Hamımız bilirik ki, talışlar etnik və linqivistik cəhətdən irandilli xalqlardan biridir. Yəni erməni xalqını etnik və dil cəhətdən heç bir tel bağlaya bilməz. Ermənilər talışlarla heç bir siyasi və mədəni sərhədlərə, yəni heç bir ortaq coğrafiyaya da malik deyillər. Ən əsası isə dini cəhətdən də fərqli əqidəyə qulluq edirlər. Hətta əski dini inancları da heç vaxt ortaq olmayıb. Ümumiyyətlə, sadə talışlar ömrü boyu ermənilərlə heç vaxt ünsiyyətdə olmurlar.
Talış
xalqı ilə erməni xalqı arasında nigah və qohumluq əlasələri də qurulmayıb.
Lakin keçmişdə ermənilər Lənkəran bazarına ticarət məhsullarını gətirərkən
talış xalqı onların mövcudluğundan ilk dəfə xəbərdar olub. Onlara Talış
bölgəsinə ancaq yağış olmayan günlərdə daxil olmağa icazə verilib.
Bədbəxtçilikdən Talış bölgəsində yalnız ilin üçdə bir hissəsi günəşli günlər
olur. Bu günəşli günlərin də həftəbazarına düşmək şansını heç ehtimal
nəzəriyyəsi ilə də hesablamaq əlverişli deyil. Hər bir talışın da həftədə bir
dəfə bazara getmək ehtimalına buna əlavə etsək aləm qarışacaq bir-birinə.
Nəsə...
Bildiyimiz
kimi sovet dövlətinin süqutundan sonra müttəfiq respublikalar və hətta onların
subyektləri arasında münaqişələr yaranmağa başladı. Belə münaqiələrdən biri də
QARABAÄž münaqişəsi idi. Erməni separatizmində Azərbaycanın müsəlman xalqları
vahid cəbhədə müqavimət göstərməyə başladılar. Bunun sübutu kimi Lənkəranda ilk
xalq cəbhəsinin yaranmasını göstərmək olar. Azərbaycan milli ordusunun ilk
komandiri və generalı da milliyətcə talış idi. Qarabağ müharibəsi dövründə
Azərbaycanın cüzi hərbi qələbələrinin və yüzlərlə kəndin azad olunmasında da ən
çox payı Lənkəran batalyonun adına yazmaq lazımdır. Hətta 1993-cü il Talış
hadisələri yəni bu bölgədə TMMR yaradılmasına cəhd zamanı belə Lənkəran
batalyonu Qarabağ cəbhəsində duruşunu axıra qədər saxlamış və geri
çağrılmamışdı. Lakin biz Bakıda hakimiyyət davasına görə ordu və hərbi
birləşmələrin paytaxta axınını tez-tez görürdük və belə hadisələrdən biri də o
vaxt müdafiə naziri və prezidentin mübahisəsinə belə səbəb olmuşdu. Hətta ölkə
parlamenti döyüşdən qayıdan hərbi texnika və ordu tərəfindən güllləbaran edilmişdi.
Son illərə qədər o vaxtı Azərbaycan ordusunun hərbi korpusların yarısından
çoxunun komadirləri olan generallar milliyətcə talışlardan ibarət idi. Ordunun
rabitə dili kimi də talış dilindən istifadə edilirdi. Biz bir etnos və millət
olaraq bütün bunlara görə Azərbaycan türkləri ilə yanaşı, ümumi düşmənə qarşı
vuruşduğumuza və sona qədər adımızın xəyanətdə hallanmamasına görə ən azı qürur
keçirdirik.
Lakin son illər TALIŞ və ERMƏNİ etnoniminin
yanaşı işlənməsi adi bir hala dönüb. Bu da heç şübhəsiz səbəbsiz deyil. Gəlin
bu səbəbləri birgə axtaraq...
Ermənilər
elə hesab edirlər ki, Qarabağda hərbi qələbələrini qazanıblar. Bu vaxtdan xeyli
vaxtın keçməsi onlara qələbələrinin tamlığına əminlik də yardıb. İndi onlar
Qarabağda yaratdıqları ikinci erməni dövlətini leqallaşdırmaq uğrunda mübarizə
aparırlar. Bu ikinci və yamaq dövləti de-yuri Ermənistana birləşdirmək uzun
illərdir ki, onlar üçün mükünün deyil. Müstəqil dövlət kimi Qarabağ rejiminin
beynəlxalq aləmdə tanınması nəinki Ermənistanın müttəfiqləri heç Ermənistanın
özü tərəfindən belə həyata keçirilə bilinmir. Bütün bu regional və beynəlxalq
problemlərə görə Qarabağ ərazisi nəzarət olunmayan zona kimi qalmaqdadır. Bu
vəziyyətdən çıxmaq üçün ermənilər aktiv informasiya müharibəsinə başlayıblar.
Bu mühatribədə onlara Azərbaycan daxilində olan dini və etnik problemlərin
dünya müstəvisində qabartmaq və bununla Azərbaycan dövlətini digər dinin və
milətlərin diskriminatoru kimi dünyaya tanıtdırmaqdır. Bu məsələdə TALIŞ
faktoru onların işinə çox ciddi kömək edən yeganə və əsas amildir.
Ermənilər
Azərbaycanda bir xristian və yerli olmayan xalq kimi Azərbaycan türkləri
tərəfindən həmişə təqib olunduqlarını illərdir dünyaya təbliğ edirlər. Onlar illərdir dünyanı Azərbaycanda
onlara vəd edilən ən yüksək müxtariyyət statusunda belə yerli xalqla birgəyaşayışın
mümkün olmamasına inandırmağa cəhd edirdilər. Lakin son illər dünyaya sübut
etmək istəyirlər ki, Azərbaycanda nəinki xristian və yerli olmayan ermənilərin,
hətta Azərbaycan türkləri ilə eyni din və məzhəbdə olan yerli talışların belə
etnik hüquqları pozulur. Bax buna görə ermənilərə TALIŞ XALQI deyil, onların
məkrli niyyətlərinə kömək edən Azərbaycanda talışların etnik hüquqularının
pozulması fonunda informasiyaları dünya miqyasına çıxartmaq və bununla öz
qanunsuz ikinci respublikalarına hər hansı deyuri statusun verilməsi marqlıdır.
Hər bir ermənini talışa bu amil bağlayır.
Hər
bir talış öz elinə və obasına qədəm qoyduğu zaman onlara oğlu, qardaşı, əmisi,
dayısı, atası və əri erməni cəladları tərəfindən öldürülmüş şəhidlərin
qohumları və onların qəbirləri rastlaşır. Hər bir talışı da erməniyə məhz bu
insalar bağlayır.
Bütün
bunlara görə dövlətimizin, hökumətimizin və ictimaiyyətin diqqətini bütün bu
məslələrə yönəldərək səslənirəm:
Erməni
separatçıları kimi ümumi düşmənimzin məkrli niyyətlərindən dəqiq xəbardar olmaq
və onların düşmənçilik fəaliyyətinə stimul verə biləcək hərəkətlərin baş
verməməsi üçün qabaqlayıcı tədbirlər görmək və buna ölkəni səfərbər etmək
lazımdır. Talış xalqına dəxli olmayan hər hansı bir hadisə zamanı kimlərə və
nələrəsə görə yeri gəldi, ya gəlmədi talış xalqının adının hallandırılması
ölkədə milli ədavətin qızışdırılmasına xidmət edir. Bununla yanaşı ölkəmizin
yerli və müsəlman xalqı olan talışların da etnik və mədəni problemlərindən
dəqiq xəbardar olmağın və bu problemlərin həlli istiqamətində müəyyən müsbət
işlərin görülməsi daha vacibdir. Bütün bu real işlər ermənilərə informasiya
müharibəsində qalib gəlməklə yanaşı ölkə əhalisinin dini və milli dözümlülük
şəraitində yaşamasına rəvac verəcək.
Rabil
Abdinov