Bu günlərdə YAP-ın parlament təmsilçilərindən Aydın Mirzəzadə “Yeni Müsavat” qəzetinə açıqlamasında ADP sədri Sərdar Cəlaloğlunun koalision hökumət ideyasına münasibət bildirib. S.Cəlaloğlunun sərt müxalifətçilik mövqeyindən çıxış etdiyinə diqqət çəkən millət vəkili, ADP sədrinin məhz bu səbəblə hökumətdə təmsil olunmasının mümkünsüz olduğunu vurğulayıb. A.Mirzəzadə Azərbaycanın Gömrük İttifaqına daxil olmaq niyyətində olmadığını da vurğulayıb və qeyd edib ki, rəsmi Bakı bu ittifaqda təmsil olunmaq fikrində deyil. ADP sədri Sərdar Cəlaloğlu ilə söhbətimizdə millət vəkilinin məlum fikirlərinə münasibət öyrənməklə yanaşı, koalision hökumət ideyasının Azərbaycanın siyasi həyatına gətirəcəyi müsbət dəyişiklikləri də təhlil etməyə çalışdıq.
Əvvəli ötən sayımızda
- Lakin bu da bir reallıqdır ki, koalision hökumət ideyası əksər siyasilər tərəfindən o qədər də müsbət qarşılanmadı...
- Biz vaxtilə siyasi dialoq təklif edəndə, bizim bu ideyamız da ciddi tənqidlə qarşılandı. Həmin vaxt həm iqtidar, həm də müxalifət tərəfindən bizə qarşı kəskin hücumlar edildi. Lakin vaxt keçdikcə iqtidarlı, müxalifətli hər kəs anladı ki, mövcud vəziyyətdən çıxmaq üçün siyasi dialoq vacibdir. Bu gün hər kəs, hətta Rüstəm İbrahimbəyov da dialoqdan danışır. O ki qaldı, koalision hökumət ideyasına, eyni proses bu ideya ilə bağlı da davam edir. Burada başqa bir amil də var ki, bu insanların bir çoxunda innovasiya, yəni yenilik xəstəliyinin olması ilə bağlıdır. Bəzi insanlar yeniliyə qarşı həddindən artıq həssasdırlar. Bu baxımdan yeniliyin birbaşa qəbulu şübhəsiz ki, çətindir. Buna görə də biz koalision hökumət fikrini səsləndirəndə həm müxalifət, həm də iqtidar tərəfindən çox böyük müqavimətlə qarşılaşdıq. Həm müxalifət, həm də iqtidar bu ideyanın əleyhinə çıxış edir ki, buradan da maraqlı bir sual yaranır. Madam ki, bu ideya nə iqtidarın, nə də müxalifətin marağına cavab vermir, bəs bu ideya nəyin və ya kimin xeyrinədir? Bu ideya ilk növbədə Azərbaycan xalqının, Azərbaycan dövlətinin xeyrinədir. Bu ideya ilə bağlı Aydın Mirzəzadə də fikir bildirib və bunu mümkünsüz hesab edir. Lakin mən bu təklifi A.Mirzəzadə üçün səsləndirməmişəm. Mən bu təklifi YAP-a ünvanlamamışam. Mən prezidentliyə namizəd olan bir şəxs kimi məlum təklifi 9 oktyabr seçkilərində qalib gələn şəxsə ünvanlamışam. İndiki halda bu şəxs prezident İlham Əliyevdir. Mən ondan cavab gözləyirəm. A.Mirzəzadənin isə ortalığa girməsinə heç bir ehtiyac görmürəm.
- Sizcə İlham Əliyev bu təklifdən imtina edərsə nə baş verəcək?
- Bu ideyadan imtina etmək demokratiyaya təcridi keçiddən imtina etmək deməkdir. Belə olarsa, o zaman vəziyyət daha da kəskinləşəcək. Çünki cəmiyyəti uzun müddət konservativ saxlamaq mümkün deyil. Deməli, geriyə yalnız bir yol ”“ inqilabi dəyişilmələr yolu qalır. Biz ADP olaraq bu dəyişilmənin zəruri və qaçılmaz olduğunu dərk edirik və bunun tədrici formada baş verməsində maraqlıyıq. Heç kəs dəyişilmələrin qarşısını ala bilməz. Belə bir məşhur fikir var: “liderlər tarixin gedişini dəyişə bilməz, sadəcə onu ləngidə bilərlər”. Bu ləngimənin isə ilk növbədə hakimiyyətin özünə ziyanı var. Azərbaycan xalqı, Azərbaycan dövləti üçün ciddi önəm kəsb edən belə bir ciddi ideyaya bu cür qeyri-ciddi yanaşmanın özü də ciddi bir problemdən xəbər verir. Baş verənlər göstərir ki, bəzi qüvvələr cəmiyyətdə həmrəyliyin yaradılması, inqilabi dəyişikliklərdən qaçılması, demokratiyaya keçidin tərəfdarları deyil. Hakimiyyətdə kifayət qədər fərqli düşüncəyə malik insanların mövcud olduğundan əminəm. Bunların bir çoxunu tanıyıram. Vahid Əhmədov televiziyadan bildirdi ki, Azərbaycan iqtidarı ilə müxalifətinin koalisiyası yaranmalıdır. Fazil Mustafa təklif etdi ki, Cəmil Həsənli ilə İlham Əliyev arasında bir koalisiya yaradılsın. Mən iddia etmirəm ki, belə bir koalisiya məhz ADP ilə yaradılsın. Mən prezident seçkilərində iştirak edən bir namizəd kimi buna hazır olduğumu deyirəm. Əgər C.Həsənli də buna hazırdırsa, o zaman bu koalisiyanı C.Həsənli ilə yaratsınlar. Mən eyni zamanda bu təklifi “Qarabağ” bloku adından vermişəm. Biz İqbal bəylə birlikdə təxminən 4%-ə yaxın səs toplamışıq. Əgər səslərin faizi baxımından məsələyə yanaşırlarsa, o zaman buna uyğun da yer ayrılsın. Biz Azərbaycan bir yeniliyin, siyasi inkişafın baş verməsini istəyirik. İ.Əliyev bu vaxta qədər yalnız iqtisadi inkişafdan danışıb və heç vaxt bunun yanında siyasi, hüquqi inkişafdan söz salmayıb. Bu o deməkdir ki, dövlətin hüquq və siyasi sferasında heç bir dəyişilmə yoxdur. Bu isə o deməkdir ki, Azərbaycanda yalnız birtərəfli inkişaf baş verir ki, bu inkişaf da iqtisadiyyatı əhatə edir. Hansı ki, birtərəfli iqtisadi inkişafın özü inkişafın olmaması qədər təhlükəlidir. Biz isə təklif edirik ki, madam ki, iqtisadi inkişaf xətti aparılır, buna uyğun olaraq həm də siyasi inkişaf xətti aparaq. Siyasi dəyişiklik isə hakimiyyətlərin dəyişilməsi ilə baş verə bilər ki, Azərbaycanda bu mümkün deyil. Siyasi dəyişikliyə səbəb olan ikinci bir amil hakimiyyətlərin siyasətinin dəyişilməsidir. Biz də məhz bunu təklif edirik. Hakimiyyətdəki siyasi qüvvələr əvəzlənməli və dəyişilməlidir.
- Demək belə çıxır ki, iqtisadi inkişafın özü ilə gətirdiyi uğurlardan bəhrələnmək üçün hökmən siyasi inkişafı təmin etmək lazımdır?
- Şübhəsiz. YAP 20 ildir ki, hakimiyyətdədir. ADP, “Qarabağ” bloku və ya Milli Şura ilə yaradılan koalisiya nəticəsində siyasi hakimiyyət keyfiyyət etibarilə dəyişilir. Bu siyasi dəyişiklik iqtisadi inkişafa ekvivalent formada baş verəcəyi təqdirdə, Azərbaycan dünyanın ən nüfuzlu dövlətlərindən birinə çevrilə bilər. Ancaq necə ki, siyasi inkişaf yoxdur, bu iqtisadi inkişafın korrupsiya, monopoliya və s. şəkildə xalqın əleyhinə işləyəcəyi şübhəsizdir. Əgər siyasi inkişafı təmin edə bilsək, iqtisadi inkişaf Azərbaycan xalqının xeyrinə olacaq. Bunu da qeyd edim ki, hər dəyişiklik və ya hər inkişaf da məqsədəuyğun hesab edilə bilməz. Məsələn, bir də görürsən ki, hansısa insanda şişlər meydana çıxdı, bədəninin hansısa nahiyəsində xərçəng şişləri inkişaf etdi. Bu da bir inkişafdır, lakin gəlin görək bu inkişaf orqanizmə lazımdırmı? Söhbət rasional inkişafdan, xalqın, dövlətin, millətin xeyrinə olan inkişafdan gedir ki, bu gün məhz belə bir inkişafa ehtiyac var. Bu gün elə bir inkişaf xətti aparıla bilər ki, Azərbaycan dövləti məhv olar. Bu gün Amerika kimi dövlət texniki defolt astanasındadır. Amerika kimi nəhəng bir dövləti bu böhrandan siyasi dialoq və razılaşmalar çıxartdı. Əgər onlar iqtisadi inkişafa uyğun siyasi razılığa gəlməsələr, Amerika çökər. Amerikanı defolt vəziyyətindən çıxardan siyasi inkişafdır. Siyasi qütblər arasındakı münasibətlərin dəyişilməsidir. Azərbaycanda siyasi inkişafın yoxluğu fonunda aparılan iqtisadi inkişaf ölkəni fəlakətə, məhvə sürükləyir.
- Madam ki, belədir, onda nə üçün 20 ildir ki, belə bir fəlakət baş verməyib?
- Azərbaycanda elə bir sistem qurulub ki, bu sistemin saxlanılmasının bütün əzabını, bütün məhrumiyyətini xalq çəkir. Amerikada isə elə bir rejimdir ki, orada əhalinin hesabına problemlərin həlli imkanı məhduddur. Azərbaycanda isə tərsinədir. Dövlətin problemlərini xalqın vasitəsi ilə həll edirlər. Dövlət qalır, əvəzində xalq çökür. Qlobal iqtisadi böhranda bir çox böyük banklar, şirkətlər dağıldı. Hətta bir çox dövlətlər ”“ Yunanıstan, İspaniya, İtaliya və s. defolt vəziyyətinə düşdü. Azərbaycanda isə dövlət daha da gücləndi. Ona görə gücləndi ki, iqtisadi böhranın bütün ağırlığını xalqın üzərinə saldılar. İqtisadi inkişafın dövlətə vura biləcəyi ziyanı müxtəlif yollarla ”“ qanunları sərtləşdirmək, cərimələri artırmaq, vergiləri yüksəltmək və s. ilə xalqın üstünə yönəldirlər. Ona görə də 20 illik birtərəfli iqtisadi inkişaf Azərbaycan dövlətini çökürtmədi. Bunun əvəzində xalq var-yoxdan çıxdı. Xalq onu səfalətə gətirib çıxardan siyasətlə üz-üzə qaldı. Bu baxımdan hesab edirəm ki, Azərbaycanda iqtisadi inkişafa paralel siyasi inkişaf zəruridir.
- Demokratiyaya təcridi keçid məsələsinin zamanın öhdəsinə buraxılmasına necə baxırsınız? Bu məsələnin zamanla həlli mümkündürmü?
- Uzun illər Azərbaycanda sosializmdən bazar iqtisadiyyatına keçid dövrü oldu. Başqa xalqlarda bu keçid ən çoxu 5 il çəkibsə, Azərbaycanda bu, təxminən 15-20 il davam etdi. İndi də demokratiyaya təcridi keçid başlasa, bu, 20-30 il davam edəcək. Azərbaycan dövlətinin bu cür uzunmüddətli keçid proseslərinə təhəmmülü yoxdur. Təkpartiyalı sistemdə islahatlar aparmaq mümkün deyil. Əgər iqtidar doğrudan da demokratiyaya tədricən, addım-addım keçid etmək istəyirsə, o zaman koalision hökumət ideyasının gerçəkləşməsinə yardım etməlidir. Bizim bu ideya batan adamın xilası üçün ona atılan xilasedici kəmər kimidir. Müxalifət bizi bu ideyaya görə xəyanətkar hesab edir. Eyni zamanda, əhali arasında bu təklif hökumətdən vəzifə istəmək kimi başa düşürlər. Bu isə yanlışdır. Belə bir hökumətin yaradılması həm də Azərbaycanda yeni bir siyasi mədəniyyətin göstəricisi hesab edilə bilər. Bizim kimdənsə vəzifə almaq niyyətimiz yoxdur. Bu vəzifəni bizə vaxtilə Heydər Əliyev təklif edirdi. Ondan qabaq Elçibəy də bizə bu cür təkliflə müraciət etmişdi. Əgər bizim məqsədimiz həqiqətən də vəzifə əldə etmək olsaydı, o zaman biz bu təklifləri müsbət qiymətləndirərdik. Bizim heç bir vəzifədə gözümüz yoxdur. Əksinə, biz YAP-ın siyasətinə müxalif bir qüvvə kimi digər məsələlərlə bağlı fikir ayrılıqlarını bir kənara qoyub, demokratiyaya təcridi keçid məsələsində ortaq xətt yürütmək istəyirik. Prinsipial məsələlərdə biz iqtidarın siyasəti ilə razı deyilik və buna görə də bu məsələlər iqtidara əməkdaşlıq təklif etmirik. Lakin demokratiyaya təcridi keçid məsələsində razılığa gəlməyimiz mümkündür və mövcud situasiya da bizdən məhz bunu tələb edir.
Seymur Əliyev
