- Milli Şura belə demək mümkünsə, ikinci baharını yaşayır. Dəyərli ziyalı Cəmil Həsənlinin Milli Şuranın vahid namizədi seçilməsi ilə qurumdakı qeyri-müəyyənliyə son qoyuldu. Bu, çox sevindirici bir haldır. Çox yaxşı oldu ki, bütün Milli Şura üzvləri ciddi bir irəliləyiş üçün səylərini birləşdirə bildi. Xalq demokratik qüvvələri geniş müxalifətin birlik formatı kimi Milli Şuranın üzərinə ciddi bir məsuliyyət qoyub. Milli Şura son qərarı ilə sübut elədi ki, bu məsuliyyəti yetərincə dərk edir.

- Öncə onu deyim ki, Milli Şura yetərincə demokratik bir qurumdur. Milli Şurada Azərbaycanın ənənəvi siyasi sistemində görməyə alışdığımız idarəetmə prinsipləri yoxdur. Bu mənada Milli Şurada “aşağıların” səsi hər zaman eşidilir. Son proseslər də sübut etdi ki, şərti olaraq “aşağılar” dediyimiz təbəqənin rəyi əsas oldu. Ancaq Milli Şuranı “yuxarılar”a və “aşağılar”a bölünməsinin özü doğru yanaşma deyil. Çünki indiyə qədər Milli Şuranın rəhbərliyi formalaşmayıb. Milli Şuranın sədri var, İcra Aparatının rəhbəri var, komitə sədrləri var, ancaq Nizamnamədə göstərilən Məşvərət Məclisi hələlik yaradılmayıb. Hesab edirəm ki, bu qurum mütləq yaradılmalıdır. Məşvərət Məclisinə ciddi ehtiyac var və siyasi partiya liderləri ilə yanaşı burada komitə sədrləri də təmsil olunmalıdır.

- Burada xeyli obyektiv səbəb sadalamaq olar. Razılaşın ki, Milli Şura yaranan gündən bəri son dərəcə gərgin proseslər yaşadı. Vahid namizədlə bağlı bu qədər ciddi problemin olduğu bir vaxtda təşkilat məsələlərinin həllinə zaman az qalır. Ancaq Milli Şura indi də bütün üzvləri ilə tam məsləhətləşmələr əsasında fəaliyyət göstərir. Bayaqkı sualınıza qayıdaraq demək istəyirəm ki, Milli Şuranın avqustun 26-na təyin edilən sessiyasının önə çəkilməsi və yeni vahid namizəd müəyyən edilməsi qurumdakı demokratik ab-havanın göstəricisidir. Son sessiya Milli Şuranın 18 üzvünün təklifi ilə çağırıldı. Belə çətin bir durumdan heç bir parçalanma və itkilər olmadan uduşla çıxmaq asan görünməsin. Bu işi ancaq Milli Şura kimi gerçəkdən demokratik dəyərlərə söykənən, eyni zamanda ciddi potensialı olan bir qurum həyata keçirə bilərdi. Bu proses həm də onu göstərdi ki, Milli Şura heç bir halda partiyaların monopoliyasında olan qurum deyil. Milli Şurada siyasi partiyalar önəmli rol oynasalar da bütün qərarlar açıq səsvermə nəticəsində qəbul olunur. Yəni, Milli Şurada gedən bütün proseslərə siyasi partiya liderlərinin, ziyalıların, ictimai fəalların, gənclərin təsiri eyni dərəcədədir. Mən bunu Azərbaycan siyasi sistemi üçün bir yenilik sayıram. Çünki indiyə qədər Azərbaycanın siyasi məkanında analoji qurum olmayıb. Sizə bir sirr də açım ki, Milli Şuranın 12 avqust qapalı sessiyasında mən Cəmil Həsənlinin namizədliyini səsləndirmişdim. Böyük təəssüf hissi ilə dedim ki, Rüstəm İbrahimbəyova süni əngəllər yaradıldığına görə Milli Şura seçkilərdə başqa bir namizədlə iştirak etmək məcburiyyətində qaldı. Rusiya Azərbaycan hakimiyyətini məcbur etdiyi müəyyən güzəştlər qarşılığında Rüstəm bəyin vətəndaşlığı ilə bağlı məsələni hələ də yubadır. Şübhə yoxdu ki, Rüstəm bəy öz cazibəsi və xarizması ilə Milli Şuradakı bütün qüvvələri ətrafında birləşdirə bilib. Ancaq biz reallığı qəbul etməli və yeni namizədlə yolumuza davam etməliydik. O zaman Cəmil müəllim təvazökarlıqla bu məsələni qapatdı və bütün gücün Rüstəm İbrahimbəyovun namizədliyinin qeydə alınmasına yönəltməyin vacibliyini dedi. Rüstəm bəyin namizədliyinin təsdiqlənəcəyi ilə bağlı Cəmil Həsənlinin ümidləri hələ tükənməmişdi. Milli Şurada hər kəs son ana qədər Rüstəm bəyin qələbəsi üçün çalışmağı qət eləmişdi.

- Bəli, bizim hamımızın mövqeyi bundan ibarət idi. Ancaq reallıq tamam fərqli şərtlər diktə etdi. Reallıq bizim onu bəyənib bəyənməməyimizdən asılı deyil. Biz onu öz xeyrimizə dəyişməyə çalışmalı idik. Belə də oldu. Milli Şura Rüstəm İbrahimbəyovun ağsaqqal sözü ilə yoluna davam etdi.

- Çünki Cəmil Həsənlidə Milli Şuranın vahid namizədinə gərək olan bütün keyfiyyətlər var. Bu, Milli Şuranın böyük uğurudur, eyni zamanda Mili Şuranın Azərbaycan seçicisinə çox böyük mesajıdır. Mənim Azərbaycanda özümə ağsaqqal olaraq saydığım iki-üç nəfər varsa, onlardan birincisi Cəmil müəllimdir. O, elə bir insandır ki, arxaya baxmadan kürəyimi ona çevirib döyüşə atılaram. Cəmil müəllim, dar günün dostudur. Ola bilər, sevincli anında heç illərlə ondan uzaqlaşasan, ünsiyyətin olmasın, amma çətində düşəcəksənsə, yanında olan birinci insan Cəmil müəllim olacaq. Cəmil Həsənli dar günün dostudur. Son illərdə yaşadığım ən kritik anlarda mən yanımda Cəmil Həsənlini görmüşəm. Biz çox alimlər tanıyırıq ki, öz sahəsinin bilicisidir, ancaq cəmiyyət üçün faydalı deyil. Belə insanların arxasında çox az adam gedir. Cəmil Həsənli isə məhz o şəxsiyyətlərdəndir ki, onun arxasında düşünmədən getmək olar. O, sözünün dəyərini bilən, sözünə sahib çıxan bir insandır. Onun ən çox sevdiyim xüsusiyyəti isə populizmdən uzaq olmasıdır. Xüsusən siyasi populizmdən. Onun dünyanın aparıcı elmi mərkəzlərində qəbul edilən onlarla əsəri var. Cəmil Həsənli yaşadığımız coğrafiyanın ən böyük tarixçilərindən biridir. Onun insan kimi dürüstlüyü elmi yaradıcılığında da aşkar görünür. Mən onu həm elmi, həm də ictimai fəaliyyətdə belə tanımışam. İnanıram ki, Azərbaycan vətəndaşlarının böyük çoxluğu da Cəmil müəllimi belə tanıyır. O, uzun illər Bakı Dövlət Universitetində dərs deyib, minlərlə tələbə yetişdirib. Hər kəs onu ləyaqətli bir ziyalı, kamil bir şəxsiyyət, öz sözünə sahib və verdiyi hər sözün məsuliyyətini çiyinlərində daşımağa hazır ziyalı kimi tanıyır. Azərbaycanda belə şəxsiyyətlərin sayı, təəssüf ki, çox deyil. Mən Milli Şuraya Cəmil Həsənlinin məsləhəti ilə gəlmişəm. May ayının 17-də Cəmil Həsənli mənimlə görüşdü və Milli Şuraya getməklə bağlı qərar verdiyini dedi. Yadınıza gəlirsə, o zamanlar nə Cəmil müəllim, nə mən Milli Şuraya getmək haqqında düşünmürdük. Həm Cəmil müəllimin qərarı, həm də həmin gün mənə qarşı hakimiyyətin başlatdığı qara piar kampaniyası mənim Milli Şuraya üzvlüklə bağlı hörmətli Rüstəm bəyin təklifini qəbul etməyimdə həlledici rol oynadı. Cəmil müəllim dedi ki, uzun illərin dostu Rüstəm İbrahimbəyovu belə çətin məqamda tək qoya bilmərəm, etibar etdiyim adamlarla onun yanında olmalıyam.

- Buna ancaq təəssüf edirəm. Heç bir Milli Şura üzvünün bəyanatını müzakirə etmək, tənqid etmək fikrim yoxdur. Bircə onu deyə bilərəm ki, Milli Şura kompromislər əsasında formalaşıb. Milli Şuranın qəbul etdiyi qərarların heç də hamısı hamının ürəyincə olmaya bilər, bu da təbiidir. Ancaq biz hansısa qərarı təftiş etməmişdən öncə düşünürəm ki, çoxluğun haqqına sayğı duymağı, eyni zamanda təmsil olunduğumuz təşkilatın qəbul etdiyi qərarlara hörmətlə yanaşmamağı və siyasi etika normalarına əməl etməyi bacarmalıyıq. Qərar varsa, o, artıq müzakirə yox, icra olunmalıdır. Milli Şuranı onsuz da kənardan tənqid, təftiş edənlər çoxdur. Heç istəməzdim ki, Milli Şuranın daxilində qarşı tərəfin sabah bizə ittiham kimi səsləndirəcəyi fikirlərə rəvac verən söz-söhbət olsun. Milli Şura bayaq dediyim kimi, bir kompromis formatıdır. Sonadək bu prinsipi qorumaq lazımdır. Ona qalsa, Milli Şurada təmsil olunan cəbhəçilər vahid namizəd kimi Əli Kərimlinin, müsavatçılar İsa Qəmbərin olmasını istəyərdilər. Ancaq biz xalqın ali maraqları naminə kompromis variantı tapmışıq, həm də demək olar, hamının çox böyük məmnuniyyətlə səs verdiyi namizədi seçmişik. Real şansları olan siyasi liderlər belə öz partiya maraqlarını kənara qoyub yüksək vətəndaşlıq mövqeyi ilə bu qərarın qəbuluna səs veriblər. Mən bunu fədakarlıq nümunəsi kimi qiymətləndirirəm. Bundan sonra ancaq onun qələbəsi üçün çalışmalıyıq. Bu gün bütün cəmiyyətin nəbzi Milli Şura ilə bir vurur. İnsanların Milli Şura ilə bağlı çox böyük gözləntiləri var. Bizim vətəndaşların hissləri ilə oynamağa, onların gözündə Milli Şuranın imicinə xələl gətirən hərəkətlərə yol verməyə haqqımız yoxdur. Milli Şuranın daxilində qapalı sessiyalar olur. Orada hər kəs fikrini sərbəst ifadə etməkdə azaddır. Milli Şuranın bütün üzvlərinə sayğıyla yanaşıram və onların hamısını qurumun qərarlarına sayğı göstərməyə dəvət edirəm. Biz bir-birimizə sayğılı olacağıqsa, güclü olacağıq, bir-birimizə ittihamlar səsləndirəcəyiksə, qarşı tərəf qazanacaq. 

- Tam səmimiyyətlə deyirəm, Cəmil Həsənliyə yönələn heç bir qara piar ona yapışmayacaq. İnsanları iqtidara və müxalifətə yox, ləyaqətlilərə ləyaqətsizlərə bölmək lazımdır. Ləyaqətli, şəxsiyyətli insanlar müxalifət düşərgəsində də var, özünə yetərincə hörmət qoyan insanlar iqtidar düşərgəsində də var. Özünə, sözünə, şəxsiyyətinə hörmət qoyan heç bir iqtidar mənsubu Cəmil Həsənli haqqında çirkin fikirlər səsləndirə bilməz. Təbii, hər kəsi tənqid etməyə məqam tapmaq olar. Ancaq Cəmil Həsənlini tənqid üçün bir əsas görmürəm. Ona qarşı qurşaqdan aşağı zərbələr olacağını ehtimal eləmirəm. Çünki Cəmil Həsənlinin bütün fəaliyyəti, eyni zamanda həyatı şəffaf olub. Ona görə də kimsə Cəmil Həsənliyə qarşı mənfi fikir səsləndirsə, özünü ictimai fikirdə ən cılız nöqtəyə gətirəcək. Tənqidlər olsa belə, onların etik çərçivəni, siyasi polemika normalarını aşmayacağını düşünürəm. 

- Açığı Ziyalılar Forumunda daha rahat idim. Müxalifət düşərgəsində xüsusi sayğı ilə yanaşdığım insanlar çoxdur. Müxalifət düşərgəsindən də hər zaman özümə sayğı görmüşəm. Milli Məclisdə olanda da, sonra da. Ola bilər, hansısa fikirlərimlə bağlı tənqidlər, fərqli münasibət olub, ancaq bu münasibətlər qarşılıqlı sayğını heç zaman aşmayıb. Bayaq da dedim, insanlara münasibət onların düşərgəsinə yox, şəxsiyyətinə görə olmalıdır.

- Mən bu haqda uzun-uzadı danışmaq istəmirəm. Çünki Azərbaycan reallıqları hər kəsə bəllidir. Təbii, insanlara müəyyən basqılar var. Ancaq dəyərli insanların münasibəti o basqılara görə dəyişmir. Müvəqqəti olaraq ünsiyyətdə problemlər yarana bilər, insanlar nədənsə çəkinə bilərlər. Ancaq insanlar hər zaman daxillərində doğru hesab etdiklərinə inanırlar.