X əsrin sonları....  Şərq  öz elmi,  mədəni və mənəvi intibahının bir addımlığındadır.  O şəhərdən,  bu şəhərə alimlər, şairlər, fəqih və mütəsəvviflər get-gəl edirlər. Aralarındakı əlaqənin genişlənməsi mədəni rəqabətə yol açır. Elmi, islamı və təsəvvüfü təbliğ və tədris edən ocaqlar, mədrəsələr, zaviyələr tikilir. Bu zaman  müsəlman şərqinin sayılıb seçilən şəhərlərindən  biri olan Bakıdan Baba bəy adlı bir elm fədaisi biliklərini zənginləşdirmək, dünyagörüşünü artırmaq məqsəddilə yola düşür. Əslində o, missionerdi. Təmsil etdiyi sufi təriqətinin konsepsiyasını başqa şəhərlərdə yaymaq, İlahi eşqi insanlar arasında təbliğ etmək işini üzərinə götürüb. Belə insanlara o zaman mühəddislər deyirlərmiş. Yəni hədis toplayanlar. Hədis, yəni, hikmətli həyat hekayələrini toplayıb, onları daşıyıcıları olduğu  hər hansı sufi cərəyanının nəzəri-konsepsiyası ilə əlaqələndirirmişlər. Yəni, təcürübə ilə nəzəriyyə burada bir araya gəlirmiş. Baba bəy Nişapura yol alır.  Çünki, X əsrin sufizm mərkəzi məhz ora idi. Orta əsr alimi Ənsarinin dediyinə əsasən Baba bəy Kuhi Nişapura varınca fasilələrlə bəzi şəhərlərdə məskunlaşır, oranın elmi, mənəvi aurası, bir sıra dəyərli alimlər ilə tanış olur. Bu ərəfələrdə o hətta 30000-ə yaxın hədis də toplayır. Əvvəlcə Şiraza gəlir və orda Şərqin böyük alimi, yəni, “Şeyx Kəbir”i adlanan Hafifi ilə tanış olur. Bu tanışlıq ona əşərilik cərəyanını sevdirir. Sonra Bağdada, daha sonra isə Nişapura gedir. Amma o heç yerdə qərar tuta bilmir. Bir dərviş kimi öz missiyasında çox maraqlı olan Baba bəy sufizmin sirlərinə vaqif olmaqdan ötrü dövrün böyük alimlərinin - Kuşayrinin, Xereqaninin, Sərracinin, Əbu Yəzdinin cəm olduğu Nişapurda  o biri şəhərlərə nisbətən xeyli müddət qalır. Amma yenə də bu uzun və mürəkkəb eşq yolunda  könlünü tam olaraq işıqlandıra bilmir. Könlünün hürr, ruhunun quş misalı olmasına çalışan Baba bəy dövrünün beyin mərkəzini də tərk edir. Böyük şərqşünas Bertels də  öz əsərində belə qeyd edir:  “Kuhi ora sufizmin möcüzələrini öyrənməyə getmişdi. Amma buna nail olmadığı üçün bədbinlik içində oranı tərk edir. “

Nişapuru tərk edən zaman  Baba  Bakuvinin nə az,  nə çox,  düz 97 yaşı olur. Amma o,  yenə də  uzun həqiqət yolçuluğundan usanmır. Sükunətə qapılmaq, yalnız  Allahla ünsiyyətdə olmaq istəyir. Odur ki, səssiz-səmirsiz insanları tərk edir və Şiraz yaxınlığında bir dağa çəkilir. 20 il guşənişin ömür sürür. Məskunlaşdığı dağı da könlündəki İlahi nura  bürüyür. 117 yaşında vəfat edir. Həmin dağda dəfn olunur. Məzarı ilə öz mənəvi təcəssümünü məskunlaşdığı dağa aşılaya bilir.  Beləcə insanda cəm alan işıq, dağı müqədəsləşdirir. İnsanlar onun məzarına müqəddəs yer kimi baxır. Özü ölür və işığını dağda qoyub gedir. Beləliklə, insan bax beləcə dağa dönərək əbədi olaraq bəşəriyətin xidmətində dayanır.  Ona görə də o Kuhi  (yəni  dağ ) təxəllüsü ilə xatırlanır. Xatırlanır və əfsanələşir. Rəvayətə görə Şərqin böyük şairi Hafiz Şirazi gecə ikən o sufinin dağdakı qəbrini ziyarət edir və ondan sonra şairlik istedadı qazanır. Başqa bir rəvayətə görə, Şirvanşahlardan birinin qızı öz mərhum sevgilisinə yaxın olmaq, onun qəbrinə və bütün müsəlman aləmindən ziyarətinə gələnlərə qulluq eləmək məqsədilə buraya gəlmiş,  öləndə isə onun yanında dəfn olunmuşdur.

 Kuhinin  həm “Divanında”,  həm  də digər fəlsəfi mətnlərində dərin mənaya malik, orijinal fəlsəfi fikirlər, İlahi hikmətlər var. Bəzilərinə diqqət edək :  

“Yoxdur ruhların mürəkkəbliyi,  hamı bilir ki, onlar torpaqdan yaranıb. Kuhi ürəyini bədəninin təbindən siləndən sonra nəhəng bir dəryaya düşdü”.  

Bu fikir vəhdəti-vücud fəlsəfi konsepsiyasının əsas müddəalarını özündə əks etdirir. Belə ki, vəhdəti-vücudda: insan dəryadan ayrılan  damlalar kimi, ilahi vücuddan ayrılmış zərrələrdir.” düsturu bu nəzəriyyənin ana qayəsini əks etdirir. Kuhi da bunu çox gözəl vurğulayıb. Damcılar sonradan yenə dəryaya qayıdan kimi insanlar da zərrə kimi yenidən öz əslinə qayıdır. Şair də onu vurğulayır: Mən ruhumdan bədənimi yudum və böyük dəryaya düşdüm, həyat haqqındakı həqiqətləri dərk etdim. “

Başqa bir nümunə:

Bir anda bütün əbədiyyətin sirri mənə açıldı, sirlər dünyasının qapısı üzümə açıldı. O canımın qulağından yapışıb mənə başqa qədəh verdi, dedi, məni özündən və başqa adamlardan fərqləndir. Dedi Kuhi mən bütün adları, sifətləri, qurunu, yaşı , xeyri, şəri nəyi görürəmsə fərqlənmdirirəm.

Burda isə o, həyatda bütün var olanların vəhdətdə olma məqamını açıqlayır. Həqiqətən də bütün var olanlar vahid bir harmoniya altında hərəkətdədirlər.