Müstəqillik qazanandan sonra fəaliyyətindən razı qalmadığımız dövlət qurumların biri Xarici İşlər Nazirliyidir. 1991-ci ildən bu günə qədər  nazirliyə 6 şəxs rəhbərlik edib: 

1991-1992-ci il müstəqil Azərbaycanın ilk XİN olan Hüseynağa Sadıqov Sovet dövründə diplomatik sahədə işləyib, bir neçə dil bilsə də, müstəqil ölkənin baş diplomatına xas olan təşəbbüskarlıq, qətiyyətlilik, inadkarlıq, operativlik  kimi keyfiyətlərinin yetərli olmaması ilə diqqət çəkirdi. 

Ermənistanla müharibənin ən gərgin vaxtında- 1992-ci ilin mayından 1993-cü ilin iyununadək XİN-nə rəhbərlik edən xalq hərəkatının nümayəndəsi,  milli maraqların qəti müdafiəçisi, bir neçə dil bilən fizik  Tofiq Qasımovun  fəallığı ilə bərabər diplomatik təcrübəsinin az  olması  ilə diqqəti çəksə də, işlədiyi qısa müddətdə bir çox  ölkələrlə əlaqələr qurularaq müəyyən işlər görə bildi. Kəlbəcərin azad edilməsi ilə bağlı yürüdülən siyasətin, ABŞ-Türkiyə-Rusiya formatında aparılan müzakirələrin nəticəsində ermənilərlə anlaşma inzalanmış, ərazilərin azad edilməsi qrafiki müəyyənləşmişdi. Amma XİN-nin formalaşdırılması ilə bağlı qarşısına qoyulmuş tapşırığı obyektiv və subyektiv səbəblərdən tam olaraq yerinə yetirilə bilmədi. 

1993-1998-ci illərdə XİN-ə rəhbərlik edən Həsən Həsənovun  dövrü Ermənistanla atəşkəsin imzalanması, Lissobon sammiti , Avropa oteli skandalı və  kazinolar kralı Ömer Lütfü Topal qalmaqalı ilə yadda qalıb. O, Türkiyənin Azərbaycan  XİN-nin qurulması və funksiyası üçün ayırdığı yardımı mənimsəyib Avropa hotelini tikmiş və həmin hoteldəki Kazino qalmaqalı ilə XİN-ə əlvida demişdir. 

1998-1999-cu illərdə XİN-ə rəhbərlik edən Tofiq Zülfüqarov diplomat kimi tələblərə cavab verən  Qarabağ problemini dərindən bilən mütəxəssis kimi tanınırdı. Dağlıq Qarabağ probleminin həllində yaranmış gərgin vəziyyətlə əlaqədar olaraq 1999-ci ilin oktyabrında ATƏT-in İstanbul sammiti öncəsi ölkənin xarici siyasət müşaviri Vəfa Quluzadə ilə birlikdə istefa vermişdir.

1999-2004-cü illərdə XİN-ə tam da təsadüfi adam ədəbiyyatşünas  alim Vilayət Quliyev rəhbərlik edib.  Faktiki olaraq, o zamandan XİN-i əhəmyyətsiz bir quruma  çevrildi.

 

2004-2020-ci illər XİN-ə ölkənin və dünyanın ən uzunömürlü nazirlərindən olan Elmar Məmmədyarov rəhbərlik edib. Su bir yerdə qalanda iyləndiyi kimi Məmmədyarov dövrü   peşəkarlıq və təhsil kriteriyaları kənara qoyularaq, ölkənin nüfuzlu şəxslərinin xüsusi qabiliyyəti olmayan yaxınlarının  XİN strukturlarına, diplomatik korpuslara yerləşdirilməsi ilə yadda qalıb.  Bu müddətdə xarici ölkələrdəki səfirlik və konsulluqlarda baş verən qanunsuzluqlar, yeyintilər, vətəndaşlarının hüquqlarına etinasızlıq halları daim mətbuatın gündəmində olub. 16 illik fəaliyyəti zamanı nazirliyin fəaliyyəti müharibə dövrünün tələblərinə uyğun qurulmadı. XİN dövlət qurumları arasında məmurların başlarını girələyib, vaxtlarını komfort keçirdiyi yer oldu. Bu səbəbdən düşmən ölkə ilə müqayisə etdikdə bizim diplomatiyanın durumunun necə ürək ağrıdan durumda olduğu aydın görünürdü. Nazirlikdə yüksək vəzifə tutanların bir çoxunun yazışmalarında bu gün də    kirill qrafikasından istifadəsi etməsi vəziyyətin hansı həddə olduğunun göstəricisidir. Rüşvət və korrupsiya faktlarının aşkarlanması, nazirin övladlarına  ABŞ-da 4 milyon dollara ev alması bu qurumun düşdüyü vəziyyətin vahimliyini göstərir. Öz ana dilində fikir ifadə edə bilməyən nazirin həm şəxsiyəti, həm də fəaliyyəti cəmiyyətdə suallar yaradırdı. Bütün neqativlərə baxmayaraq  XİN-nin passiv fəaliyyəti barədə indiyə qədər rəsmi səviyyədə tənqidi fikirlər səslənməyib. Əksinə diplomatiyamızın uğurlarından, beynəlxalq səviyyədə ermənilər üzərində qələbələrdən danışılıb. Əksini danışmaq yumşaq halda qərəzlilik kimi qiymətləndirilib. Bu halda sual yaranır, 16 illik uğurlu fəaliyyət qısa müddətdə necə mənfi ola bilir? 

Bu gün təyin edilən hüquqşünas Ceyhun Bayramov 7 il Təhsil Nazirliyinin rəhbərliyində olub, nazir işləsə də, diplomatik təcrübəyə malik deyil. Onun həll etməli olduğu çox ciddi  problemlər var. Çünki sələfindən ona ağır miras qalıb. XİN-i dəyişmək çox çətin olacaq. Diplomatik korpusun böyük əksəriyyəti Məmmədyarovun zamanında bir yerdə işlədiyi, sayı onlarla ölçülən dostları və yaxınlarından ibarətdir. Bu şəraitdə məsələlər  necə həll ediləcək? Vergilər və Təhsil Nazirliklərində istifadə  edilmiş  praktikanın XİN-də  tətbiq edilməsi sadəcə  imkansızdır.  Çünki diplomatiya daha incə məsələdir. Yeni nazirin işi çox zor. Bizə ona uğur diləmək düşər.