Bu gün bir sıra orta yaşlı və yaşlı nəsil nümayəndələri  SSRİ imperiyasının boyunduruğu altında yaşadığımız dövrü tərifləyir, hətta bəzi telekanallar və nəşrlər insanlarımızda o dövr üçün nostalji, həsrət hissləri yaşatmağa çalışılan verilişlər nümayiş etdirir, materillar dərc edir. Təəssüf ki, belə hisslərə qapılan müstəqil(!) Azərbaycan vətəndaşlarının çoxu həmin sovet dönəmində xalqımızın başına gətirilmiş faciələri ya xatırlamır, ya da bilərəkdən gözardı edirlər...
 
Məsələn, hələ də çoxları bilmir ki, sovet dövründə bir müddət Azərbaycanın rəhbəri, eləcə də daxili işlər naziri və s. aparıcı vəzifələrdə daşnak xislətli ermənilər olub və onlar xalqımızın, onun ziyalılarının başına hansı oyunları açıblar, onları necə şərlədib, həbs etditrib güllələdiblər...
 
Sovet dövründə Ermənistanda müxtəlif vəzifələrdə çalışmış, görkəmli ictimai-siyasi xadim Talıb Musayevin(sabiq deputat və ictimai xadim Maksim Musayevin atası) 2008-ci ildə nəşr edilmiş  “Ermənilər və faciələrimiz” kitabının “Azərbaycan Daxili İşlər Nazirliyində çalışan maskalanmış erməni generalları Azərbaycanda yüksək vəzifəli rəhbər işçiləri, məşhur ziyalıları məhv edir, öz qanlı əməllərini Ermənistanda davam etdirirdilər” başlıqlı bölməsində məhz bu mövzudan bəhs edir. Gələcəyimizi Rusiyada görən, qardaşı Qəzənfər Musabəyov və həyat yoldaşı Həmid Sultanovla birgə Azərbaycan Xalq Cümhuriyyətinin süqutu və onun əvəzində ölkəmizi işğal edən bolşevik-kommunistlərin şura hökumətinin qurulması üçün əlindən gələni edən  məşhur Azərbaycan qadın inqilabçısı Ayna Sultanovanın acı sonluğu da bölmənin başlıca və ibrətamiz epizodlarındandır...

Beləliklə, aktuallığını nəzərə alaraq sözügedən materialı dəyərli Moderator.az oxucularının müzakirəsinə buraxırıq:

(Əvvəli burada: )

Markaryan bundan başqa azərbaycanlılar haqda çox nalayiq sözlər də işlətdi... Buna dözə bilməyib pərt halda məni dəvət edən katibdən getməm barədə izn istədim... Bu erməni katib isə məni sakitləşdirmək üçün tez mənim sağlığıma badə qaldırdı. Əlbəttə, Markaryan bilmirdi ki, bu mərəkədə azərbaycanlı da iştirak edir.  Markaryan mənim iş yerimi, familiyamı soruşub özünün erməni ikiüzlülüyünü işə salaraq dedi: “Elə mən bu yoldaş Musayevi tapıb tanış olacaqdım.  Mən bunun haqqında çox yaxşı sözlər eşitmişdim. Bağırov məni bu müşavirəyə göndərən zaman Musayev adlı bir katib haqqında çox müsbət sözlər dedi...”

 

Hörmətli oxucu, erməni hiyləsini, iküzlü, yaltaq olmasını elə burada da görmək olar. Həmin vaxt mən cavan oğlan idim. Yenicə katıb işləyirdim və Bağırov nə mənim işlədiyim rayonu, nə də mənim özümü yaxından tanımır, bilmirdi. Ancaq bu erməni məni bir dəqiqədə Bağırovun “sağ əli” etdi...

Yuxarıdakı qeydlər az da olsa, təsəvvür yaradır ki, ermənilər uzun illər Azərbaycan hüquq-mühafizə orqanlarını zəbt edib cinayətkarlarla, “müsavatist”lərlə mübarizə adı altında neçə-neçə azərbaycanlını günahasız yerə məhv etmişlər. Bunu hətta Bağırov özü də məhkəməsində etiraf edərək demişdi ki, mən daxili işlər orqanlarını azərbaycanlılara əziyyət vermək üçün fürsət, imkan axtaran bunun üçün hazır, səfərbər olan ermənilərə tapşırmışam, onlar da bacardıqları qədər Azərbaycan oğulllarının qaymaq hissəsini qırmışlar, ona görə də məni güllələmək azdır, məni 4 yerə şaqqalasanız, yenə azdır...

 

“Qaymaq” sözü Xoren Qriqoryanın xalasına yazdığı məktubdan götürülmüşdü. O  yazıbmış ki, xala, heç fikirləşib dərd çəkməyin, azərbaycanlılar nə qədər sadə iş sahibləri olan erməniləri öldürmüşlərsə,  mən onun iki əvəzi azərbaycanlıların qaymaq hissəsini qırdırmışam...

 

Vaxt, zaman dəyişdi. Öz tabelyində olan vətəndaşların məhvini özü planlaşdıran İosif Stalin öldü. Onun sağ qolu olan Lavrenti Beriyanın rolu nisbtən azaldı. Amma bununla belə, o, bir neçə ermənini öz ətrafında sıx birləşdirib dövlət çevrilişi etmək üçün tədbirlər gördü. Bunu bilən Xruşşov Beriya və ətarfındakı erməniləri həbs etdirdi...

 

Məlum oldu ki, Stalinin tapşırığı və Beriyanın bilavasitə rəhbərliyi, göstərişi ilə daxili işlər orqanlarındakı (DİO) işçilər, nə qədər rəhbər partiya, sovet kadrını günahsız yerə həbs edib, güllələdib, sürgün etmişlər.  Bütün bunlarla əlaqədar SSRİ-nin hər yerində, o cümlədən mənim işləməkdə olduğum Ermənistanda da 1953-cü il iyulun əvvllərində geniş partiya fəalları iclasları keçirildi. Burada Moskvadan da nümayəndə iştirak edirdi. İclasda mən çox kəskin çıxış edib X.Qriqoryan və Markaryanın öz ağızlarından eşitdiklərimi, X.Qriqoryanın şəxsən mənim özümə qarşı etdiyi xain hərəkətləri, hətta terror yoluyla məni aradan götürmək cəhdi haqda danışdım...

Azərbaycanda X.Qriqoryan, Markaryan və başqaları haqda çox faktlar aydınlaşıb, onların işdən götürülüb cəzalandırmaları barədə kəskin çıxışlar olub, qərarlar qəbul edilmişdi. Bu məsələ, 1953-cü ilin, səhv etmirəmsə, noyabr ayında Azərbaycan KPMK-nın plenumunda müzakirə olundu. Bağırov işdən götürüldü, Yaqubov MK-nın katibi seçildi. Bu plenumda Sov.İKP MK-nın katibi Pospelov da iştirak etmişdi. Bundan sonra təhqiqat işləri başlandı və M.Bağırov, X.Qriqoryan və bir neçəsinə güllələnmə cəzası  verildi, digərləri də uzunmüddətli həbs cəzasına layiq görüldülər. Çox-çox adamlar məhv oldusa da, ağır cəza, əzab-əziyyətlərə düçar edildisə də, yenə haqq gəlib öz yerini tapdı...

Həmin məsələ ilə bağlı 1953-cü ilin dekabr ayında Sov.İKP MK-nın katibi Pospelovun iştirakı ilə Ermənistan KP MK-nın plenumu oldu. Plenum 3 gün davam etdi. Daxili işlər orqanları üzərində MK-nın zəif rəhbərliyi, Beriya ilə 1-ci katib Arutyunovun yaxın olmaları, bunun nəticəsində Ermənistana dəyən zərərlər, Ermənistanda yaşamış azərbaycanlıların qeyri-qanuni köçürülmələri və bir sıra digər məsələlər çox tənqidi qaydada müzakirə olundu. Plenumda mən də çıxış edib DİO-da uzun illər aparılan qanunsuz hərəkətlər, X.Qriqoryanın mənim barəmdə saxta materiallar toplaması, Ermənistanda yaşamış azərbaycanlıların qanunsuz köçürülmələri haqda kəskin çıxış edərək MK-nın işdə saxlamaq istədikləri katibi Larisa Qriqoryanın da katiblikdən götürülməsini təklif etdim. O da Arutyunov və başqa katiblərlə birlikdə işdən azad edildi. Arutyunov son sözündə özünü müdafiə etmək məqsədilə Xorenin mənim haqqımda təqdim etdiyi materialların məzmununu açmaqla MK-nın bu barədə qəbul etdiyi qərarın mətnini oxudu. Və dedi ki, “X.Qriqoryan Musayev haqqında qərəzli material təqdim edərək onun katib seşilməsini məsləhət  görməməyimizi tələb edirdi.  Biz onu eşitmədən məsələni çox dərinliyi ilə yoxladıq, Musayevi işdə saxladıq, Xoreni isə cəzalandırdıq”. Arutyunov onu da qeyd etdi ki, DİO-nun  təqdim etdiyi materialları yoxlamadan, nəticə çıxarmadan tədbir görməmişdir. Bütün bunlara görə Arutyunov işdən azad edilib ən aşağı işə - sovxozlardan birinə direktor göndərilsə də, ona partiya cəzası verilmədi. X.Qriqoryanın məsələsinə isə yuxarıda dediyim kimi Azərbaycanda baxılırdı...

 

Təqdim etdi: 

 

Sultan Laçın