Moderator.az xəbər verir ki, Musavat.com bu hadisənin fonunda internatda böyümüş məşhurlardan biri - ADP sədri Sərdar Cəlaloğlu ilə bu barədə danışıb. Həmin müsahibəni təqdim edirik:
- Bu, Makarenkonun vaxtında yaranıb. Qapalı təhsil sistemlərində pedaqogikanın yol verdiyi üsullardan biri də fiziki təzyiq idi. Hətta məşhur bir söz var: bəzən yerində vurulmuş şillə bütün pedaqoji üsullardan daha effektlidir. Bu məsələyə hər zaman ikili yanaşma olub. Bütün dünyada, hətta böyük ölkələrin əksəriyyətində də təhsildə fiziki gücü tətbiq ediblər. Şərq və Qərb tərbiyə sistemində də müəyyən həddə zorakılığa yol verilir. Müəyyən dövrdə uşaq valideyn üçün kölə kimidir. Necə rəftar edir, o da elə ona uyğun cavab verir. Demokratik cəmiyyətlərdəki təhsil sistemində isə bu, qadağan olunub. Xaricdə hər hansı valideyn zorakılıq edəndə onu valideynlik hüququndan məhrum edirlər. Bundan başqa, demokratik təhsil sistemində uşaq müəllimini özü seçir. Azərbaycanda isə təhsilin təşkili qeyri-demokratikdir.
- Yəni, hesab edirsiz ki, tərbiyə məqsədilə təzyiqə müəyyən həddə yol verilə bilər?
- Atam müəllim olub. O deyirdi ki, nadinc uşaqları qorxutmaq olar. Uşağa müəllimini, məktəbini seçmək verilməyib. Müəllimlə tələbə bir-birini başa düşən iki müstəqil şəxs olmalıdır. Amma biri o birini başa düşməyəndə güclü olan tərəf zəif tərəfə qarşı güc tətbiq edir. Müəllim uşağı özünün psixoloji vəziyyətinə görə fiziki təzyiq göstərirsə, şəxsi qərəzliyi varsa, cəzalanmalıdır. Qeyri-demokratik ölkələrdə orta səviyyədə, müəyyən məqsədlə zor tətbiq olunursa, pedaqogika bunu qəbul edir.
- Siz də internatda böyümüsüz. Bir dəfə söhbətdə bu barədə danışmışdız. Yolunuz niyə internata düşüb?
- Bizim çox yaxın qonşumuzun üç qızı, bir oğlu vardı. O oğlanla mən eyni gündə anadan olmuşduq. Həmin ailəylə də çox mehriban idik. İkimizi də hər iki ailə öz uşağı kimi qəbul edirdi. Təxminən 6 yaşımız olanda həyətdə oynayırdıq. Kənddə Arif adlı bir nəfər vardı, maşını o qədər sürətlə sürürdü ki, ləqəbini “Qaqarin Arif” qoymuşduq. Uzaqdan gördük gəlir, qaçıb qonşunun həyətində gizləndik. Amma o uşaq da mənimlə müqayisədə çox dəcəl idi. İçəridə gizlənsək də, nəsə o, maşın keçəndə əlini ona vurmaq istədi. Bir də gördük ki, qışqırıq səsi gəldi, uşaq düşdü maşının altına, orda öldü. Bu faciədən həmin ailə sarsıldı. Biz də o uşaqla bir almanın iki yarısı kimiydik, elə bil almanın yarısı itmişdi. Anası o hadisəni çox ağır yaşayırdı, itirdiyi yeganə oğlu idi. Düzdü, sonradan oğulları oldu. Amma bu olay o qadına böyük zərbə vurdu. Həmişə anamı görəndə deyirdi ki, Sərdarı görəndə öz oğlum yadımdan çıxmır. Hər dəfə məni görəndə ağlayırdı, elə bil yarası qanayırdı. Axırda da açıq şəkildə dedi ki, bu uşağı mənim gözümdən birtəhər uzaqlaşdırın, mən bu cür yaşaya bilmirəm, unuda bilmirəm öz faciəmi. Onda valideynlərim belə qənaətə gəldilər ki, məni aparıb qapalı məktəbə qoysunlar, heç olmasa həftədə bir dəfə gəlim. Nəsə, məni Ordubaddakı yeni qapalı məktəbə apardılar. 8 il Ordubadda, 2 il Bakıda kimya-biologiya təmayüllü internatda oxudum.
- Yəqin sizin üçün çətin oldu evdən ayrılmaq, ora getmək...
- Gətirdilər məni internata. Gördüm orda 20-30 uşaq var, həm valideynlər, həm uşaqlar ağlaşma-qışqırışma qoparıblar. Uşaqlar qalmaq istəmir, valideynlərin də ürəyi buna tab gətirmirdi. Çox faciəli səhnəydi. Atam mənə dedi ki, sən burda otur, gedib bazara dəyim, gəlirəm. Mən bildim ki, atam o biri valideynlər kimi gedir. Heç bir reaksiyam olmadı. O qalan da qaldım.
- İnternatlarda uşaqlara qarşı zorakılıq halları adidir? Yəni bu, internatın təbiətində var?
- İnternatlarda çox nadir hallarda zorakılıq olur. Çünki orda valideyn tərbiyəsi olmadığına görə həm gecə, həm gündüz uşaqlara xüsusi nəzarət olur. Belə demək mümkünsə, 3 nəfər nəzarət edir uşaqlara sutka ərzində. Dayələr, müəllimlər, hazırlıq müəllimləri. Bir nəzarətçidən başqasına ötürülür. Biri var adi məktəb, hərənin valideyni başqadır, hərə bir evdən gəlir. İnternatda isə ailənin fərqliliyi yoxdur. Ya gərək uşaqların hamısı döyülsün, ya da heç birinə əl vurulmasın.
- Bəs siz necə, döyülmüsüzmü internatda?
- Bir bədən tərbiyəsi müəllimimiz vardı. Tərbiyəçilik etdiyi vaxtlarda gəlib dərsdə uşaqlarla şahmat oynayırdı. Qoymurdu dərsimizi hazırlayaq. Mircəfər idi adı. Bir gün buna dedim ki, ay Mirsəfər müəllim, siz bizə mane olursuz, qoymursuz dərsimizi hazırlayaq. Bu mənə heç bir cavab vermədi, şahmatı da götürüb çıxıb getdi. Bir həftə keçdi. Həyətdə top oynayırdıq. Bu müəllim də bizi çağırdı yemək yeməyə. Bu əsnada uşaqlardan biri topu atdı, mən də getdim topun arxasınca. Bu da həmin hərəkəti mənim guya sözə qulaq asmamağım kimi qələmə verib saldı məni təpiyinin altına. Burnumu, ağzımı qanatdı, çox pis bir vəziyyətə saldı. O qədər pis döydü ki, başqa bir müəllim məni onun əlindən aldı. Hətta ona da dedi ki, sən necə insansan, bu uşağın nə günahı var idi, bu vəziyyətə qoydun? Mən bilirdim ki, o, məndən şahmat söhbətinə görə dediyimin heyfini aldı. Çünki mənim “bizə mane olursuz” sözüm ona pis təsir eləmişdi.
- Bəs şikayət etdinizmi bu hadisə ilə bağlı?
- Nə şikayət? Qapalı məktəb idi. Açığı, biz müəllimləri o dərəcədə özümüzə düşmən hesab etmirdik. Çünki başqa vaxt bizə valideyn kimi idilər. Burnumuzu silir, şalvarımızı düzəldir, əyilib ayaqqabımızın bağını bağlayırdılar. Yanımızda valideyn olmadığı üçün bizimlə ata-uşaq səviyyəsində yaxın olurdular. Bəzi müəllimlərdə psixi tarazlıq olmur. Evində hansısa problem olanda bunun acığını qeyri-adekvat yollarla uşaqlardan çıxırlar. Doğrudur, bizim də şuluqluq elədiyimiz vaxtlar olurdu. Dərsdən qaçmağa cəhd göstərirdik. Amma bir uşaq xəstələnəndə o müəllimlər səhərə qədər onun başının üstündə dayanıb, nəzarət edir, həkimə aparır, qayğısını çəkirdilər.
- Qidalanmanız necə idi?
- Birinci sinifdə oxuyanda nəsə internat şəraitinə görə çox narazıydıq. Böyüklər oynayırdı, biz balacaları sıxışdırırdılar və sair. Bir gün dedim ki, gəlin Xruşşova məktub yazaq. O vaxt SSRİ-nin rəhbəri Xruşşov idi. Amma bilmirdik ki, məktubu necə yazmaq olar. Ayaqqabı kartonu tapdıq, içinə də yazdıq ki, yoldaş Xruşşov, bizi burda çox incidirlər. Aşağıda yazdıq ki, “Ordubad internat məktəbinin 1-ci sinif şagirdləri”. Sonra məktubu atdıq poçt qutusuna. Poçtalyon qutunu açanda zərfsiz-filansız, ayaqqabı kartonuna yazılmış bu məktubu görüb, aparıb verib direktora. Səhər saat 9-da ümumi “lineyka”nı yığdılar, 300-400-ə yaxın uşaq idi. Həmin “lineyka”da bizim sinfi bir sıra qabağa çıxardılar. Direktor elan etdi ki, bizim sinif Xruşşova məktub yazıb. Dedi, bu sinfi cəzalandırmaq lazımdır, bütün sinfi yeməyə buraxmayın. Biz də zəif uşaqlar, gedib harda yeyə bilərdik? Özü də az yemək verirdilər. Günorta yeməyə buraxmadılar, az qaldıq acından ölək. Ordakı uşaqların şəhərdə qohumları vardı. Onlar harasa qaçdılar, gedib yemək gətirdilər, bir təhər qarnımızı doyurduq. Çox çətinliklə o günorta yeməyini ötürə bildik.
- Bəs saxlanma şəraitiniz, sizə hər hansı iş gördürülməsi?
- Otaqlarımız yaxşı qızdırılmırdı. Qış gələndə yatdığımız yer soyuq olurdu. Yəni o isti yataq yerinin həsrətini çəkirdik. Yeməklər çox yüksək keyfiyyətdə olmurdu. O vaxt SSRİ-də müharibədən sonra belə bir adət vardı ki, ərzağı müharibə şəraiti üçün 10 il boyunca anbarlarda saxlayırdılar ki, vaxtı çatanda onu əsgərlərə, internatlara, bağçalara versinlər. Özü də ki, evdə siz istənilən qədər yeyə bildiyiniz halda, burda verilənlə qane olmalıydınız. Əgər sizin iştahınız artıqdırsa, ac qalırdınız.
