır, namaz qılır, 5-10 nəfər toplaşırıq. Əvvəlki kimi insan izdihamı olmur.

- Bir neçə dəfə aidiyyəti qurumlara müraciət etmişik, məhkəməyə vermişik. Ancaq indiyədək bu məsələ belə qalıb. Məscidin fəaliyyətinə məhdudiyyət qoyulması bu gün Suriyaya gedənlərin sayına, onların radikallaşmasına səbəb olub.

- Heç biri. Suriyada hadisələr dinc nümayişlərlə başlamışdı. Vəziyyətin bu həddə çatmasında Əsədin də günahı var. İndi o vaxtkı müxalifət deyil. Müxtəlif qruplar, bölünmələr var. Hər qrup bir yerə tabedir. Suriyada baş verənlər ölkənin daxili işidir. Əhali özünün bu məsləyə baxmağı kifayət edir. Nə Əsəd tərəfdən, nə ona qarşı kənardan gələn qüvvələrin döyüşməsi düzgün deyil. Suriyada tək azərbaycanlılar döyüşmür. Bu, artıq dünyanın probleminə çevrilib və hər yerdən o ölkədə silahlılar var. Hətta Amerikanın problemidir. Əsəd tərəfdən döyüşənlər əsasən rus muzdlu döyüşçülərdir. İran da etiraf edib ki, Əsədə kömək edir. Orada şiə məzhəbinə mənsublar var. Həmçinin, ermənilər döyüşür. Çünki Suriyaya borcludurlar. Qarabağda müharibə vaxtı suriyalılar döyüşüblər. İndi borclarını ödəyirlər. Elə Əsədə qarşı döyüşənlərin də vəziyyəti yaxşı deyil. Azərbaycandan ora gedənlər sağlam qrupa düşmürlər. Hamısı radikal kimi tanınan qruplarda döyüşürlər.

- Əgər bunların elədiyi cihad deyilsə, bəs cihad necə olmalıdır?

- Valideynə hörmət etmək də cihaddır. Bir gün cihad üçün döyüşməyə gedənə peyğəmbər deyir ki, cihadı ata-anaya et, onlara bax, hörmətini saxla. Bu da cihaddır. Cihadın bir növü isə döyüşməkdir. Onun şərtləri ağırdır. Şəriətin tələb etdiyi cihad var. Əgər düşmən torpağa girirsə, torpağını müdafiə etmək üçün müdafiə cihadı var. Suriyada isə cihad deyil. Sadəcə, zülmkar hakimə qarşı çıxıb o zalımı xalq devirmək istəyib. Necə ki, Tunis, İraq, Liviyada. Həmin tərtib Suriyada da gedirdi. Amma o ölkələr kimi olmadı, Suriyada başqa cürə alındı. Elə bildilər ki Tunis, Misir kimi olacaq. Gördülər ki, hadisələr başqa cür cərəyan etməyə başladı. Əgər Suriyada baş verənlərə müdafiə cihadı adı altında don geyindirmək istəsək, bu yenə də ölkənin əhalisinə aiddir. Kənar şəxslərə şamil etmək olmaz.

- Səhih məlumat olmasa da, belə fikir var. Vətəni sevmək olar. Bu fikir şəriətə müxalif deyil. Ancaq dünya şəhidi var, bir də axirət şəhidi. Məsələn, dənizdə batan insanı şəriət şəhid sayır. Dünyaya uşaq gətirərkən ölən ananı, yanan adamı, vətəndən kənarda öləni şəhid sayır.

Şəhidliyin ən uca mərtəbəsi isə Allahın adını yüksək tutmaq üçün döyüş meydanında ölməkdir. Kimsə vətən uğrunda ölürsə onlara şəhid demək olar. Ailəsini, malını qorumaq üçün şəhid olur. Ancaq Suriyada kənarda gedənlərin ölməsi şəhidliyi şübhə altına alır. Şəhadət üçün Suriyaya getmək düzgün deyil.

- Burda vacib məsələ var. Bizdə təkfir camaatı var. Onlar özlərindən başqa hamını kafir sayırlar. Bir də cihad camaatı var. Onlar harada müharibə varsa, gedib döyüşürlər. Amma sağlam fikirli adamlar da var. Onlar bu qruplara aid deyillər. Onlar Suriyada uşaqların, anaların ölümünü görüb, dözməyib köməyə gedirlər. Ora döyüşməyə gedənlərin qayıtmaq fikri yoxdur. Çünki ölməyə gedirlər. Ola bilsin ki, məhz o qruplara aid olmayanlar və kömək məqsədilə gedənlər Azərbaycana qayıtsınlar. Onlar Qarabağda döyüşəcəklər. Ancaq təkfir və cihad camaatı Qarabağda döyüşməyəcək. Onlar Suriyaya İslam dövləti qurmaq məqsədi ilə gedirlər.

Qarabağda isə döyüşməyi cihad saymırlar. Bundan əvvəl də İslam dövləti qurmaq üçün Çeçenistana, İraqa, Liviyaya, Tunisə, Əfqanıstana gedənlər olub. Amma alınmadı. Əslində hadisələr başlananda Suriyada islam dövləti qurmaq fikirləri yox idi. Sonra xarici qüvvələr axmağa başladı və vəziyyət bu yerə çatdı.

- Əvvəla deyim ki, Suriyada qarışıqlıqdır. Əsədi devirsələr də, onlar bir-biri ilə döyüşəcəklər. Orada müharibə bitməyəcək. Suala gəlincə, hər kəs öz arzuladığı kimi dövlət istəyir. Bir sənətçidən soruşsan, o, dövləti istədiyi kimi görəcək. Mən də şəriət qanunlarının tətbiqini istərdim. Amma bizdə mümkün deyil. Camaat buna hazır olmalıdır. Görün neçə ölkədə müharibələr oldu, şəriət ölkəsi qurulmadı. Ona görə də Suriyaya gedənlər başa düşməlidir ki, bu,  mümkün olan iş deyil.

- Hər şey Sumqayıtda məcidləri bağlamaqdan başladı. Bu fikirli adamlar çoxaldılar. Sonra “Əbu Bəkr” bağlandı. O fikrə düşənlərin sayını daha da artırdı. Maarifləndirməyə ehtiyac yarandığı üçün dağılan camaatdan istifadə edən qüvvələr var. “Əbu Bəkr” açıq olsaydı, Suriyaya bu qədər gedən olmazdı. Dövlət bu işdə maarifləndirmə işləri görməli idi, bağlanan məscidlər açılmalı, yeni məscidlər inşa edilməli idi. Məscidlərə sağlam imamlar, axundlar qoyulmalı idi. Camaata dini düzgün başa salan adamlar təyin edilməli idi. Bunlar olmadığından bu cür problemlər üzə çıxdı. İndi internet, facebook var. Suriyaya getmək çətin deyil. Türkiyə sərhədlərindən müəyyən açıq yerlər var, keçib gedirlər. Ora gedənlərin hansısa təşkilatçısı olmur. Ola bilsin müəyyən adamlar onları Suriyada qarşılasın. Bunun üçün da facebook-da yazışırlar, getmək istəyən gedir.

- Bu məsələləri qaldırmaq gecdir. Artıq problem var, Suriyaya gedənlər qayıtmasa, belə bu fikir olacaq. Ölkənin içərisində bu fikirdə adamlar var. Suriyaya gedənlərlə onların sayı bitmir. Ancaq hansısa dükanı bağlamaq məntiqə uyğun deyil. Əksinə, onların sayının artımına təsir edəcək. Yaxşı olar ki, hər kim nədən danışırsa, onun mütəxəssisi olsun. Cinayət işi açılması problemin qabağını almayacaq. Əslində həyəcan təbili 2008-ci ilin avqustunda çalınmalı idi. Elə bilirdilər “Əbu Bəkr”i bağlamaqla problem həll olundu. İndi bazarlarda dükanı bağlamaq çıxış yolu deyil. Belə çıxır ki, bağla dükanı, get Suriyaya. Adam işləyib, ailəsinə pul qazanırsa niyə imkan verilməsin? Artıq bazarlardan qardaşlar mənə zəng edib deyirlər ki, sələfiləri siyahıya alırlar. Soruşurlar ki, sələfisən, götürüb adını qeyd edirlər. Bunu da yəqin təhlükəsizlik orqanları edirlər. Xoşagəlməz haldır. İnsan çörək pulu qazanır, çörəyinə göz dikir. Bu addım o deməkdir ki, dükanı bağla, get Suriyaya. Bu cür alınmayacaq. Yaxud Sərhəd Xidməti onların ölkədən çıxışına qadağa qoya bilməz. Çox vaxt saqqalını qırxıb gedirlər ki, tanınmasınlar. Türkiyəyə gəzmək adı ilə gedir, ordan sərhədi keçib Suriyaya çıxır.

- Əgər elə bir vəziyyət yaransa, bəli, onlar gəlib hakimiyyətə qarşı silahlı qruplaşmalarda iştirak edəcəklər. Yenə deyirəm ki, əgər belə vəziyyət olsa. Ancaq bizdə elə mühit yoxdur və yaxın gələcəkdə də görmürəm. Amma o cür fikirli adamlar var. Bu fikrin qabağına maarifləndirmə ilə çıxmaq lazımdır. Çünki müəyyən qədər təhlükədir.

- Azərbaycanda heç bir məzhəblərarası gərginlik yoxdur. Əgər olsa, bu təhlükəni görsək, yığışıb danışarıq. Hələlik belə bir gərginlik görmürəm.

- Bax, mən müsahibə verirəm, danışıram. Ola bilsin ki, kənardan elə görünür. Siz jurnalistsiniz, həmkarlarınızla, söhbətiniz tutan adamlarla oturursunuz. Sələfilər də söhbəti alınan adamla oturub-durur. Elə qələmə verməzdim ki, tamamilə cəmiyyətdən özlərini təcrid ediblər. Onlara kiminlə oturmaq rahatdır o adamlarla ünsiyyət qururlar. Dərslərimizdə də, çıxışımda da deyirəm ki, camaatla təmasda olsun. Camaatla təmasda olmayanda cürbəcür sözlər danışırlar, şayiələr yayırlar. Təmasda olanda insanların münasibəti dəyişir. Düzdür, təkfir camaatı özlərindən başqa heç kimlə ünsiyyət yaratmır.

Onların Azərbaycanda müəyyən qədər sayı var. Ancaq çox deyillər, dağınıq və qrup şəklindədirlər. Onları da aldadırlar. Hədislərlə, ayələrlə aldadırlar. Radikal qruplarda heç vaxt alim olmayıb. Kim bir az ərəbcə bilirsə, bir-iki kitab oxuyursa, ona istinad edirlər. Eləsi var heç üzdə görünmür, internetlə təbliğ edir.

- Əvvəl sıxışdırırdılar, saqqalını qırxırdılar. İndi belə hallar olmur. İndi də dükan-bazarı bağlamaqla sıxışdırırlar. Gərək bunu eləməsinlər. Məscidlərin, bazarların bağlanması dövlətin zərərinədir. Biz özümüz radikallığa qarşı çoxdan mübarizə aparırıq. Deyəcəyim budur ki, biz sələfiyik, radikalizmə qarşıyıq, onların əleyhinəyik. Terror qrupları ilə bizi eyni tutmağa razı deyilik, terrora qarşıyıq.