Bugün Azərbaycanın teatr və kino aktrisası, 1956-1961-ci illərdə Azərbaycan Teatr Cəmiyyətinin sədri, Dövlət mükafatı laureatı, Xalq artisti Mərziyyə Davudovanın doğum günüdür.

Mərziyyə Yusif qızı Davudova (tatar. Мәрзия Йосыф кызы Давытова; 08.12.1901, Sarevo kəndi, Həştərxan – 06.01.1962, Bakı) –

1908-1912-ci ildə kəndlərindəki dördillik “Darültəhsil”, 1912-1915-ci illərdə “Qaliyə” və 1915-1918-ci illərdə “İqbal” rus-tatar məktəblərində oxuyub. Bu dövrlərdə teatr fəaliyyətinə başlayıb, burada həvəskarların hazırladığı tamaşalarda oynayıb.

Hüseyn Ərəblinski 1918-ci ildə Həştərxanda qastrolda olarkən onun oyununu bəyənib, onu Bakıya dəvət edib. İlk dəfə Birləşmiş Dövlət Teatrosu nəzdində Türk Dram Teatrosu kollektivinə aktrisa qəbul edilib; arada çox qısa müddət Tiflis Azərbaycan Dram Teatrında və Bakı Türk İşçi Teatrında işləsə də, ömrünün sonunadək Akademik Milli Dram Teatrının aparıcı sənətçilərindən olub. 1956-1961-ci illərdə Azərbaycan Teatr Cəmiyyətinin (hazırkı Azərbaycan Teatr Xadimləri İttifaqı) sədri olub; Azərbaycan Ali Sovetinin deputatı seçilib.

1920-ci ildə Bakıya gələn və taleyini əbədi olaraq teatra bağlayan Mərziyyə Davudova Azərbaycan mədəniyyətinin, özəlliklə də teatr sənətinin inkişafında misilsiz xidmət göstərib. Doğrudur, onun ən böyük arzusu Hüseyn Ərəblinski ilə tərəf müqabili olmaq idi, amma bu istək həyata keçməyib. Çünki bir il öncə nadanlar qüdrətli aktyorun həyatına son qoymuşdu. Xoşbəxtlikdən ikinci bir nəhəng aktyorla səhnədə üz-üzə dayanan Mərziyyə Davudova, sonralar həmin sənətkarın – Abbas Mirzə Şərifzadənin teatrda yalnız tərəf müqabili deyil, həyatda da sevgili həmdəminə, vəfalı ömür-gün dostuna çevrilib.

Ötən yüzilin 20-ci illərindən sonra Azərbaycan səhnəsində Fatma Muxtarova, Şövkət Məmmədova, Həqiqət Rzayeva, Sürəyya Qacar, Münəvvər Kələntərli… kimi müqtədir aktrisalar çıxış edirdi. Onların sırasına həvəslə qoşulan Mərziyyə Davudova, Üzeyir Bəy Hacıbəylinin “Arşın mal alan” musiqili komediyasında öncə Gülçöhrə, sonra isə Cahan xala rollarında çıxış edib. Bununla da özünün aktrisa kimi nəyə qadir olduğunu məharətlə təsdiqləyib. Hüseyn Cavidin “İblis” əsərinin tamaşasında Abbas Mirzə Şərifzadə ilə tərəf müqabili olmaq onun səhnə yaradıcılığında yeni səhifələr açıb. Çox keçmədən, Mərziyyə Davudova mürəkkəb, ziddiyyətli, bir-birinə bənzəyən və bənzəməyən müxtəlif qadın obrazlarını, özəlliklə də qüdrətli xarakterlərin yaradıcısı kimi parlayıb. Azərbaycan teatrının aktrisalarla bağlı yeni səhifəsinin yazılması şərafəti məhz onun qismətinə düşüb.

Böyük dramaturq Cəfər Cabbarlının “Sevil” pyesi yalnız səhnədə deyil, həyatda da böyük əks-sədaya, təlatümə səbəb olmuşdu; Mərziyyə Davudovanın böyük ustalıqla can verdiyi Sevil obrazı o qədər gözəl, təsirli, təbii alınmışdı, tamaşa salonundakı qadınlar öz çadralarını elə oradaca atmışdı...

O, əslində, qaranlıq bir mühitdə qəfildən şimşək kimi doğmuşdu. Onun səhnədə göstərdiyi təbii oyunu, sənət yanğısı haqqında Cəfər Cabbarlı yazırdı: “Mərziyyə yetkin bir sənətkardır, ustadır. Aktrisa səhnədəki əhval-ruhiyyəsi ilə bütün tamaşa salonuna təsir edən heyrətamiz bir istedada malikdir”.

Mərziyyə Davudovanın teatra gəlişi ilə çox şey dəyişdi. O, səhnədə yalnız Azərbaycan qadınlarının surətini deyil, Qərb teatrından gələn Dezdemona, Amalya, Ofelya, Viola… kimi neçə-neçə mürəkkəb obraz yaratdı. Onun obraza girmək məharəti o qədər güclü idi, heç bir mübaliğə olmadan bu qüdrətinə görə aktrisa Hüseyn Ərəblinski, Abbas Mirzə kimi nəhənglərlə bir sırada fəxarətlə dayanırdı.

Mərziyyə Davudova Cəfər Cabbarlı, Hüseyn Cavid, Səməd Vurğun, Mirzə İbrahimov, Mehdi Hüseyn, Ənvər Məmmədxanlı kimi Azərbaycan dramaturqlarının əsərləri ilə yanaşı, rus və Qərbi Avropa ədiblərinin də səhnə əsərlərində bir-birindən fərqli və mürəkkəb qadın obrazları yaradıb.

Sənətkar dövrünün bir çox nüfuzlu mükafatlarına, fəxri adlarına layiq görülüb.

Mərziyyə Davudova Fəxri Xiyabanda dəfn edilib.

Bakıda Xatirə lövhəsi vurulub; Mingəçevir Dövlət Dram Teatrı onun adını daşıyır.

RUHU ŞAD OLSUN!