Britaniyalı casus olmaq necə bir hissdir? Bu həqiqətənmi qəşəng avtomobil, ekzotik ölkələrdə məxfi əməliyyatlar və araq-martinidir, hansı ki qarışdırmaq deyil, çalxalamaq lazımdır?
Böyük Britaniyanın 3 məxfi xidmətinin – Mi-5 (Təhlükəsizlik Xidməti), Mİ-6 (Xarici Kəşfiyyat Xidməti), GCHQ-nin (Hökumət əlaqələri mərkəzi) 6 casusu öz işləri barədə BBC-yə danışaraq xüsusi xidmət haqqında bəzi stereotipləri və qərarları şərh ediblər. Təbii ki, 6 nəfərin hamısının adı dəyişdirilib.
1.Mİ-6-da işləmək Ceyms Bondun macəralarına bənzəyir
Xeyr. Yəni, ümumiyyətlə yox. Hətta, yaxın belə deyil. “Lakin biz tez-tez belə stereotiplərlə qarşılaşırıq”, – artıq 10 ildir ki, Mİ-6-da kadrların seçimi və təlimiylə məşğul olan Kate deyir.
“Düzünü desəm, həyatı cazibadarlıqla dolu olan bizlərin Ceyms Bondla müqayisə xoşumuza gəlir. Lakin çox təəssüf ki, bizim hamımız Aston Martin idarə etmirik. Bizə tez-tez avtobusda və ya metroda rast gəlmək olar”, – deyə o etiraf edir.
Xaricdə işləmək də daxil olmaqla 15 il Mİ-16-da işləyən Con deyir:
“Bütün bu stereotiplər – qolumuzun altında tapança var, əlimizdə bir qədəh martini var, bunlar hamısı yalandır. Lakin bəzi şeylər haqda Bond filmləri yalan demir. Bizim öz Q-miz (Agent-007 filmlərinin personajı, tədqiqat və texnologiya departamentinin başcısı) var. Q real həyatda da mövcuddur!”
“Bizi lazımı yeni qurğularla təchiz edən həqiqətən gözəl mühəndislərimiz var. Lakin bizim oğlanlar Bond-un oğlanlarından daha yaxşıdırlar”, deyə John bizi əmin edir.
2. Casus işinə qəbul olunmaq inanılmaz çətindir
Həm hə, həm də yox. Mİ-5 də 15 il iş təcrübəsi olan və kadrların işə qəbulu ilə məşğul olan Co deyir ki, namizədlərin yoxlanılması adətən 6 aydan 9 aya qədər müddəti əhatə edir.
“Prosses uzun və darıxdırıcıdır, lakin bizim yoxlama üzrə mütəxəssis komandamız var, hansı ki bizim həyatımızı əhəmiyyətli dərəcədə asanlaşdırır”, – o deyir. Amişa Mİ-5-də təhlilçi işinə iki il əvvəl qəbul olunub.
“Bu prossesdə hətta hardasa müalicə effekti var”, – deyə o, namizədlərlə müsahibədən danışır. Müsahibə 3 saatdan 8 saata qədər davam edir və yoxlama mütəxəssisi ilə təkbətək aparılır.
3. Siz yalnız cəmiyyətin yüksək təbəqəsini təmsil etsəniz, “Oksford” ord və ya “Kembric” məzunu olsanız sizi işə götürərlər
Bu tam belə deyil. Bu məqalənin 6 qəhrəmanından bəzisi həqiqətən “Oksfor” və “Kembric” məzunudur. Belə ki, onların adları uydurma olduğuna görə, onlardan hansındasa aristokrat kökü olub-olmadığı məlum deyil. Lakin, Dianın əmin etdiyinə görə, bu iş yalnız belələri üçün deyil.
“Bu, geniş yayılmış səhv fikirlərdən biridir”, – o, deyir.
“Mən nə “Oksford”da, nə də “Kembric”də təhsil almışam. Bizdə adi məktəbləri bitirən insanlar var, bəzilərinin ümumiyyətlə ali təhsili yoxdur. Lakin bu o demək deyil ki, onlar bizim işimizə yaramayacaqlar”, deyə Dia iddia edir.
Con onunla razıdır:
“15 il əvvəl hər kəs hesab edirdi ki, məxfi xidmətin əməkdaşları cəmiyyətin yüksək təbəqəsinin nümayəndələri, nüfuzlu təhsil müəssisəsini bitirmiş ağdərili kişilərdir. Lakin hətta o zaman bu stereotiplər həqiqətə uyğun deyildi. İndi isə hər şey yaxşılığa doğru dəyişməkdə davam edir”.
“Bu, mənə ümumiyyətlə uyğun gəlmir. Mən adi dövlət məktəbini bitirmişəm” – Con əlavə edir.
Bu 3 məxfi xidmət xüsusilə parlamentin bu il dərc edilən hesabatından sonra əməkdaşlarını müxtəlif sosial və etnik qruplardan seçməyə səy göstərir. Hesabatda onların kadr siyasəti tənqid edilmişdi. Joe-nin sözlərinə görə, burada irəliləyiş var, lakin çox şey etmək lazımdır.
4. Əgər bir dəfə də olsa narkotikdən istifadə etmisinizsə, sizə məxfi xidmətə gedən yol bağlıdır
Bu mütləq belə deyil. “Hər dəfə qərar fərdi olaraq qəbul edilir”, – Co deyir.
“Deyək ki, siz 16 yaşında olarkən narkotikdən istifadə etmisiniz. Bu, avtomatik olaraq sizin xüsusi xidmət işinə qəbul edilməyəcəyiniz demək deyil. Lakin təbii ki, namizəd narkotik qəbul etməməlidir”, – o deyir.
BBC-nin 6 həmsöhbətinin hamısı işə qəbul zamanı narkotikdən analiz verib. Adətən analiz üçün namizədin saçından nümunə götürülür.
Lilli GCHQ-dən olan mühəndis-tədqiqatçıdır. 7 il iş təcrübəsi olan Lilli deyir ki, bəzən belə testlər gözlənilməz vəziyyətlərə gətirib çıxarır. “Bu proseduradan sonra mən bərbərxanaya getdim. Mənim ustam danışmağı xoşlayır, burda isə o, birdən dəhşətə gəlir. Və mən ona: “A! Keçəl qırxılmış yerlər var? Narahat olma bu, sənin əl işin deyil!”
5. Heç kimə harada işlədiyini demək olmaz
Olar. Lakin bunu kimə deyəcəyiniz barədə yaxşı düşünməlisiniz. “Mİ-5 əməkdaşları üçün ümumi tövsiyə: siz ailənizə və yaxın dostunuza danışa bilərsiniz”, – deyə Co danışır. Co müsabiqədən əvvəl ailəsinə Mİ-6-ya işə qəbul olmaq istəyini necə danışdığını xatırlayır.
“Mənim atam dərhal öz kabinetinə getdi və Con Le Karrenin tam yazılar toplusunu gətirdi və dedi: müsabiqədən əvvəl bunları oxu”, – Co danışır.
“Açığını deyim ki, məsləhət bu qədərdi. Həyat yoldaşıma işim barədə danışdım. O zaman bizim münasibətlərimiz 6 ay idi ki, davam edirdi. Söhbətimiz maraqlı alındı. Lakin biz bu günə qədər bir yerdəyik”, – o, deyir.
Əməkdaşların əksəriyyəti dövlət işində işlədiklərini deməyə üstünlük verirlər və ya birbaşa cavabdan sadəcə yayınırlar. Conun sözlərinə görə, bəzi namizədlər Mİ-5-də iş müsabiqəsinə gələcək xidmət barədə kifayət qədər qəribə təsəvvürlə gəlirlər.
“Bəzən məndən soruşurdular: işə öz paltarında gəlmək olar, yoxsa maskalanmaq lazımdır? Və mənim sevdiyim sualı namizədlərdən biri verdi: sizdə işləmək üçün mən sevdiyim qızdan ayrılmalıyam? Çünki lazımdırsa, mən ondan ayrılaram!” – o danışır.
6. Casuslar özlərini casus adlandırmırlar
Əslində isə adlandırırlar. Lakin az hallarda. “Biz işimiz barədə xüsusi məlumat yaymırıq, bu, bizim leksikonumuzda tez-tez rast gəlinən söz deyil. Belə olsaydı bu, qəribə olardı”,- Co deyir.
Con isə əksinə, “casus” sözünü bəyəndiyini söyləyir. “Mən özümü casus hesab edirəm. Casusluq – bizim məşğul olduğumuz işdir. Biz bunu yaxşı məqsədlər üçün edirik. Ona görə də özümü casus hesab etməkdə bir problem görmürəm”, – Con deyir. Conla bir yerdə işləyən Kate onunla razıdır: “Biz məxfi məlumatlarla işləyirik, ona görə də ad müvafiqdir”.
7. Bu çox ciddi işdir, burda əyləncəyə yer yoxdur
Bu, sizin nəyi əyləncə hesab etməyinizdən asılıdır. Con danışır ki, hər il Mİ-6 əməkdaşları üçün hansısa əyləncəli tədbir təşkil edir. “Bizdə rəqabət ruhunu yaradan bir neçə şey var. Məsələn, biz kulinariya yarışması təşkil edirik”.
GCHQ-də 10 il işləyən Dia razılaşır: “Bizdə də əməkdaşlar arasında kulinariya müsabiqələri keçirilir və bu əyləncəlidir”.
8. İşdə olarkən siz dünyadan təcrid olursunuz
Bəli və Xeyr. Mİ-5-ə daxil olan zaman mobil telefonları kənara qoymaq lazımdır, bu doğrudur. Lakin bu, o demək deyil ki, əməkdaşlar tamamilə dünyadan təcrid olunublar. Xüsusilə, əgər onların uşaqları varsa.
“Xüsusi texnologiya var ki, lazım olan təqdirdə məktəbin bizimlə əlaqə saxlamasına imkan yaradır “, – övlad sahibi olan Lilli deyir.
Ana olan Co əlavə edir: “Elə bir vəziyyət olmayıb ki, uşaqlarımızın müəllimi bizimlə əlaqə saxlaya bilməsin. Düşünmürəm ki, uşağımla əlaqəni məhdudlaşdıran bir işdə işləyə bilərdim. O ki, qaldı mobil telefonların istifadəsində qoyulan məhdudiyyətə, bəzən onlardan istirahət etmək faydalıdır”.
9. Casuslar casus filmlərini sevmirlər
Bizim həmsöhbətlərimiz üçün bu, doğru deyil. Onların hamısı BBC-nin “Mühafizəçi” serialına baxıblar.
“Mənim çox xoşuma gəlib. Əla filmdir. Burada söhbət az tanınan təşkilatdan gedir. Təbii ki, bu, maraqlıdır. O ki, qaldı qeyri-dəqiqliklərə, əlbəttə ki, var. Mən isə bu barədə danışa bilmərəm”, – Kate deyir.
BBC-nin daha bir məhşur serialı “Yevanı öldürməklə”-dir. Serial Mi-5 və Mİ-6-da işləyən casuslardan bəhs edir.
“Mən böyük zövq aldım. Aktyorların ifası gözəldir! Amma bəzən “Axı bu doğru deyil!” deyə qışqırmaq və televizoru sındırmaq istəyirdim”, – Amişa deyir.
(BBC Azərbaycan)
