Enerji təchizatçılarını diversifikasiya etmək cəhdlərinə baxmayaraq, Avropa Rusiya qazından asılı olaraq qalır və bunun yaxın gələcəkdə dəyişməsi ehtimalı yoxdur. Bu vəziyyət Moskva ilə Vaşinqton arasında artan qarşıdurma fonunda regionun əl-qolunu bağlayaraq eskalasiya zamanı Avropanı daha həssas edə bilər.
Moderator.az bu barədə “The Wall Street Journal” nəşrinə istinadla xəbər verir. Nəşr iddia edir ki, Avropanın Rusiya qazına və neftinə artan asılılığı Moskva ilə Vaşinqton arasında artan böhranda onun manevr imkanlarını məhdudlaşdırır və böhranın gərginləşməsi onu çox həssas edir.
Cümə axşamı, yanvarın 13-də ABŞ, Rusiya və Avropa ölkələrinin nümayəndələri Vyanada Avropada Təhlükəsizlik və Əməkdaşlıq Təşkilatının (ATƏT) Daimi Şurasının iclası çərçivəsində gərgin vəziyyəti müzakirə ediblər. Buna qədər Qərbi Avropaya mühüm qaz tranziti, Ukraynanın sərhədləri boyunca rus qoşunlarının yerləşdirilməsi və Kremlin Avropa təhlükəsizlik strukturunun dəyişdirilməsi ilə bağlı tələbləri Moskva və Vaşinqton rəsmiləri arasında aparılan danışıqlarda fikir ayrılıqları yaratmışdı.
Nəşrin yazdığına görə, bu qarşıdurmada enerji məsələsinin əsas rolu cümə axşamı ABŞ Senatının Rusiya qazının Almaniyaya nəqli üçün tikilmiş “Şimal axını-2” qaz kəmərinə qarşı sanksiyalar haqqında qanun layihəsini rədd etməsi ilə sübut olunur. Qanun layihəsini qəbul etmək üçün 60 səs toplamaq lazım idi - buna baxmayaraq, yalnız 55 senator təşəbbüsü dəstəkləmiş, 44-ü isə əleyhinə çıxmışdı.
Qərb siyasətçiləri Kremli son aylarda yerli tənzimləyiciləri “Şimal axını-2” layihəsini təsdiqləməyə məcbur etmək üçün Avropaya əlavə qaz tədarükünü dayandırmaqda ittiham edirlər. Rusiya bunu inkar edir. ABŞ qanunvericilərinin və Ukraynanın təkid etdiyi kimi, yeni qaz kəməri Avropanın Moskvadan enerji asılılığını yalnız artıracaq.
Ukrayna sərhədindəki böhrana potensial cavabın müzakirələrində iştirak edən yüksək rütbəli avropalı məmurun sözlərinə görə, Avropanın Moskvadan asılılığı o deməkdir ki, Avropa dövlətləri Rusiyanın enerji sektoruna qarşı sanksiyalar tətbiq etməyə hazır deyil və bu, onun Ukraynaya mümkün müdaxiləsində çəkindirici rol oynaya bilər. Lakin Rusiya belə planları da inkar edir.
Bundan əlavə, qəzetin mənbəsinin sözlərinə görə, avropalı siyasətçilər sanksiyalara cavab olaraq Moskvanın Avropaya qaz ixracını azalda biləcəyindən ehtiyat edirlər. Amerikalı lobbiçilərin aktiv fəaliyyətinə baxmayaraq, Almaniya Rusiyanın Ukraynaya hücum edəcəyi təqdirdə “Şimal axını-2”-ni bloklayıb-bloklamaması ilə bağlı hələlik konkret açıqlama verməyib.
Nəşrin qeyd etdiyi kimi, Rusiyanın Ukrayna sərhəddində “qılınc çalması” və enerji təchizatına nəzarəti artıq Avropada enerji qiymətlərinin artmasına səbəb olub. Bu, sonuncunun uzun müddətdir ki, “energetika resurslarından diplomatik vasitə kimi istifadə etməyə getdikcə daha çox can atan təchizatçıya” arxalandığını nümayiş etdirir.
“Bölgədəki dövlətlər sanksiyalar tətbiq edildiyi təqdirdə Rusiyanın qısa müddətə də olsa, Avropaya gedən bütün qazı kəsəcəyi ilə bağlı dilemma qarşısında qalacaqlarını anlaya bilərlər”, - deyə “Atlantika şurası” yanında qlobal energetika mərkəzinin sədri və ABŞ-ın Aİ-dəki keçmiş səfiri Riçard Moninqstar şərh edir.
Nəşrin məlumatına görə, 2014-cü ildə Krımın “ilhaqından” sonra Rusiya Avropanın qaz bazarındakı payını artırıb. Ötən il Moskva öz qaz kəmərləri ilə Avropaya 123,8 milyard kubmetr qaz verib ki, bu da bazarın 29%-ni təşkil edir. Bu, 2018-ci ildə olan göstəricidən 34%-dən azdır, lakin 2014-cü ildəkindən hələ də 27%-dən çoxdur. Bundan əlavə, Rusiya Avropanı tankerlərlə daşınan sıxılmış təbii qazla təmin edir.
Harvard Universitetinin Kennedi Məktəbinin Enerji Geosiyasəti Layihəsinin direktoru Meqan O'Sallivanın sözlərinə görə, Rusiya prezidenti Vladimir Putin “dünyaya və xüsusən də avropalılara köhnə neft və qaz geosiyasətinin canlı və daha yaxşı olduğunu nümayiş etdirdi”. "Çox güman ki, yaxın gələcəkdə Avropa Rusiya qazından əvvəlki kimi yenə də asılı olacaq", - deyə analitik hesab edir.
“The Wall Street Journal” xatırladır ki, Avropa çoxdan öz təchizatçılarını diversifikasiya etməyə və Mərkəzi Asiya, Norveç, Şimali Afrika və ABŞ-dan qaz almağa, həmçinin bərpa olunan enerji mənbələri ilə işləməyə çalışır. Bununla belə, sonuncular dəyişən hava səbəbindən çox vaxt etibarsız olur və nüvə enerjisi regionda mübahisəli siyasi mövzu olaraq qalır. Yerli kömürlə işləyən bir çox elektrik stansiyaları bağlanıb və Avropada təbii qaz azdır, ona görə də alternativ yoxdur - ixrac edilməlidir. Qaza tələbatın yüksək olduğu qış aylarında isə Rusiyadan başqa tələb olunan həcmləri təmin edə bilən yoxdur.
“Şimal axını-2” çox güman ki, hələ daha bir neçə ay ərzində işləməyəcək, çünki Almaniya və Aİ-dəki tənzimləyicilərdən razılıq almalıdır. Lakin qaz kəməri işə başlayanda o, Avropa qaz idxalı infrastrukturunun ən mühüm hissələrindən birinə çevriləcək.
Qəzet vurğulayır ki, SSRİ dövründən bəri Rusiya Avropa üçün əsas enerji resursları tədarükçüsü olub və əslində öz neft və qazından təsir rıçaqları kimi istifadə etməyə cəhd göstərməyib. O zaman Moskva özünün əsas ixrac istiqamətlərindən olan enerji resurslarını Avropa ilə ticarət və praqmatik münasibətləri inkişaf etdirmək yolu kimi qəbul edirdi. Amma zaman keçdikcə və Qərblə gərginlik artdıqca bu mövqe dəyişdi. Rusiya Avropaya qaz nəqlini iki dəfə - 2006 və 2009-cu ilin qışında Ukrayna ilə qiymət mübahisələri zamanı kəsdi.
“2000-ci illərdə Rusiya qazdan geosiyasi alət kimi istifadə etmək qərarına gəldi. Moskva dünyanı hər şeyin bizneslə bağlı olduğuna inandıra bilmədi və onun sabit təchizatçı kimi reputasiyasına xələl gətirdi”, - deyə “R.Politic” analitik şirkətinin təsisçisi Tatyana Stanovaya izah edir.
Beynəlxalq Enerji Agentliyinin məlumatına görə, Avropada mövcud qaz qıtlığına görə əsasən Rusiya məsuliyyət daşıyır, çünki “Qazprom” dördüncü rübdə tədarükünü kəsib. Havaların çox soyuq olmamasına və ABŞ-ın köməyinə baxmayaraq, şimal-şərqi Avropada qazın topdansatış qiymətləri ötən illə müqayisədə indi demək olar ki, üç dəfə bahadır. Analitiklər xəbərdarlıq edirlər ki, hətta Rusiyanın manipulyasiyası olmasa belə, yaza qədər soyuqlar və tədarükün azalması fonunda qazın qiyməti daha da arta bilər.
Miraslan
