Laçın rayon ictimaiyyətinin tanınmış nümayəndələrindən biri olan Ramiz Cəbrayılov Moderator.az əməkdaşıyla geniş söhbətində hələ 1905-1906-cı, 1918-ci illərdə daşnak ermənilər tərəfindən baba-nənələrinin, körpə atasının başına gətirilənlər, eləcə də doğma rayon və kəndinin dəfələrlə yandırılması və 1992-ci ilin mayındakı son işğalı haqqında, 1988-ci ildən bəri Laçın rayonu və Dağlıq Qarabağ ətrafında baş verən, bilavasitə şahidi olduğu hadisələr barədə maraqlı epizodlar nəql edib...
(Əvvəli bu linkdə://www.moderator.az/news/249179.html?
fbclid=IwAR0LJnsCvSv3fmCbt4fi5sLvd7zRVsPUuMh60gejNp)
-Ramiz müəllim, bu il Ermənistandakı və Azərbaycanın işğal altndakı torpaqlarındakı ermənilər təntənə ilə “Qarabağ Azadlıq Hərəkatının” 30 illiyini qeyd edirlər. Yəni, ermənilərn işğal planları daha öncələrdən hazırlansa da, məhz 1987-1988-ci illərdən onlar bu məkrli niyyətlərini açıq şəkildə biruzə verməyə, ilk mitinqlərini keçirməyə başladılar. O illərdə siz Laçın rayonunda sovet dövrü üçün mühüm vəzifələrdən birində Azərbaycan Komsomolunun rayon komitəsinin birinci katibi vəzifəsində çalışırıdınız. O vaxtkı hansı səhvlərimiz bu günkü duruma düşməyimizə, yəni torpaqlarımızın 20 faizinin işğalına gətirib çıxardı?..
- Səhvlərimiz də çox olub, Moskvanın qorxusundan xalqına açıq xəyanət edənlər də… Yaxşı yadımdadır, o zamankı Azərbaycan rəhbərliyi sovetlərin qondarma beynəlmiləlçilik ideologiyasına uyğun olaraq hərəkət etməklə xalqımızı, az qala, ermənilərin ayaqları altına atmağa çalışırdı. Bir məşhur mahnı var:”Səni sevəcəyəm, sən sevməsən də…” Bakıda rəhbərlikdə əyləşənlər sanki belə bir prinsipə, daha doğrusu, prinsipsizliyə uyğun olaraq bizləri, xüsusən, Dağlıq Qarabağ daxilində, ətrafındakı və Ermənistanla sərhəd rayonların rəhbər partiya və komsomol işçilərini ermənilərin qarşına yüyürməyə, onlara baş əyməyə məcbur etməyə çalışırdılar…
Təsəvvür edin ki, 1988-ci ilin fevralında Sumqayıt hadisələri yenicə baş verib; məlum olduğu kimi, xarici kəşfiyyyatların dəstəyi və ermənilərin öz əli ilə törədilib, yəni özləri özlərinin qətlini təşkil ediblər və bütün dünyaya car çəkiblər ki, Azərbaycan bizə qarşı soyqırım törədir… “Ermənistan” adlanan Qərbi Azərbaycandakı soydaşlarımızı vəhşi üsullarla bezdirib qədim, doğma torpaqlarından qovmağa başlayıblar… Artıq hamının qəlbini kədər basdığı, sovet rejiminin hələ mövcud olduğu bir vaxtda hiddətini öz içində boğmağa məcbur olduğu bir vaxtda bir gün Bakıdan mənə zəng gəldi ki, Ramiz müəllim, sabah fəallardan ibarət bir geniş nümayəndə heyəti ilə gedin Ermənistanın sizinlə qonşu olan Gorus şəhərinə, oradakı komsomol təşkilatının rəhbərliyi və fəalları ilə mehriban, dostluq münasibətləri təbliğ edən bir görüş keçirin… Hiddətlə cavab verdim ki, a kişi, erməni bizi Gorus rayonundan pulemyotla atəşə tutur, nəinki Dağlıq Qarabağın, ətraf rayonların, o cümlədən Laçının Ermənistan torpağı olması haqda təbliğat aparır, siz isə deyirsiz ki, gedin onlarla görüşün, deyin-gülün. Mən bu işə qol qoya bilmərəm…Əgər lazımdırsa, qoy ermənilər bizə zəng etsin ki, gəlirik sizinlə görüşə… Xülasə, həmin tədbiri təçkil etmədim və getmədim. Buna görə, Bakıdan mənə çox təzyiqlər oldu…
- 1988-1990-cı illərdə Azərbaycanın 1-ci katibi olmuş Əbdürrəhman Vəzirov haqqında ziddiyyətli fikirlər səslənir. Bəziləri deyir ki, bu adam sırf Moskvanın və Ermənistanın mövqeyini müdafiə edən biri olub, digərləri isə deyir ki, yox, Vəzirovu yaxşı başa düşməyiblər o, xalqını sevən bir rəhbər olub… Siz, yəqin ki, Vəzirovun apardığı iclaslarda, tədbirlərdə iştirak etmiş, onun çıxışlarının birbaşa şahidi olmusuz. Sizin fikriniz necədir?
- Mən öz gördüklərimin, şahidi olduqlarımın əsasında birmənalı şəkildə deyə bilərəm ki, Vəzirov Moskvanın diqtəsi ilə oturub-duran, ermənilərin mövqeyini müdafiə edən, Azərbaycan xalqına xəyanət edən bir məxluq olub. Bir neçə misal çəkim,özünüz nəticə çıxarın…
Bir dəfə səhv etmirəmsə, 1989-cu il idi, Bakıdan xəbər gəldi ki, sərhəd və Qarabağ ətrafı rayonların büro üzvləri sabah Mərkəzi Komitəyə toplaşsın, Vəzirov iclas keçirir. Xankəndindən Bakıya gedən dəmiryolu xətti artıq münaqişə səbəbindən Ağdam tərəfindən bağlanmışdı, kəndlərimiz ara-sıra atəşə tutulur, ermənilər tək-tək adamlarımızı qətlə yetirir, girov götürür, heyvan sürülərini aparırdı. Vertolyotlar gözümüzün qabağında Ermənistan istiqamətindən Dağlıq Qarabağa yaraqlı, silah-sursat daşıyırdı. Biz Bakıya böyük bir ümidlə gedirdik ki, nəhayət, Azərbaycan rəhbərliyi bunların qarşısını almaq istiqamətində bir qəti tədbir görməyi planlaşdırıb. Yadımdadır ki, rəhmətlik general Valeh Bərşadlı və Nəsirov soyadlı digər bir general da Laçında idi, onlarla bərabər vertolyotla gəldik Bakıya. Mərkəzi Komitənin iclas zalında toplandıq. O zaman xalq arasında “bambılı” ləqəbi ilə tanınan Vəzirov zala daxil olan kimi Ağdamın o vaxtkı 1-ci katibi Aydın Quliyevi ayağa qaldırıb yarı rus, yarı Azərbaycan dilində onu təhqir edərək, ”neqodyay”, “svoloç” kimi ifadələr işlədərək soruşdu ki, siz nə cürətlə Ağdamdan “Stepanakert”ə(Xankəndi) gedən dəmiryolunu bağlamısız, bilirsiz “Stepanakert”də yaşayan ermənilər kimdir... Heç kəs dinmədi. Vəzirov əl-qolunu əndrəbadi formada oynadaraq özü cavab verdi:”Onlar Azərbaycan Sovet Sosialist Respublikasının vətəndaşlarıdır!.. Siz onları blokadada saxlamısız…” Öz-özümə düşündüm ki, bu nə danışır, guya Xankəndindəki, Dağlıq Qarabağdakı ermənilər Azərbaycanı tanıyır… Bu sözlərin ardınca Vəzirov Ağdam rayon 1-ci katibinə qəti xəbərdarlıq etdi: “ Sabah saat 6-dək sənə vaxt verirəm, Xankəndinə dəmiryolu açılmasa, partiya biletini alıb özünü də həbs etdirəcəm…”
İcladakı belə bir başlanğıcdan sonra digər rayonlardan gələn rəhbərlər ermənilərin son illər yaratdığı problemlərlə bağlı heç səsini də çıxarmadı… Əksinə, Gədəbəyin o vaxtkı 1-ci katibi(adını unutmuşam) söz alıb dedi ki, yoldaş Vəzirov, biz Ermənistanın qonşu Krasnoselsk rayonu ilə mehriban, dostluq əlaqələri qurmuşuq, mütəmadi olaraq gedib-gəlirik, sosializm yarışları təşkil edirik.. Bunu eşidəndə üzü gülən birinci katib sevinclə dedi:”Vot tak, malatsı!”(“Bax belə, afərin!”)…
Bir dəfə də o vaxtkı Dzerjinski, indiki Şəhriyar adına klubda Mərkəzi Komitənin plenumu idi, mən də iştirak edirdim. Vəzirov Statistika Komitəsinin o vaxtkı sədrini ayağa qaldırıb biabır etdi ki, sən iki nəfər erməni əməkdaşı niyə işdən çıxarmısan… Halbuki, həmin vaxt Ermənistandan 100 minlərlə soydaşlarımız qovulub çıxardılmışdı, aralarında öldürülənlər, işgəncəyə məriz qalanlar olmuşdu. O günlərdə Laçının sərhəd kəndlərində ayaqları don vurmuş, xəstələnmiş Ermənistan qaçqınlarının qarşılanıb yerləşdirilməsində şəxsən mən də iştirak etmişdim… Rəhbərimiz, birinci katibimiz isə bir neçə nəfər erməninin işdən çıxarılmasına görə hoqqa çıxarırdı. Bax, məhz belə mərkəzi və yerli rəhbərlərin manqurtluğu, açıq ermənipərəstliyi, eləcə də laqeydliyi, səhlənkarlığı ucbatından biz o illərdə erməni separatçı hərəkatının qarşısını ilkin mərhələdə ala bilmədik…
(Davamı var)
Söhbətləşdi: Sultan Laçın
