...1991-ci ilin aprel-may aylarında Dağlıq Qarabağda və ətraf rayonlarda erməni terrorçularına qarşı aparılan əməliyyatlar çərçivəsində Şuşa-Laçın yolu ətrafındakı erməni kəndləri necə təmizləndi?..

(Əvvəli burada: //www.moderator.az/news/323449.html)

“…Biz sözümüzün üstündə durduq. Demə, ermənilər yorğan-döşəklərini, pal-paltarlarını, şey-şüylərini bağlama-bağlama hazırlayıb çoxdan gözləyirmişlər. Maşınlar həyətlərə girən kimi onlar bir göz qırpımında bağlamalarını maşınlara yükləyib çıxarmağa tələsirdilər. Yükləmə prosesi başa çatandan sonra yüklərin arasında, üstündə özlərinə yer düzəldib rahat oturur və intizarla üzümüzə baxıb məzlum, yazıq görkəm alaraq qəmli baxışlarıyla sanki sual edirdilər ki, bəs maşınları nə vaxt yola salacaqsınız. Biz nə vaxt buralardan cəhənnəmə varıb gedəcəyik? Bu tezmi olacaqdır?.. 

Maşınların karvanla yola düşmək komandası veriləndə birinci sevinən erməni kişılər oldular…

“Ərə, çox sağ olun, biz sizdən çox razıyıq. Biz yazıqların günahı yoxdur.  Allah o Yerevandan gələn saqqallıların elə evini yıxsın, balalarını qırsın. Onlar bizi bu kökə saldılar. Rahat oturub yaşayırdıq. Bəs gedib orada- Ermənistanda nə edəcəyik? Bilmirik, kim bunu bilir ki? Axı biz sonra nə edəcəyik? Heç kim bilmir…” –ermənilər belə deyirdi.

Fəqət, ermənilərin sonra nə edəcəyini yalnız biz bilmirmişik, onlar isə bunu yaxşı bilirmişlər….

…Belə qərara alınmıdı ki, ermənilərin köçürülməsi bir gün müddətində başa çatdırılsın. Hər kənd üzrə köçürülən adam və maşınların sayı barədə operativ məlumatlar Laçın rayon Daxili İşlər Şöbəsindən(DİŞ) mənə məruzə edilirdi. Burada yaradılmış qərargahda həmin məlumatlar ümumiləşdirilərək hər saatdan bir Xankəndidə olan Qarabağdakı Təşkilat Komitəsinin rəhbəri Polyaniçkoya verilirdi. 

Zabux kəndində yerləşən sovet batalyonunun komandiri isə ona verilən tapşırığa əsasən Ermənistan sərhədindən keçən maşınları və həmin maşınlarda olan erməniləri siyahıya alaraq Laçın rayon DİŞ-ə məlumat verirdi.  O axşam, saat 22:30-da erməniləri aparan axırıncı maşının sərhəddən keçməsi haqda məlumat mənə məruzə ediləndə  iki günlük gərgin vəziyyətdən yorğunluq və yuxusuzluqdan əsər-əlamət qalmadı. Bu gərginik sevinc, fərəh və qürur hissi ilə əvəz edildi…

…Mikayıl Gözəlov ermənilərin mütəşəkkil qaydada köçürülməsində xüsusi fəallıq göstərirdi və bu işi çox yaxşı təşkil etmişdi. Həmin kəndlərdəki kolxoz və sovxozlara məxsus mal-qaranın,  taxılın və kənd təsərrüfatı texnikalarının talan edilməsinə imkan vermədi. Onların hamısını müvafiq qaydada sənədləşdirib ayrı-ayrı məsul şəxslərə təhvil verdi. Ermənilərin boşaldılmış evlərini mühafizə etmək üçün kəndlərdə milis postları təşkil edildi. Ermənilərin özləri ilə apara bilməyib qoyub getdikləri mebelləri və başqa əşyaları həmçinin,  pomidor, xiyar, sarımsaq, soğan turşularını, tut araqlarını, çaxırları isə istifadə etmələri üçün sovet batalyonlarının komandirlərinə təhvil verdik…

Şuşa-Laçın yolu ətrafındakı erməni kəndlərinin köçürülməsindən sonra Laçın “dəhlizi” tamamilə bağlandı. Xankəndinin Yerevanla həm qurudan, həm havadan əlaqəsi kəsildi… 

Laçın-Şuşa arasındakı əlverişli strateji mövqelərdə yerləşən erməni “boyevik”lərinin məskən saldığı Yexsaoq, Onverst, Qaladərəsi və Kirov kəndlərində yaşayan ermənilər Ermənistana köçürüldükdən və Laçın dəhlizi bağlandıqdan sonra vəziyyət tamamilə dəyişdi. İnsanlar Laçın-Şuşa-Ağdam yollarında  indi artıq qorxusuz-hürküsüz gedib-gələ bilirdilər. İsa bulağı, Turşsu, Çarıq bulağı, çay kənarları, göz oxşayan yaşıl meşələr çoxdan həsrətində olduqları qonaqlarını şadlıqla, sevinclə qarşılayırdılar. İnsanların sevinclərini, qürur hisslərini adi sözlərlə təsvir etmək indi imkan xaricindədir… Mübarizə üçün hamı ayağa qalxmışdı, əhalidə böyük inam yaranmışdı. Meşələrdən, çay qıraqlarından, bulaqların başından gülüşləri, qəhqələri, musiqi sədalarını,  uşaqların səslərinin qayalardakı əks-sədasını eşitdikcə iftixar hissi ilə yaşayırdıq hamımız. Sanki insanlar dogma yurdlarına ilk dəfə idi ki, qovuşurdu, bu gözəllikləri indi duyurdu,  onların qədrini indi bilirdi,  öz torpaqlarına təzədən sahib olurdular. Bütün bunları görüb dərk etmək, həmin duyğuları yaşamaq üçün elə həmin vaxtlarda orada olmaq lazım idi. Ancaq indi sevinib qürur hissi keçirən bu insanlar bilirdilərmi ki,  hələ qabaqda onları nələr gözləyir, nələr?..”

(Davamı var) 

Təqdim etdi: Sultan Laçın