Ermənistandakı növbədənkənar parlament seçkilərinin qalibi baş naziri vəzifəsini icra edən Nikol Paşinyanın rəhbərlik etdiyi “Vətəndaş razılaşması” partiyası oldu. Bu, artıq Paşinyanın ikinci qələbəsidir. 2018-ci ilin payızında da onun başçılıq etdiyi “Mənim addımım” seçkini udaraq hökuməti formalaşdırmışdı.
Ermənistan Milli Seçki Komissiyası tərəfindən yayımlanan ilkin seçki nəticələrinə görə, “Vətəndaş razılaşması” partiyası yeni seçilmiş parlamentdə konstitusiya çoxluğuna sahib olacaq. Qeyd edək ki, Ermənistanda artıq səslərin hesablanması başa çatıb. “Vətəndaş razılaşması” 53,92 faiz səs toplayaraq liderliyini qoruyub. “MSK tərəfindən yayımlanan ilkin seçki nəticələrinə görə, ”Vətəndaş razılaşması" partiyası yeni seçilmiş parlamentdə konstitusiya çoxluğuna sahib olacaq (105 deputatdan ən azı 71 nəfər ) və mənim rəhbərliyim altında hökumət quracaq" - N.Paşinyan özünün feysbuk səhifəsində yazıb. Onun sözlərinə görə, 105 mandatdan azı 71-nə sahib olacaqlar. Bundan başqa, o bildirib ki, ölkə “Vətəndaş razılaşması” partiyası tərəfindən təkbaşına yönəldiləcək. Yeni hökumətə isə o özü başçılıq edəcək.
20 iyunda Ermənistanda keçirilən erkən parlament seçkilərində 25 siyasi qüvvə: 21 partiya və 4 blok iştirak edib. Səsvermə hüququ olan 2 milyon 578 min vətəndaşdan 1 281 174 və ya 44,4 % səsvermədə iştirak edib. Seçici fəallığı 49,4% olub.
MSK-nın məlumatına görə, 1 281 911 bülleten sayıldıqdan sonra Nikol Paşinyanın partiyasının 53,92% (687 251 seçici), keçmiş prezident Robert Koçaryanın rəhbərlik etdiyi “Ermənistan” blokunun isə 21,04% (268 165 seçici) səs topladığı təsdiqlənib. “Şərəfim var” bloku 5,23% (66 633 seçici), “Çiçəklənən Ermənistan” partiyası isə 3,96% (50 416 seçici) seçicinin dəstəyini qazanıb. “Parlaq Ermənistan” 1,22% (15 557 seçici), Erməni Milli Konqresi 1,54% (19 647 seçici) səs toplayıb. Beləliklə, erməni xalqı müharibə partiyasına “yox” deyərək, bölgədə əməkdaşlığa maraqlı olduğunu bəyan edən Paşinyanın partiyasını seçdi...
Ermənistanın sabiq prezidenti Robert Köçəryanın rəhbərlik etdiyi “Hayastan” bloku növbədənkənar seçkilərin nəticələrini tanımadıqlarını bəyan edib. Bəyanatda deyilir ki, “Hayastan” parlament seçkilərinin nəticələrini tanımağa hələ ki hazırlaşmır. Blok hesab edir ki, səsvermənin nəticələri mübahisəlidir və etimad yaratmır. Bu nəticələr ölkədə son 8 ayda baş vermiş proseslərlə ziddiyyət təşkil edir. “Hayastan” bloku səsvermədəki qanun pozuntularını ciddi şəkildə öyrənəcək. Bütün bu məsələlər cavabını tapmayınca səsvermənin nəticələrini tanımayacaq.
Ermənistandakı seçkilərin nəticələrinə münasibət birmənalı deyil. Paşinyanı “türk” adlandıran kəsim nəticələri aqressiv qarşılayıb. “Əsrlərdir rus dili hökm sürürdü, indi türk dili olacaq. Sup və borş yeməyə öyrəşmişdiniz, indi isə simit və balıq-əkmək yeyəcəksiniz”. Bu fikirləri erməni politoloq Aşot Safaryan seçkinin nəticələrini şərh edərkən səsləndirib:
“Bilirsiz, mənim indi nədənsə əsrlər boyu müdrik və qanlı təcrübəyə malik olan xalqıma yazığım gəlmir. Qoy belə kor və dəli qeyrəti ilə barışsın və nəhayət, öz əkdiyini biçməyə hazırlaşsın” - deyə Safaryan vurğulayıb. (Demokrat.az)
Ancaq fakt budur ki, ermənilərin böyük əksəriyyəti 44 günlük savaşda məğlub olan ölkənin rəhbərini yenidən dəstəklədi. Seçkidə Paşinyanın partiyasının qalib gəlməsi həm də Ermənistan cəmiyyətinin müharibəyə həvəsli olmamasının göstəricisidir. Demək, müharibə və qisas, revanş istəyən qüvvələrin iqtidara gəlmək şansları olmadı. Axı erməni xalqı R.Köçəryanın 2008-ci il 1 mart cinayətlərini də unutmayıb. Elə son illərdə məhkəmə dəhlizlərində sürünərkən də Köçəryanın ciddi şəkildə müdafiə olunmasını görməmişdik. Sadəcə, onun Kremldə dayaqlarının olması haqda fikirlər, həmçinin rusmeyilli seçicilərin səsi müəyyən qədər dəstək qazanmasına gətirib çıxartdı.
Heç şübhəsiz, Azərbaycan Ermənistandakı bundan sonrakı prosesləri də diqqətlə izləyəcək. Bu ölkədəki revanşistlər seçki məntəqələrində növbəti zərbəni aldılar. Ancaq suallardan biri budur: seçkiləri qazanaraq təkbaşına hökumət qurmaq şansı qazanan Paşinyan Azərbaycanla sülh bağlaya biləcəkmi, bu istiqamətdə qətiyyətli olacaqmı, yoxsa revanşistlərin təhdidini bəhan edib yenə də prosesləri uzatmağa çalışacaq? 10 noyabr və 11 yanvar üçtərəfli anlaşmalarına əməl edilməsi gecikir və bunu Azərbaycan XİN-in rəhbəri Ceyhun Bayramov da Qazaxıstan Respublikası Baş nazirinin müavini, xarici işlər naziri Muxtar Tleuberdi ilə görüşdən sonra keçirilən brifinqdə deyib. Xarici işlər naziri Muxtar Tleuberdini mina təhlükəsi haqda da məlumatlandırdığını vurğulayıb: “10 noyabr 2020-ci il üçtərəfli bəyanatı imzalanandan sonrakı dövrdə 28 nəfər minaya düşərək həyatını itirib, 120-dən artıq insan yaralanıb. Ermənistanın mina xəritələrini təqdim etməməsi vəziyyəti daha da gərginləşdirir. Ermənistan bir müddət əvvəl beynəlxalq vasitəçilərin iştirakı ilə Ağdam üzrə mina xəritələrini təqdim edib. Təkcə bir rayonda minaların sayı 97 mindir. Bu, mina təhlükəsinin hansı səviyyədə olduğunu göstərir”. C. Bayramov xatırladıb ki, 11 yanvar 2021-ci ildə yeni üçtərəfli bəyanat imzalanıb: “Azərbaycan, Rusiya və Ermənistan arasında imzalanan bu bəyanat kommunikasiya əlaqələrinin, iqtisadi münasibətlərin bərpası ilə bağlıdır. Bu razılaşmanın həyata keçməməsinə həm də Ermənistandakı dərin siyasi böhran təsir edib”.
Azərbaycan vaxtaşırı Ermənistana xəbərdarlıqlar edir və öhdəliklərin əməl edilməsini istəyir. Əvvəlki aylarda N.Paşinyan hakimiyyətinin kövrək olmasını və seçkiöncəsi gərginliyi əsas gətirirdisə, bundan sonra bu bəhanələrə də yer olmayacaq. O zaman növbəti sual yaranır: bundan sonra Qarabağın sülhməramlıların təsir zonasında olan əraziləri - Xankəndi, Xocalı, Xocavənd, Ağdərə və digər şəhər və qəsəbələr Azərbaycana qaytarılacaqmı? Bir sözlə, Ermənistan 10 noyabr məğlubiyyətini etiraf edib, bunu sənədlə rəsmiləşdirəcəkmi?
Arzu Nağıyev
Deputat Arzu Nağıyev “Yeni Müsavat”a açıqlamasında maraqlı fikirlər söylədi: “Üç il bundan əvvəl Paşinyan hakimiyyətə gələndə ermənilər belə düşünürdülər ki, xalq inqilabı üzərindən gələn bir baş nazir demokratiyanı gücləndirəcək, korrupsiya ilə mübarizəni artıracaq və əsası da Rusiyadan asılılığı azaldacaq. Təbii ki, hazırkı seçkilərdə bu məsələlər yox idi və seçici iki pisdən birini seçmək ümidi ilə səs verirdi. Paşinyanın rəqibləri də 1991-ci ildən başlayaraq, ölkəni talan etmiş, cinayətlərə sürükləmiş sabiqlər idi. Təbii ki, siyasi krizis 44 günlük müharibədə biabırçı məğlubiyyətlə də bağlıdır. Ordunun özü haqqında yaratdığı mifi Azərbaycan darmadağın etdi, öz tarixi torpaqlarını qaytardı. 10 noyabr sazişindən sonra Paşinyana qarşı daxili təzyiqlər daha da artdı, lakin çıxış kimi heç bir variant təklif edilmədi. Bəli, xalq hərəkatı yaratmağa çalışdılar, lakin bu da bir effekt vermədi, çünki iqtisadi-hərbi tənəzzül, dağılmış iqtisadiyyat xalqa səfalət gətirdi. Sərkisyan Vanetsyanı ortaya çıxardı, Köçəryan millətçi radikallarla koalisiya yaratdı və siyasi şüar kimi revanş və ölkəni, Qarabağı azad etmək ideyasını ortaya atdı. Bu ideyanı öz oğullarını, yaxınlarını müharibədə itirmiş erməni vətəndaşı təbii ki, dəstəkləmədi. Nə qədər çalışsalar da, Paşinyanı satqın və təslimçi kimi qabarda bilməyən sabiqlər özləri məğlub oldular. Çünki özlərinin konkret təklifləri yox idi. Torpaqları qaytaracaqları ilə bağlı sərsəm açıqlamalar sonda siyasi və diplomatik yollara dirəndi. Yəni xalq yeni müharibəni istəmir, çünki həll olunmayan daha vacib məsələlər var”.
A.Nağıyevin fikrincə, Paşinyan hakimiyyəti sərhədlərin delimitasiya və demarkasiyası məsələlərini davam etdirəcək: “Həmçinin o, mina xəritələri ilə bağlı məsələlərə aydınlıq gətirməlidir. Zəngəzur dəhlizinin açılması məsələsi artıq tək Paşinyandan asılı deyil. Yəni Paşinyan revanşdan danışsa da, onu istəmir və sülhə daha çox üstünlük verir. Əsas bir məsələ də Rusiyadan asılılıq məsələsidir. Bu məsələ də qalmaqdadır, çünki kimin seçilməyindən asılı olmayaraq, tam müstəqil Ermənistan məsələsi artıq bitib və yoxdur. Ermənistan həm də dərk etməlidir ki, 2025-ci ildə mandatı bitə biləcək və birtərəfli şəkildə Azərbaycan tərəfindən veto hüququ ilə çıxarıla biləcək sülhməramlılar ərazidən gedə bilər və onda Xankəndi, Xocalı, Xocavənd, Ağdərə və digər şəhər və qəsəbələrin təhlükəsizliyinin zəmanətini Azərbaycandan başqa heç kim verə bilməz, bunu tək ermənilər deyil, onların havadarları da başa düşməlidirlər. Məhz buna görə də bu seçkilərə gedən seçicilər optimist yox, pessimist idilər və yuxarıda qeyd edildiyi kimi, iki pisdən azını seçdilər”.
Qafar Çaxmaqlı
Politoloq Qafar Çaxmaqlı isə qəzetimizə bildirdi ki, nəticələr gözlənilməz deyil: “Seçkilər başa çatdı və gözlənilən nəticə alındı. Qarabağ klanının məğlubiyyəti Ermənistanda Paşinyan tərəfindən əvvəlki siyasətin davam edəcəyini göstərir. Paşinyanın qələbəsi ölkədə yeni bir xaosun yaşanacağını da özü ilə gətirəcəkdir. Şübhəsiz, Köçəryan və onun kimi düşünənlər bu məğlubiyyətlə barışmayacaqlar və parlamentdə və meydanlarda Paşinyanı devirmək cəhdləri olacaq. Ən önəmlisi Paşinyanın kiminlə koalisiyaya gedəcəyidir. Qarabağ klanını istisna etsək, indi Ermənistan siyasətində önə çıxan elə bir qüvvə yoxdur. Ter-Petrosyanın Ermənistan Milli Konqresi yetərli səs toplaya bilməsə də, Paşinyanın yeni kabinədə birinci prezidentə jest edəcəyi mümkündür”.
Q.Çaxmaqlı qeyd etdi ki, indi Paşinyana gələcək planları həyata keçirmək üçün ciddi dəstək lazımdır: “Qarşıda Paşinyanın önəmli qərarlar alması üçün belə dəstəyə ehtiyacı var. Paşinyan bir an öncə Qarabağ məsələsindən qurtulmağa çalışacaq. Ter-Petrosyan da son müsahibələrindən birində ifadə etmişdi ki, beynəlxalq hüquqa görə Dağlıq Qarabağın tamamı Azərbaycan ərazisidir və yeni hakimiyyətin bununla hesablaşmaqdan başqa çarəsi yoxdur. O zaman artıq böyük sülh sazişindən bəhs etmək olar. İkinci tərəfdən, bölgədə sülhün olması üçün Rusiya və Türkiyənin rolunu da unutmaq olmaz. Rusiya buna maraqlıdır, təbii ki, Türkiyə də təklif etdiyi 6-lı əməkdaşlıq platformasını həyata keçirmək imkanlarını əldə etmiş sayıla bilər. Ermənistan 10 noyabr razılaşmasına sadiqliyini indi göstərmək imkanı əldə edib və sülh sazişi yolunda addımlar atmaq məcburiyyətindədir. Paşinyanın qələbəsi ilə Ermənistan dövlətinin siyasətində Azərbaycan və Türkiyəyə münasibətin çox da dəyişəcəyi qənaətində deyiləm”.
Ermənistandakı seçkilərin nəticələrinə Rusiyanın hansı reaksiya verəcəyi çoxlarını düşündürdü. Hər halda, söhbət “Sorosun uşağı”ndan və özünü “Putinin dostu” kimi cəmiyyətə sırımağa çalışan qatil Köçəryanın mübarizəsindən gedirdi. Rusiya Dövlət Dumasının MDB ölkələri ilə iş üzrə komitəsinin sədri Leonid Kalaşnikov Ermənistandakı parlament seçkilərinin nəticələrinə münasibət bildirib. Rusiya KİV-i xəbər verir ki, Kalaşnikov Köçəryanla müqayisədə Paşinyanın qələbəsinin daha çox arzulanan olduğunu söyləyib. “Paşinyanın parlament seçkilərində qələbəsi Ermənistanla münasibətlərimizə çox az təsir göstərəcək. Çünki bu münasibətlər sınaqdan çıxıb və Dağlıq Qarabağa dair üçtərəfli razılaşma ilə möhkəmlənib. Köçəryan bizim köhnə dostumuz olsa da, onun blokunun parlamentdə əksər kürsülərə yiyələnməsi əlavə hərəkətlilik yarada bilərdi” - deyə deputat faktiki olaraq Paşinyanın qələbəsinin Moskva üçün daha məqbul olduğunu etiraf edib. Son məlumata görə, Kreml inamlı qələbə qazandığına görə Ermənistan xalqını (!) təbrik edib.
Gözləyək, görək Rusiya harayadək məmnun olacaq?...
