Moderator.az redaksiyasına Laçın rayonu Ağanus kənd sakinlərinin Azərbaycan Respublikasının Prezidenti, Ali Baş Komandan, cənab İlham Əliyevə müraciəti daxil olub. Müraciət müəllifləri tərəfindən onun ictimailəşdirilməsi xahişini nəzərə alaraq materialı olduğu kimi nəzərinizə çatdırırıq:

 

 

 

 

 

Sizi dəyərli vaxtınızı alaraq narahat edən 31 ildən çox müddətdə məcburi köçkün həyatı yaşayan Laçın rayonu Ağanus kəndinin sakinləri - Azərbaycan vətəndaşlarıdır. Sizin 28 mayda Laçın şəhərinə səfəriniz, şəhərə köçürülmüş ilk 20 ailə ilə görüşünüz, şəhərdəki quruculuq işləri ilə tanışlığınız, bundan öncə isə Laçın rayonunun bir neçə kəndinin bərpa təməlinin qoyulmasında iştirakınız  bizləri də tezliklə öz doğma kəndimizə köçürüləcəyimizə ümidləndirdi...

 

Bu müraciətimizdə məqsədimiz dədə-babalarımızın yüz illərlə yaşadığı və  30 ilə yaxın müddətdə məzarları işğalçılar tərəfindən tapdanmış olan kəndimizin gələcək taleyinin müəmmalı qalması haqda nigarançılığımızı diqqətinizə çatdırmaq və dövlətimizin dəstəyi ilə öz doğma kəndimizi bilavasitə öz əllərimiz, öz əməyimizlə bərpa edərək yenidən orada -dədə-babalarımızın düşmənlə savaşa-savaşa yaşamış olduğu eyni tarixi məkanda yaşamaq arzumuzu ifadə etməkdir.

Əvvəla, Ağanus kəndinin gələcək taleyinin müəmmalı olmasını izah edək. Belə ki, 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli bəyanata uyğun olaraq Laçın rayonunun və keçmiş Dağlıq Qarabağın bir hissəsinə müvəqqəti yerləşdirilmiş Rusiyanın sülhməramlı sayılan kontingenti əraziyə daxil olan ilk günlərdən həmin kontingentin Rusiya Müdafiə Nazirliyinin rəsmi saytındakı bölməsində gündəlik təqdim olunan dislokasiya xəritələrində köhnə Laçın “dəhlizi” ərazisində 27-ci post kimi göstərilib.  2022-ci ilin sentyabrında ermənilərin gediş-gəlişi üçün yeni alternativ yol çəkilməsinə və razılaşmaya əsasən 2023-cü il aprelin 1-dən Rusiya “sülhməramlı”larının yeni yol ərazisinə keçməli olmasına rəğmən bu gün də əgər sözügedən xəritələrə diqqət etsəniz,  gündəlik olaraq Ağanus kəndi orada 2-ci post  kimi göstərilir.   Halbuki, Sizin də çıxışlarınızda  qeyd etdiyiniz kimi, artıq “Laçın dəhlizi” yox, “Laçın yolu” ifadəsinin işlənməsinin zəruriliyi baxımından Qarabağdan Ermənistana yeni yolun “dəhliz” statusundan danışmaq yersizdir.  Digər tərəfdən,  məsələ ondadır ki, hətta yeni yolda da dəhliz nəzərdə tutulsa belə, Şuşa rayonunun Şuşa şəhəri və Daşaltı kəndi istisna olmaqla, qalan bütün ərazisi 10 noyabr razılaşmasına əsasən Rusiya hərbi kontingentinin nəzarəti altındadır. Odur ki, alternativ yolun keçdiyi Şuşa rayonunun Onverst, Böyük və Kiçik Qaladərəsi kəndləri ərazisində artıq dəhliz yaratmağa ehtiyac yoxdur. Bu səbəbdən  Kiçik Qaladərəsindən, yəni alternativ yoldan  Laçın rayonunun qonşu Ağanus kəndi istiqamətində də 2,5 km-lik zolaqdan danışmaq məqsədəuyğun deyil. Çünki razılaşmaya əsasən dəhliz Şuşa ərazisindən deyil,  yalnız yolun Laçın rayonu ərazisindən keçən hissəsində verilə bilər. Yəni alternativ yolun  Şuşa rayonunun Böyük və Kiçik Qaladərəsi kəndlərindən keçən hissəsi boyu “dəhliz” anlayışı keçərsizdir. Bu mənada  Laçın rayonunun Ağanus, eləcə də Kəravuz və Fətəlipəyə kəndlərinin heç biri Rusiyanın “sülhməramlı” kontingentinin nəzarətində qala bilməz. Və həmin məntəqələr bu gün qeyd-şərtsiz Azərbaycan dövlətinin nəzarət və yurisdiksiyasına qaytarılmalıdır. Bunlara rəğmən Ağanus kəndi ərazisində hələ də Rusiya kontingentinin müşahidə-nəzarət postunun olması həmin kontingentin təxminən iki il yarımdan sonra ərazimizdən çıxarılmasınadək Ağanus kəndi sakinlərinin də sərbəst şəkildə öz yurdlarına qayıdıb, ən azı, öz dədə-babalarının məzarlarını ziyarət etməsi faktını da şübhə altına qoyur... Bəs əgər Rusiya “sülhməramlı” kontingenti daha 5 il ərzində Laçın yoluna nəzarət edəcəksə, o halda Ağanus kəndinin taleyi necə olacaq, biz öz doğma yurdumuza qayıdıb orada məskunlaşa biləcəyikmi?.. 

 

Artıq 10 noyabr 2020-ci il tarixli üçtərəfli  bəyanat-razılaşmasından  iki il yarımdan çox vaxt keçir. Azərbaycan, Ermənistan və Rusiya dövlət  başçılarının imzaladığı həmin bəyanatın 7-ci bəndində  açıq aydın yazılır: “Məcburi köçkünlər və qaçqınlar Birləşmiş Millətlər Təşkilatının Qaçqınlar üzrə Ali Komissarlığı İdarəsinin nəzarəti altında Dağlıq Qarabağ ərazisinə və ona bitişik ərazilərə qayıdırlar”… Elə bəhs edilən bəyanata əsasən Azərbaycanın “Laçın dəhlizi” və Yuxarı Qarabağ torpaqlarının bir hissəsinə yerləşdirilən Rusiyanın “sülhməramlı” sayılan hərbi kontingenti ərazimizə daxil olan ilk günlərdən  44 günlük müharibə zamanı Ermənistana köçmüş erməniləri avtobuslarla geri – Xankəndinə daşımağa başladı. Rusiya Müdafiə Nazirliyinin rəsmi açıqlamasına görə, 4-5 ay ərzində keçmiş Dağlıq Qarabağ ərazisinə 50 mindən çox erməni qaytarılıb. Düzdü, ola bilsin, bu rəqəm qəsdən şişirdilir. Amma, azı, 20 min nəfər erməni qaytarıblar. Əvəzində həmin “sülhməramlı”ların dəstəyi ilə bircə nəfər azərbaycanlı öz Yuxarı Qarabağda, yaxud ona bitişik ərazilərə qaytarılıbmı? Xeyr. Dövlətimiz bu günədək 500 nəfərədək soydaşımızı doğma yurdlarına yalnız öz gücü hesabına köçürüb. Məsələnin məğzi də ondadır ki, yalnız işğaldan tam azad edilmiş məntəqələrimizin əhalisi deyil, Rusiya kontingentinin nəzarətindəki ərazilərdə də yaşamış azərbaycanlılar da öz torpaqlarına qaytarılmalıdır. Bizim Ağanus kəndi də məhz keçmiş Dağlıq Qarabağ ərazisinə bilavasitə bitişik, həmsərhəd məkandadır...

 

 

Cənab Prezident! Məhz bu suallar bizi narahat etdiyi üçün bilavasitə Sizə müraciət etmək məcburiyyətində qaldıq. Və hesab edirik ki, Laçın rayonunun Ağanus kəndinin məhz öz tarixi yerində məskunlaşdırılması hərbi-siyasi və strateji baxımdan da müstəqil Azərbaycan dövləti üçün əhəmiyyətlidir. Bunu aşağıdakı obyektiv amillər də  təsdiqləyir: 

 

Birincisi, Ağanus kəndi keçmiş Dağlıq Qarabağ ərazisinə bitişik ərazidə olmaqla olduqca strateji məkandadır. Çünki kəndimiz həm Şuşa-Laçın yolunun hazırda da Rusiyanın nəzarətində qalan Laçın şəhərinin yaxınlığınadək olan hissəsinə,  həm Laçın şəhərinin özünə və bəlkə də ən başlıcası, Şuşa rayonunun ermənilərin çar Rusiyası dövründən məskunlaşdırıldığı və 1905-1906-cı illərdən bəri ətrafdakı azərbaycanlılar yaşayan bütün kəndləri təhdid altında saxlayan quldur, terrorçu yuvasına çevrilmiş Kiçik Qaladərəsi(keçm. Kirov) və Böyük Qaladərəsi kəndlərinə çox yaxın məsafədə yerləşir...

 

Qeyd edək ki, 1988-1992-ci illər ərzində Ağanus kəndi məhz adı çəkilən kəndlərə Ermənistandan və xaricdən toplanmış erməni terrorçuları tərəfindən daim təhlükə altında saxlansa da, son imkanadək duruş gətirə bilmişdir. Onu da vurğulayaq ki, 1990-cı ilin oktyabrında Ağanus kənd sakini Təvəkkül Məhərrəmov, 1991-ci ilin yanvarında isə Milli Qəhrəman jurnalist Salatın Əsgərova məhz Kiçik və Böyük Qaladərəsi kəndlərində toplanmış  erməni terrorçuları tərəfindən qətlə yetirilmişdir...

 

Onu da xatırlatmaq yerinə düşər ki, Ağanus kəndi 1905-1906-cı və 1918-1920-ci illərdə Rusiya imperiyasının dəstəkləyib silahlandırdığı erməni terrorçuları tərəfindən azı 3 dəfə dağıdılıb yandırılsa da, əhalisi didərgin salınsa da, hər dəfə də dədə-babalarımız düşmənə ciddi müqavimət göstərmiş  və qısa müddət sonra öz yurdlarına qayıdıb yağı hədələrindən çəkinməyərək yenidən kəndimizi tarixi yerində bərpa etməklə orada yaşayışlarını davam etdirmişlər... 

 

 

Bu mənada biz də öz babalarımızın qəhrəmanlıq ənənəsini davam etdirərək Ağanus kəndini yenidən öz yerində bərpa etmək və gələcək nəsillərimizin də orada yaşayışı üçün şərait yaratmaq əzmindəyik. Əgər bunun əksi olarsa, yəni Ağanus kəndinin sakinləri öz tarixi yerində yox, başqa, uzaq bir yerdə məskunlaşdırılarsa, bu, bizlərin qonşuluqdakı kəndlərdə erməni sakinlərin varlığından qorxub geri çəkilməmiz kimi də dəyərləndirilə bilər...

 

Məhz deyilənlər baxımından  yeni Laçın yolu ətrafındakı digər kəndlər kimi, Ağanus kəndi də nəinki Rusiya-Ermənistan nəzarətində qalmalı, əksinə, mümkün qədər tez məskunlaşdırılmalıdır ki, qonşuluqdakı ermənilər məskunlaşan Kiçik və Böyük Qaladərəsi kəndlərindən Laçın rayonu və şəhəri ərazisinə gələ biləcək mümkün təhlükələr öncədən neytrallaşdırılsın...

Ağanus kəndinin öz tarixi yerində bərpa olunmasının vacibliyini təsdiqləyən  ikinci amil həmin kəndin ərazisində düz  Şuşa rayonu, yaxud keçmiş Dağlıq Qarabağ Muxtar Vilayəti ilə sərhəd üzərində strateji 1784 metrlik Ağdaş(yaxud Dikdaş) yüksəkliyinin yerləşməsidir. Belə ki, bu yüksəklikdən həm Laçın şəhərini, hazırkı Şuşa-Laçın yolunu, həmin yol yanındakı ermənilər yaşayan Kiçik Qaladərəsi kəndi ilə yanaşı Böyük Qaladərəsi, Onverst, Göytala və s. kəndlərini, həm Qubadlı-Laçın yolunu,  eyni zamanda Ermənistan ərazisindəki Dığ, Gorunzur kəndlərini, həmçinin  2022-ci il sentyabrın 1-dən istifadəyə verilmiş Yuxarı Qarabağdan Ermənistana gedən yeni alternativ yolu nəzarətdə saxlamaq mümkündür... 

 

Üçüncüsü, 2020-ci ilin müzəffər 44 günlük savaşından sonra  Ağdaş yüksəkliyində “Azersel”in rabitə qulləsi qurulub və oraya Azərbaycan hərbi birləşməsi yerləşdirilib... Bu baxımdan da, yəni həmin yüksəklikdəki hərbçilərimizə mənəvi dəstək üçün yaxın məsafədə azərbaycanlılar yaşayan məntəqənin olması zəruridir. Çünki heç kəs zəmanət vermir ki, qonşuluqdakı Kişik və Böyük Qaladərəsi kəndlərində ermənilərin orada qalıb yaşayacağı təqdirdə, öncə dediyimiz kimi, tarixən terrorçu yuvası olmuş həmin kəndlər gələcəkdə də ətrafdakı kəndlərimizi, xüsusən də Laçın şəhərini təhdid altında saxlayacaq bir məkana çevrilməyəcək...

Dördüncüsü, Ağanus kəndinin “Turşsu” adlanan və Qubadlı-Laçın yolu üzərində yerləşən cənub hissəsində eyni adlı narzan tipli və müalicəvi əhəmiyyəti hələ öyrənilməmiş mineral bulaq yerləşir.  İşğaldan öncəki illərdə Laçına səfər etmiş yüksək vəzifəli şəxslər, eləcə də tanınmış ziyalı, şair, artistlər, aktyorlar və s. həmin məkanı çox yaxşı xatırlayarlar... Belə bir məkanda infrastrukturun qurulması, yaxınlıqda əhalinin yaşayışının təmin edilməsi vacibdir...

 

Beşincisi isə, Ağanus kəndinin guya relyefinin çətinliyi baxımından bərpasının çətin olacağına gəlincə, xatırladırıq ki, sovet dövründə kəndimizin ən yüksəklikdə yerləşən hissəsindəki evlər belə, daimi işıq, qaz və telefon rabitəsi ilə təmin olunmuşdur. Odur ki, hazırkı müasir texniki və texnoloji imkanlar baxımından ən yüksək dağ kəndinin bərpası belə, çətinlik yaratmamalıdır. Və öncə dediyimiz kimi, kəndimizin yaşı,  fiziki gücü imkan verən hər bir sakini qolunu çırmalayıb bərpa işinə şəxsən öz zəhməti ilə qatılmağa hazırdır...

 

Altıncısı, Ağanus kəndinin yerləşdiyi və sovet dövründə arıçılıq və heyvandarlıqla məşğul olan sovxozun olduğu əlverişli təbii məkan, bol su mənbələri orada sakinlərin kənd təsərrüfatı ilə məşğul olmasına və iş yerləri ilə təmin olunmasına şərait yaradır. Hətta meşələrimizdəki qoz, fındıq, digər meyvə və giləmeyvələrin olmasını nəzərə alaraq kənd ərazisində kiçik müəssisələrin də yaradılması mümkündür. Eyni zamanda gözəl mənzərəli təbiət, “Turşsu” mineral bulağının varlığı da orada istirahət və müalicə mərkəzlərinin də qurulmasına imkan verir...

 

 

Sonda xahiş edirik ki, bütün sadalananları nəzərə alaraq müvafiq dövlət və hökumət qurumlarına Laçın rayonu Ağanus kəndinin gələcəyi barədə biz sakinlərin rəsmən məlumatlandırılması, eyni zamanda mütəxəssislərin iştirakıyla kənd ərazisinə köçəcək ailələrin sayına uyğun dəyərləndirilmə və qiymətləndirilmə aparılaraq dövlətimizin ayıracağı maliyyə və texniki dəstəyi və bilavasitə özümüzün də zəhməti hesabına kəndimizin məhz dədə-babalarımızın qanı ilə suvarılmış öz tarixi məkanında bərpa edilməsi üçün şərait yaradılmasına göstəriş verəsiniz.

 

Hörmətlə və öncədən təşəkkürlə: