Hadisənin psixoloji aspektləri barədə

Moderator.az xəbər verir ki, İctimai Tədqiqatlar Mərkəzinin rəhbəri, tanınmış hüquqşünas və politoloq İlqar Altay jurnalist Rasim Əliyevin döyülərək öldürülməsi, daha doğrusu baş verən hadisənin psixoloji aspektləri ilə bağlı maraqlı fikirlər səsləndirib:

“Gəlin izləyək ki, məsələ nədən başlayıb və hara gedib çıxıb. Jurnalist Rasim Əliyev "Qəbələ" futbol klubunun kapitanı Cavid Hüseynovun xarici jurnalistin "Niyə qələbənizi Türk bayrağı ilə qeyd etdiniz?" sualına öz iki yumrugunu bir birinə vurmaqla cavab verməsini tərbiyəsislik və əxlaqsızlıq kimi başa düşüb. Sonra öz fb statusunda bu cür də paylaşıb. Kapitan bunu bilib, jurnalistə zəng vurub izah edib ki, bu cür başa düşmək yanlışdır. İki yumrugun birliyi ilə Kipr jurnalistinə Azəri və Türk xalqlarının qardaşlığını bildirib. Qeyd edim ki, obyektiv yanaşmada, həqiqətən də videodan aydın görünür ki, Cavidin əllə hərəkəti təhqir yox, birlik mənasını verir.

Anlaşıblar. Jurnalist düşünüb, görüntünü səhv qavradığını anlaylb, vicdanla üzr istəyib, həmin statusu silib və məsələ bitib. Amma sən demə, məsələ bitməyib və o vaxt bitəcək ki, jurnalist yaxşıca "kötək" yeməklə də cəsalansın. İdmançı kapitanın "kruqu", cavidsevər gənclər həmin təhqirli statusu biliblər axı. Bu "böyük ləkə" jurnalistin üzrxahlığı və öz statusunu silməsindən əlavə onun yaxşıca döyülməsi ilə yuyula bilər yalnız. Bu, bir qanun-qaydadır indiki Bakı cavanlarının müəyyən təbəqəsində tanınan, sayılıb seçilən "hörmətti" oğlanların "şərəf və ləyaqətinin" qorunması üçün.

Cavid də bəzi, ugurlar əldə edib cəmiyyətin içərisində imtiyazlara sahib olmuş idmançılar kimi həmin "hörmətli" təbəqədənmiş. İstəsə və yaxud istəməsə belə, "yaxşı oğlan" marka- statusunu saxlamaq üçün tərəfkeş-təəssübkeşlərinin bu cür cəza aktını həyata keçirmək təşəbbüsünə razılıq verməyə məcbur imiş. Prosesin bir hissəsini, rahat şəkildə xoşluqla, üzr və təhqir statusunun silinməsi tərəfini öz imkanı ilə təmin edib, qalan "kötək" hissəsini isə, onun yaxınları həyata keçirib. Sadəcə, bu "kötəyin" dozasını qızışib çox ediblər. Zavallı jurnalist Rasim isə bu prinsiplərdən tamamilə xəbərsiz olub, hər şeyin ötüşdüyü, sülhlə bitdiyini düşünüb.

Cavid Hüseynovun, onun yaxın tərəfdarlarının jurnalisti fiziki cəzalandırmaq niyyətindən xəbərdar olması və bunun qarşısını lazımınca almaması elə, ilkin müşahidə ilə məlum olur. Futbolçunun bunu sifariş verməsi və ya təşkil etməsi isə, aparılacaq istintaq araşdırmasında müəyyən olunmalıdır.

Yəni, nəticədə, İdmançı-kapitan cəmiyyətin leqal təbəqəsindən qazandığı ugurlarla kifayətlənməyib, qeyri-leqal, cinayət aləmi qanunları tətbiq edilən təbəqəsində əldə etdiyi mövqeyinin, satatusunun qurbanına çevrilib. Yoxsa, jurnalist olmasın, hər hansı vətəndaş olsun, axşama kimi nazirləri, ictimai xadimləri və hətta güc strukturlarının rəhbərlərini öz facebook statusunda təhqir dərəcəsində tənqidlər edirlər. Bu halda təsəvvür edin ki, Türkiyənin ikinci-üçüncü eşalonu səviyyəsində olan bir futbol komandasının heç öz ölkəsinin əksər camaatının belə tanımadığı oyunçusuna jurnalist öz face statusunda anlaşılmazlıqdan iki kəlmə acı söz yazıb. Sonra da üzr istəyib və silib.

Bu şərtlər axı, gənc jurnalistin bir qrup hazırlıqlı mütəşəkkil dəstə tərəfindən ölümlə nəticələnən döyülməsinə adekvat deyil! Burada, jurnalist Rasim Əliyevə qarşı, ifrat cəza aktını şərtləndirən faktor məhz müasir gəncliyin müəyyən təbəqəsindəki münasibətlərin "oğru" qanun-qaydaları ilə tənzim olunmasıdır. Cavanlar arasında bütün günü "razborka"lar gedir. Kafe, restoran, barlarda, idman zalları , universitet və hətta orta məktəblərdə gənclərə "oğru dünyası" liderləri, ideoloqları, qayda-qanunları barədə təbliğatlar aparılır, kontaktlar qurulur. Səbəb budur. Məsələnin psixoloji, kriminoloji tərəfi bu vəziyyətdədir.

Nəhayət hadisənin ictimai aspektləri barədə.

Azərbaycan idmanına dövlət tərəfindən göstərilən xüsusi qayğı və idmanımızın da son illərdəki uğurları göz qabağındadır. Təzəcə Bakı Avropa Oyunları bitib və ugurları sadalamağa ehtiyac yoxdur. Ancaq bir sıra yarışlarda ugurlar qazanıb xüsusi imtiyazlar əldə etmiş və bunu cəmiyyətdə özü üçün xüsusi səlahiyyətlərə çevirmiş bir sıra idmançı gənclərimizin bəzi antiictimai hərəkətləri də ortalıqdadır.

Sanki, dövlətin xüsusi qayğısı, idmandakı uğurlar ilə əldə etdikləri toxunulmazlıq üstünlükləri, yüksək imkan və şərait bunlara çoxdozalı dopinq təsiri göstərib. Sanki bunları hallandırıb, real həyatdan uzaqlaşdırıb, eyforik vəziyyətə salıb. Bunlar cəmiyyət içində elə bil ki, hegemon qəhrəman hesab edilirlər və daimi özbaşınalıq hissləri ilə yaşayırlar. Mənfi nəticələr isə göz önündədir.

Birisi bahalı maşını saymazyana dərəcədə yüksək sürətlə sürür, qəza törədir və nəticədə diğər insanların xəsarəti, yanması, ölümü baş verir. Digər bir tanınmış idmançımız hüquq mühafizə orqanında işləməsini unudub çoxsaylı kommersiya strukturlarına malik olmasını müsahubə verib bəyan edir, bununla cəmiyyətdə bir ədalətsizlik narahatçılığı, həm də işlədiyi dövlət orqanına problem yatradır. Daha bir başqası cavanlardan özü üçün xüsusi zərbə qrupu yaradır. Zon-lardakı cinayətkar aləmilə əlaqədədir, onların azad cəmiyyətdəki nümayəndəsi funksiyasını yerinə yetirir, "razborkalar" aparır, zon-un maddi təminatını təşkil edir.

İnanılmaz da olsa, tam həqiqətdir. Bunlar hamısı ictimai qayda və təhlükəsizlik pozuntularına, ictimaiyyətin narazılığına və dövlətin də probleminə çevrilmiş olur nəticədə. Necə ki, futbolçu Cavid Hüseynovun hegemonlugu və bunun nəticəsi olaraq jurnalist Rasim Əliyevin faciəli ölümü timsalında.

Yüksək göstərici əldə etmiş, çempion olmuş adlı sanlı idmançı tərbiyə, davranış və intellektual səviyyə baxımdan yüksəkdə durmalıdır. Çempion olub, ölkəsinin bayragını qaldıran, prezidentdən medal, mükafat qəbul edən, adı elitar siyahıya düşən tanınan insan yaşından asılı olmayaraq ictimai xadim hesab olunur. Buna uygun da o, xalq, cəmiyyət içərisində mədəni, nümunəvi davranış göstərməlidir.

Bunun əksini edən, ugur və imtiyazlardan başı gicəllənib, özünü itirib azğınlıq edən hər bir idmançı kimliyindən asılı olmayaraq sərt cəzasını almalıdır. Bizə, bağışlayın, heyvərə, zırrama təfəkkür və davranışlı idmançı lazım deyil, ondan xeyirdən daha çox ziyan gələr. Bizə Tayson kimi yox, Məhəmməd Əli kimi, Maradona kimi yox, Pele kimi nümunəvi davranışlı idmançılar lazımdır.

İndiki sosial-iqtisadi böhranlı dövrdə dovlətin idmana çəkdiyi zəhməti, xalqın idmandan aldığı sevinci yerə vurub, hamını peşiman edən yeni bir yaramaz təbəqənin ayaq açıb şaxə verməsinə imkan yaratmaq olmaz. Cavidin kapitan oldugu "Qəbələ" klubunun çəlimsiz bir jurnalist üzərindəki "qələbəsi" bizə dərs olsun”.