Azərbaycanda peşəkar, prinsipial vəkillərin, hökumətin siyasi sifarişilə həbs olunan jurnalistləri, fəalların hüquqlarını müdafiə etməyə razılaşanların azlığı ölkədə ədalət mühakiməsinə zərbə vuran amillərdəndir. Mənzil-qərargahı Londonda yerləşən Beynəlxalq Vəkillər Kollegiyası Assosiasiyasının Insan Hüquqları Institutunun “Azərbaycan: ifadə azadlığı mühakimə edilir” adlı hesabatında da bu fikir öz əksini tapıb.
Bakıda təqdimatı keçirilən 62 səhifəlik hesabatın müəllifləri Azərbaycana faktaraşdırıcı missiya ilə səfər edib. Hüquqşünas Nadia Hardman bildirib ki, səfərdən öncə ölkədəki durum barədə müəyyən məlumatlar əldə ediblər və onları narahat edən əsas məsələ hüquq müdafiəçiləri, jurnalistlərlə bağlı ədalətli mühakimənin həyata keçirilməməsi, ifadə azadlığının məhdudlaşdırılmasıdır.
Bundan sonra faktaraşdırıcı missiya beynəlxalq hüquq-müdafiə təşkilatlarının təcrübəsindən yararlanaraq, maraqlı tərəflərlə, o cümlədən Ədliyyə Nazirliyi və digər dövlət qurumlarının nümayəndələrilə söhbətləşərək hesabat hazırlayıb. Hesabat müəllifləri hakimiyyəti ifadə azadlığı məsələsi üzrə vətəndaşların ədalətli məhkəmə araşdırması hüququnu təmin etməyə, jurnalistlərin müdafiəsi üçün beynəlxalq standartlara uyğun etibarlı mexanizmlərin təsis edilməsində fəal addımlar atmağa çağırıb.
Missiyanın məruzəçisi Eric Metcalfe deyib ki, jurnalistlərin diffamasiya ittihamları üzrə məsuliyyəti nəinki ləğv edilməyib, əksinə, onlayn mediaya da aid edilib.
Ölkədə vəkillərin sayının azlığı da müzakirə olunub. Bəlli olub ki, 9 milyon əhalisi olan Azərbaycanda vəkillərin sayı 834 nəfərdir və onların da 500-ü Bakıda çalışır: “Problemlərdən biri cinayət işləri üzrə inhisarçı müdafiə hüququna malik olan Vəkillər Kollegiyasına daxil olmaq prosedurunun çətinliyidir. Digər bir problem hökuməti tənqid edənləri müdafiə edən vəkillərin inzibati cəzaya məruz qoyulması təcrübəsidir”.
Hesabatda Azərbaycan hökumətinə Vəkillər Kollegiyasının işinin şəffaflığının təmin olunması, Davranış Məcəlləsinin işlənib hazırlanması kimi məsələləri əhatə edən 16 tövsiyə verilib. Tövsiyələr arasında Məhkəmə-Hüquq Şurasında islahatlar aparmaq, prokurorluq və icra hakimiyyəti nümayəndələrini Şuradan çıxarmaq, yeni hakimlər üçün sınaq müddətini ləğv etmək kimi məsələlər də var.
N.Hardman bildirib ki, hüquq müdafiəçilərinin təqibi ilə bağlı ittihamları Ədliyyə Nazirliyi qəbul etmir: “Biz soruşduq ki, bu şəxslər siyasi motivlə həbs olunublar. Amma onlar dedilər ki, bu şəxslər cinayət məsuliyyətinə görə həbs olunub. Araşdırmalarımız göstərir ki, bu insanlar siyasi motivlərlə həbs olunur. Qanunvericilikdən istifadə edərək onları cinayət məsuliyyətinə cəlb edirlər”.
Ölkənin tanınmış vəkillərindən olan Aslan Ismayılov “Azadlıq”a açıqlamasında sözügedən hesabatla bağlı fikirlərini bölüşüb. Onun fikrincə, hesabatda Azərbaycanın mənzərəsi obyektiv əks olunub. Ictimaiyyət nümayəndələri arasında Vəkillər Kollegiyasının “Azər Tağıyevin kontoru” adlandırıldığını yada salan Aslan Ismayılovun sözlərinə görə, bu qurumda peşəkar, sözün əsl mənasında vəkillərin sayı barmaqla sayılacaq qədər azdır: “Dünya statistikasına baxsaq, Azərbaycan vəkillərin sayına görə Hindistandan, Afrika ölkələrindən geri qalır. Azərbaycanda universiteti fərqlənmə ilə bitirən, Strasburq universitetinin məzunu olan, Haaqa tribunalında işləmiş Famil Məmmədovu Vəkillər Kollegiyasından xaric ediblər. Vəkilliklə sırf dələduzluq məqsədilə məşğul olan bir xeyli şəxslər isə Kollegiyada qalmaqdadır. Bu gün vəkilliyə qəbul olunanları həbsdə yatan Qurban Məmmədovla müqayisə etmək olmaz. Praktikası və test imtahanlarını verib keçmiş adamı vəkilliyə buraxmadılar. Intiqam Əliyev, Ənnağı Hacıbəyli kimi peşəkarları vəkilliyə buraxmırlar. Mənim özümü hakimiyyətin göstərişilə 99-cu ildə Vəkillər Kollegiyasından qovdular. Həmin 11 nəfər 2005-ci ildə prezidentlə görüşümdən sonra yenidən məni vəkilliyə qəbul etdilər. Parlament seçkilərindən, hakimiyyətə olan tənqidi çıxışlarımdan, Milli Şuranın mitinqlərində iştirakımdan sonra məni yenidən cəzalandırdılar və vəkillikdən çıxartdılar. Vəkillikdən çıxarılanda da onlara dedim ki, ”onsuz da bilirəm,, məni Kollegiyadan çıxarırsınız, buna acımıram. Ona acıyıram ki, gör mənim taleyimi kimlər həll edir". Bunu Intizam Komissiyasında da, Rəyasət Heyətində də demişəm".
Azərbaycanda hüquq sisteminin, məhkəmə hakimiyyətinin bərbad vəziyyətdə olduğunu deyən Aslan Ismayılovun sözlərinə görə, birinci instansiya məhkəməsində qəbul olunmuş qərarların təxminən 90 faizindən yuxarı instansiya məhkəməsinə şikayət verilir: “Bu faktın özü məhkəmələrin necə bərbad işlədiyinin, vətəndaşların hüquq və azadlıqlarını qorumadığını, əksinə, pozduğunu göstərir”.
