Moderator.az xəbər verir ki, millət vəkili, Ana Vətən Partiyasının sədri Fəzail Ağamalı "Sherg.az" müsahibə verib. Həmin müsahibəni oxuculara təqdim edirik.
- İllərdir həlli düyünə düşmüş Dağlıq Qarabağ münaqişəsinin tənzimlənməsi ilə bağlı düşüncələriniz maraqlıdır. Bu prosesin sonu necə olacaq ?
- Ermənistanın işğalçılıq siyasəti, Azərbaycan torpaqlarının Ermənistana birləşdirilməsi düşüncəsi illər boyu aparılmış olan anti-Azərbaycan, anti-türk siyasətinin məntiqinə söykənir. Ermənistanda uşaq anasının laylasını başa düşdüyü andan bu təbliğat aparılır. Evdən , ailədən başlayaraq, bağçalar, orta və ali məktəblər, cəmiyyətin bütün institutlarına qədər bu təbliğat davam etdirilir. Ermənistan cəmiyyəti, ermənilər 7-dən 70 -ə, fəhləsindən tutmuş dövlət xadiminə qədər bu xəstəliyə tutulublar. Bu işğalçı düşüncəni beyinlərindən çıxara bilmirlər. Təəssüflər olsun ki, XVIII əsrdən üzü bəri onların anti-Azərbaycan mövqeyinə qarşı ciddi müqavimət göstərmək imkanlarımız olmayıb. Rusiya imperiyası buna mane olub. Sovet İttifaqı dövründə Ermənistana və ermənilərə böyük imkanlar yaradılıb. Bunun əksinə olaraq Azərbaycan tamamilə çətin vəziyyətə salınıb. Tarixdən də məlumdur ki, bizim həmin dönəmdəki siyasi rəhbərlərimizin iradəsi olmasa idi, Azərbaycanın daha böyük ərazisi Ermənistan ərazisi kimi tarixə düşə bilərdi. Söhbət Nəriman Nərimanovdan gedir. Lakin ulu öndər Heydər Əliyevin zamanında bütün bunların qarşısı alındı. Əfsuslar olsun ki, 1980-ci illərin sonunda Sovet İttifaqının dağılması prosesi başlananda Azərbaycanın siyasi hakimiyyəti çox passiv hərəkət etdi. Və eyni zamanda dünyada gedən proseslər, Azərbaycanda hakimiyyətdə olanların anti-milli mövqeyi və səriştəsizliyi torpaqlarımızın 20 faizinin işğalı ilə nəticələndi. Amma indi zaman dəyişib, Azərbaycan inkişaf edib. Ulu öndər Heydər Əliyevin hakimiyyətə gəlməsi ilə milli dövlətimizin yaradılması, iqtisadiyyatımızın əhəmiyyətli dərəcədə tərəqqisi, hərbi quruculuqda əldə olunan nailiyyətlər, siyasi cəmiyyətimizin dözümlülüyü istiqamətində atılan ciddi addımlar , Azərbaycan xalqı ilə Azərbaycan rəhbərliyi arasındakı möhkəm birlik, Azərbaycan prezidentinin müdrik və çevik xarici siyasəti ölkəmizin dünya miqyasındakı nüfuzu vəziyyəti tamamilə dəyişib. Ermənistanda 20 ildən çox hakimiyyətdə olan kriminal xunta rejimi iflasa uğradı. Ölkə başçımızın söylədiyi kimi bu iflas həm də Ermənistanın işğalçı siyasətinin iflası oldu. Azərbaycan Prezidentinin bu fikirləri çox doğru dəyərləndirmədi.
- Son proseslər göstərir ki, Ermənistanın indiki baş naziri Nikol Paşinyan da işğalçı siyasəti davam etdirmək istəyir...
- N.Paşinyan dilettant siyasətçidir. O, uzaqgörən deyil. Bu gün dediyini sabah inkar edir. Sabah dediyini bir neçə gün sonra təkzib edir. Bu adamın nə edəcəyini proqnozlaşdırmaq çətindir. Çünki o dərin adam deyil. Xalqın xunta rejiminə qarşı narazılığından istifadə edərək küçədən hakimiyyətə gələn adamdır. Düşünürəm ki, hətta N.Paşinyan problemin sülh yolu ilə həllinə meyl göstərsə də, Ermənistan cəmiyyəti buna hazır deyil. Bu mənada əgər Paşinyan istəyirsə ki, Ermənistan dövlətçiliyini xilas etsin, bunun yolu Azərbaycanın işğal olunmuş torpaqlarını boşaltmaqdan keçir. Ermənistan işğalçılıq siyasətindən əl çəkməyənə qədər Azərbaycan və Türkiyə tərəfindən blokada şəraitində saxlanılacaq. Və bu halda separatçı ölkənin gələcəyi olmayacaq. Paşinyannın kifayət qədər siyasi dərinliyi olsa, o parlament seçkilərindən sonra , baş nazir seçilərsə, özündə cəsarət tapıb Ermənistan cəmiyyətinə deməlidir ki, qarşımızda iki yol var: ya biz bu işğalçı siaysəti davam etdirib, Ermənistan dövlətini iflasa aparmalıyıq, ya da Azərbaycanla kompromisə gedib, işğal etdiyimiz Dağlıq Qarabağı və onun ətrafındakı torpaqları boşaltmalıyıq. Dağlıq Qarabağ Azərbaycanın ərazisi kimi tanınmalıdır. Paşinyan Ermənistan cəmiyyətini bu istiqamətdə hazırlasa, ola bilsin ki, problem sülh yolu ilə həll olunacaq. Əgər bu yol alınmasa, Azərbaycan qısa zaman kəsiyində bu prosesi izləyərək, öz qəti sözünü deməlidir. Mənə belə gəlir ki, indiki Ermənistan cəmiyyətinin aqressivliyi məsələnin hərbi həlli yolla tənzimlənməsini sürətləndirir. Döyüş başlayarsa, sözsüz ki, qalib Azərbaycanın qəhrəman Milli Ordusu olacaq.
- Son zamanlar Azərbaycan - Rusiya yaxınlaşmsına dair müxtəlif şərhlər və ya fikirlər sələndirildi. Kimi bunu müsbət dəyərləndirdi, kimi isə "Azərbaycan öz nicatını Rusiyada axtarmalı deyil" kimi yanaşma sərgiləyərək buna etiraz etdi. Siz necə düşünürsünüz ?
- Azərbaycan - Rusiya münasibətləri tamam başqa müstəvi - bir-birinin daxili işlərinə qarışmamaq, suverenliyini təhdid etməmək və bərabər hüquqlar çərçivəsində yüksək səviyyəli əməkdaşlıqlar qurmaq üzərində formalaşıb. Bu prinsipin əsası ümumilli lider Heydər Əliyev tərəfindən qoyulub. Hazırkı ölkə başçımız İlham Əliyev də bu prinsipləri çox uğurla davam etdirir. İ.Əliyev o prinsipləri yeni çalarlarla zənginləşdirib. Rusiya dünyanın fövqəldövlətlərindən biridir. Kimin nə deməyindən asılı olmayaraq Moskva ilə münasibətlərin normal şəkildə qurulması Azərbaycan üçün çox vacibdir. Bir yandan Rusiya bizim güclü qonşumuzdur, digər yandan Bakı ilə Moskva arasında iqtisadi-ticari əlaqələr mövcuddur. Nəzərə alsaq ki, Rusiyanın çox böyük önəm verdiyi "Şimal-Cənub Nəqliyyat Dəhlizi" Azərbaycandan keçir. Rusiya bu dəhliz vasitəsilə isti dənizlərə çıxmaq şansı qazanır. Təbii ki, burada Azərbaycanın da maraqları var.
- ...Amma Azərbaycan torpaqlarının işğalında, soydaşlarımıza qarşı törədilən soyqırımılarda Rusiyanın "əl"inin olmasını da danmaq olmaz. Buna dair kifayət qədər tarixi faktlar, sübutlar və dəlillər var...
- Ermənistanın işğalçılıq siyasətinə qarşı vaxtilə Rusiyanın çox ciddi və əsaslı köməyi dəyib. Məhz Yeltsin Rusiyasının hərtərəfli yardımı ilə Azərbaycan torpaqları Ermənistan tərəfindən işğal olunub. Əslində bu işğalda şimal qonşumuzun hərbi potensialı, hərbi-texniki dəstəyi əsas rol oynayıb. Bu gün də Ermənistanda Rusiyanın iqtisadi mövqeləri və hərbi rıçakları güclüdür. Eyni zamanda onun Ermənistan siyasi elitasında müəyyən dayaqları mövcuddur. Biz bunları nəzərə alaraq düşünməliyik ki, əgər rəsmi Moskva rəsmi İrəvana bu və ya digər şəkildə hərbi yardım göstərməsə, onu dəstəkləməsə, Azərbaycan Milli Ordusu çox qısa zaman ərzində işğal olunmuş torpaqlarımızı azad edə bilər. Bu amili nəzərə alaraq Rusiya ilə münasibətlərimizi yüksək səviyyədə qurmalıyıq. Düşünməli deyilik ki, Rusiya XX əsrin əvvəllərində olduğu kimi Azərbaycana XII Qızıl Ordunu yeridə bilər. Mən bu fikirdə deyiləm. Ona görə ki, dünya tamam başqa dünyadır. İndi yeni imperiyaların yaradılması deyil, köhnə imperiyaların dağılması prosesi gedir. Bu gün ABŞ fövqəlbəşər dövlətdir. O dövlət heç zaman imkan verməz ki, onunla rəqabət aparacaq ikinci bir imperiya yaransın və onun strateji maraqlarına zərbə vursun. Ona görə də, bizim beynəlxlaq səviyyədə təminatımız var. Rusiya ilə münaisbətlərimizi Azərbaycanın müstəqilliyi, suverenliyi və dövlətçiliyinin qorunması şərti ilə inkişaf etdirməliyik və bundan çəkinməli deyilik.
- Azərbaycanda rus dilinin geniş yayılması və təbliğatı da son illərin müzakirə predimetinə çevrilib. Hətta buna dair SOS siqnalı verənlər də oldu. Bu tendensiyanın təhlükəli tərəfləri varmı və nədən ibarətdir ?
- Müşahidələrim və araşdırmalarıma əsasən deyə bilərəm ki, bunun başlıca səbəbi təhsillə bağlıdır. Rus bölmələrində sagirdlər daha ciddi təhsil alırlar. Onların bilik səviyyəsi, Azərbaycan bölməsində oxuyan şagirdlərdən üstündür. Bunun da öz səbəbi var. Çünki rus dilində olan tədris materialları çox zəngindir. Sovetdən sonrakı dövrdə Rusiya bəzi sahələrdə geriləsə də, bu ölkədə elmin inkişafı dayanmadı. Kitabların nəşri davam etdirildi. Dünyanın aparıcı alimləri və ədiblərinin əsərlərinin rus dilinə tərcüməsi dayanmadı. Bu mənada rus dilində olan orta məktəblər geniş məlumat bazasına malikdir. Azərbaycan bölmələrində bu cür məlumat bazası yoxdur. Apardığım müşahidələrə əsasən, rus bölməsində oxuyan 4-5-ci sinif şagirdinin elmi biliklərinin bəzi hallarda məndən çox olduğu qənaətinə gəlmişəm. Həmin şagirddən elə məlumatlar eşitmişəm ki, o məlumatlara indiyə kimi bu və ya digər kitab və KİV vasitəsində rast gəlməmişəm. İndi internet əsridir, rus dilini bilən şagirdlər internetdən bu dildə olan maraqlı və əhəmiyyətli məlumatları oxuyurlar. Bu da onların dünya görüşünü zənginləşdirir. Mənə elə gəlir ki, Azərbaycanda rus dilinə olan meylin artmasının birinci səbəbi budur. Amma əsas məqsədimiz o olmalıdır ki, azərbaycanlılar vətənpərvər ruhda böyüdülsün. Onlara Azərbaycan tarixi, ədəbiyyatı və dili yüksək səviyyədə tədris olunsun. Şagirdlər rus dilində təhsil almaları ilə yanaşı böyük Azərbaycan vətəndaşları kimi böyüdülsünlər. Millətini, vətənini, bayrağını, himnini, gerbini, dövlətini, dövlətinin başçısnı sevən vətənşadlar olsunlar. Onları dəyərləndirə bilsin. Ən əsası da Azərbaycan dilində sərbəst danışa bilsinlər.
- Azərbaycan dilində sərbəst danışa bilməyən, fikrini sərbəst ifadə edə bilməyən məmurlarımız da var. Görünür onlar da rus bölməsini bitiriblər və öz doğma ana dilimizə maraq göstərməyiblər...
-Bəli öz dilimizdə danışa bilməyən məmurlarımız var, amma elə məmurlarımız da var ki, rus bölməsində təhsil alıblar, amma Azərbaycan dilini çox yüksək səviyyədə bilirlər. Baxın, ölkə Prezidenti İlham Əliyev Azərbaycan dilini akademik səviyyədə bilir. Ölkə başçısı orta məktəbi rus dilində qurtarıb. Ali təhsilini də rus dilində başa çatdırıb. Ancaq Azərbaycan dilini akademik səviyyədə bilir. İngilis və rus dillərini də akademik səviyyədə bilir. Elə nazirlərimiz də var ki, rus bölməsini bitiriblər, lakin Azərbaycan dilində mükəmməl şəkildə danışırlar. Bununla bağlı bir önəmli məqamı qeyd edim ki, Azərbaycan dilində danışa bilməyən məmurları və uşaqları vətənpərvər olmamaqda qınamaq düzgün deyil. Əsas düşüncə və ürəkdir.
- Bu günlərdə Prezident İlham Əliyev dilimizin saflığının qorunmasına dair fərman imzaladı. Bu fərman dilimizin inkişafına nə kimi töhfə verə bilər ?
- Bu, çox böyük əhəmiyyət kəsb edir. Azərbaycan dilinin qorunub saxlanması və zənginləşməsində həmin fərman çox müstəsna rol oynayacaq.
-Repressiya qurbanları olan nakam şairlərimiz Mikayıl Müşfiqin və Əhməd Cavadın qalıqlarının Qaradağ rayonu Puta qəsəbəsində olmasına dair iddialar vardı. Cənab Prezident bu yöndə də göstərişlər verdi və həmin qalıqların aşkarlanması və müəyyənləşməsi ilə bağlı işçi qrupu yaradıldı. Prezidentin bu diqqətini necə qiymətləndirirsiniz ?
- M.Müşfiq və Ə.Cavad Azərbaycanın milli sərvətləridirlər. Təəssüflər olsun ki, sovet rejimi Hüseyn Cavid , M.Müşfiq. Ə.Cavad digər ədibləri repressiyaya məruz qoyub. Onların çoxu güllələndi, bəziləri Sibirə sürgün edildi. Beləliklə Azərbaycanda azadlıq mühiti və müstəqil fikrin formlaşamasına ciddi zərbələr vuruldu və ya maneələr yaradıldı. Adıçəkilən şirlərimizlə bağlı ölkə başçısının atdığı addım bir daha sübut etdi ki, Prezident İlham Əliyev Azərbaycanın milli dəyərlərinə, milli sərvətinə , Azərbaycan ədiblərinə çox böyük həssaslıqla yanaşır. Və dövlət başçısı kimi belə bir addımı vacib hesab etdi və buna dair işçi qrupu yaratdı. İndi həmin məsələ ilə bağlı ciddi araşdırmalar aparılır. Ümidvaram ki, araşdırmlardan sonra qalıqların M.Müşfiqə və Ə.Cavada məxsus olduğu müəyyənləşərsə, xalqımız onların dəfnində layiqli şəkildə iştirak edəcək. Ölkə prezidenti bütün sahələrdə olduğu kimi ədəbiyyat sahəsinə də böyük diqqət göstərir və bu da təqdirəlayiqdir.
- Bir zamanlar mövcud olan uşuq pulu məsələsi yendən gündəmə gəldi. Onun bərpası mümkündürmü ?
-Büdcə müzakirələrində bu məsələnin vacibliyini qeyd etdim. Birinci məsələ odur ki, uşaq dünyaya gələndə ilk olaraq onun valideynlərinə "süd pulu"adı ilə verilən yardımın miqdarı artırılmalıdır. Ən azı bu 300-500 manat səviyyəsinə qaldırılsa yaxşı olar. Digər yandan sovet dövründə uşaqpulu deyilən müavinətlər vardı. Uşaqlara pul verilirdi. Çoxuşaqlı ailələrə güzəştlər olunurdu. Hər halda 16 yaşına çatana qədər uşaqlara müəyyən miqdarda vəsaitin verilməsini bərpa etməliyik. Bu ilk növbədə ailəyə köməkdir. Həm də bu məsələ demoqrafik ölçülər baxımından stimullaşdırıcı rol oyanaya bilər. Düzdü, bizdə demoqrafik problemlər yoxdur. Ancaq son dövlərin statistikası və araşdırmaları göstərir ki, bizdə də azalma tendensiaysı başlayıb və daha yüksək səviyyəyə qalxa bilər. Bundan başqa uşaqpulu sosial şəraiti ağır olan, maddi durumu aşağı olan ailələrə yardım xarakteri daşıya bilər. Bütün hallarda düşünürəm ki uşaq pullarının bərpasına ehtiyac var.
- Nəhayət son sualımı verirəm. Bu gün 12 noyabr - Konstitusiya günüdür. Bu günü necə xarakterizə edərdiniz ?
- Hər bir müstəqil dövlətin "Ana Yasa"sı, konstitusiyası müstəsna əhəmiyyət kəsb edir. Konstitusiya həmin dövlətin bütün tərəflərini özündə ehtiva edən qanunvericilik bazasıdır. Dövlət də öz fəaliyyətini bu bazanın üzərində qurur.
Ayrı-ayrı sahələrdə də konstitusiyaya uyğun olaraq sahə qanunları qəbul edilir ki, bu qanunlar da cəmiyyətin idarə olunmasında önəmli rol oynayır. 1995-ci ilin 12 noyabr tarixində Azərbaycan konstitusiyasının qəbul edilməsi ulu öndər Heydər Əliyevin adı və fəaliyyəti ilə birbaşa bağlıdır. Milli dövlətçiliyimizin memarı olan ümummilli lider Azərbaycanın müasir, hüquqi,dünyəvi və demokratik dövlət kimi formalaşması məqsədilə belə bir konstitusiyanın qəbul edilməsinə bütün imkan , təcrübə və istedadını qoydu. Peşəkar hüquqşünaslardan ibarət, xüsusi komissiya yaratdı. Onlarla aparılan müzakirədən və eyni zamanda cəmiyyətin müzakirəsindən sonra referendum yolu ilə 1995-ci ilin 12 noyabr tarixində konstitusiya qəbul edildi. Konstitusiya dövlətçiliyimizin güzgüsü olaraq hər birimizin qürur mənbəyidir. Bu konstitusiya bütün hüquqi, dünyəvi dövlətlərin təcrübəsi və qanunvericilik aktlarına söykənərək Azərbaycanın hədəflərini nəzərə alaraq hazılanıb. Və sonrakı illərdə inkişafımızın məntiqindən doğan müəyyən dəyişikliklər edilərək bitkin bir "Ana Yasa"ya çevrilib. 12 noyabr bizim üçün əhəmiyyətli gündür. Bu gün münasibəti ilə "Şərq" qəzetinin kollektivini və Azərbaycan xalqını səmimi qəlbdən təbrik edirəm.
