Dövlət başçısının imzaladığı son əfv fərmanı gözləntilərin əksinə olaraq ölkədəki siyasi məhbus problemini qismən də olsa həll etmədi. Bu siyahıya siyasi məhbuslardan, demək olar, heç kimin adı salınmadı. Hakimiyyət son əfvlə sanki dünyaya meydan oxuduğunu bəyan etmək istəyir. Çünki əfv fərmanından öncə Azərbaycanda siyasi məhbus probleminin həlli ilə bağlı müxtəlif çağırışlar edilmişdi. Amma bütün bu çağırışlara məhəl qoyulmadı. Müsahibimiz Milli Şuranın üzvü, hüquqşünas Namizəd Səfərovdur. N.Səfərovla müsahibəmizə əfv fərmanına münasibət öyrənməklə başladıq.
- Hüquq müdafiə təşkilatlarının hesablamalarına görə hazırda Azərbaycanda 140-a yaxın siyasi məhbus var. Bir sıra hüquq təşkilatları da, o cümlədən “Human Rights Watch”, Helsinki Vətəndaş Asambleyasının Azərbaycan nümayəndəliyi də bu siyahı ilə razılaşır. Beynəlxalq təşkilatlar dəfələrlə hakimiyyət orqanlarından siyasi məhbus probleminin həll olunmasını istəyiblər. Ildə bir və bəzən iki dəfə dövlət başçısı öz müstəsna səlahiyyətlərindən istifadə edərək əfv fərmanı imzalayır. Hakimiyyət beynəlxalq təşkilatlarla münasibətlərini tam korlamasın deyənə ara-sıra bu cür əfv fərmanları imzalayır. Bununla hakimiyyət özünə haqq qazandırmağa çalışır ki, iqtidar siyasi məhbus probleminin həllinə çalışır. Amma hakimiyyətin siyasi məhbus probleminin həllinə çalışdığı təəssüratını yaratmasına baxmayaraq, son əfv bu niyyətin mahiyyətinə aydınlıq gətirdi. Son əfv fərmanına siyasi məhbuslardan heç kimin adı salınmayıb. Son əfvin siyahısına düşənlərin bir çoxu sırf cinayət törətmiş şəxslərdir. Bu əfv fərmanı gözə kül üfürmək, beynəlxalq hüquq müdafiə təşkilatlarını aldatmaqdır. Hazırda həbsdə yalnız siyasi məhbuslar qondarma ittihamlarla yatmırlar. Eyni zamanda həbsdə günahsız yerə cəza alan minlərlə məhbus var. Hesablamalara görə, hazırda əsassız yerə dələduzluq maddəsi ilə həbsə atılan 30 yaxın qadın məhbus var. Bu şəxslərə qarşı da əfv fərmanının tətbiq olunması humanist addım olardı. Ona görə hazırkı əfv fərmanını ədalətli saymaq olmaz.
“Hakimiyyət beynəlxalq öhdəlikləri də tanımır”
- Avropa Məhkəməsinin artıq Əli Insanov və Ilqar Məmmədovun məhkəmə işləri ilə bağlı qərarı var. Amma bu qərar nəzərə alınmır. Bundan başqa, bu yaxınlarda Avropa Şurasının Nazirlər Komitəsinin Azərbaycanda keçirilən toplantısında hakimiyyət sərt tənqid olundu. Amma nəticə çıxarılmır. Bu dünya ilə münasibətləri bilərəkdən korlamaq niyyətidirmi?
- Bəli, bu istiqamətdə də qəribə mühit yaranıb. Hakimiyyət sanki hansı addım atdığının fərqində deyil. Hakimiyyət bilərəkdən nüfuzlu beynəlxalq təşkilatlarla münasibətləri korlamağa çalışır, onlara meydan oxuyur. Azərbaycan Avropa Şurasına daxil olarkən üzərinə bir sıra mühüm öhdəliklər götürüb. Bu öhdəliklərdən biri də Avropa Insan Hüquqları Məhkəməsinin qərarlarına hörmətlə yanaşmaqdır. Avropa Məhkəməsinin qəbul etdiyi qərarlara Azərbaycan hökuməti hörmətlə yanaşmalıdır. Təəssüf ki, bu gün Azərbaycandan Avropa Məhkəməsinə daxil olan ərizə və şikayətlərin sayı digər ölkələrdən çoxdur. Azərbaycan məhkəmələrindəki özbaşınalıqlar son nəticədə Avropa Məhkəməsinə gedib çıxır. Azərbaycan vətəndaşları da gümanlarını, ümidlərini Avropa Məhkəməsinə bağlayırlar. Avropa Məhkəməsi ona edilən müraciətlərlə bağlı bir müddət sonra qərarlar qəbul etsə də, həmin qərarların heç birini hakimiyyət icra etmir. Avropa Məhəkəməsi həm Ilqar Məmmədov, həm də Əli Insanovla bağlı çıxarılan qərarlara etinasız yanaşır, onları qulaqardına vurur.
- Hər dəfə əfvlə bağlı gözləntilər özünü doğrultmayanda həbsdə olan şəxslərə dövlət başçısına tərif dolu müracəit yazdırırlar. Yəni vətəndaş yalnız “sındırıldıqdan” sonra azadlığa buraxılır. Öz vətəndaşına qarşı bu cür yanaşma nəyi göstərir?
- Azərbaycanda söz, sərbəst toplaşma, fikir azadlığı təmin olunmur. Siyasi partiyaların fəaliyyət göstərməsinə hər cür maneçilik törədilir. Hakimiyyət “cib müxalifətinə” fəaliyyət göstərməsi üçün hər cür şərait yaratdığı halda, real müxalifət təşkilatlarına bu imkan tanınmır. AXCP-yə, Milli Şuraya, Müsavat Partiyasına fəaliyyət göstərmələri üçün imkan verilmir. Təkcə o faktı qeyd etmək kifayətdir ki, yaxın illər ərzində AXCP-nin bir neçə mənzil qərargahı əlindən alınıb. Partiyanın sonuncu qərargahı isə müəmmalı şəkildə partladıldı. Baxmayaraq ki, qərargah kimi istifadə olunan bina partiyaya deyil, sahibkara məxsus idi. Burada əsas məqsəd müxalifət partiyasının fəaliyyətinə maneçilik törətməkdir. Azərbaycanda yığıncaq, söz azadlığının durumu olduqca acınacaqlıdır. Bundan başqa, cəmiyyətdə baş verənlərə müxalif münasibət ifadə edənlərə qarşı da yanaşma olduqca sərtdir. Ölkə reallıqlarını cəmiyyətə çatdırmaq istəyən insanlar olduqca amansız tədbirlərə məruz qalırlar. Hazırda Azərbaycandakı prosesləri izləyən zaman 37-ci ilin ab-havası görünür. Istənilən şəxsi fakt olmadan cinayət məsuliyyətinə cəlb etmək onun barəsində məhkəmə hökmü çıxarmaq olar. Tofiq Yaqublu, Anar Məmmədli, Bəşir Süleymanlı, Pərviz Həşimli, Yadigar Sadıqlı ilə bağlı çıxarılan məhkəmə hökmləri bunu bir daha təsdiqləyir. Bu şəxslərə və başqa siyasi məhbuslara qarşı irəli sürülən ittihamların heç biri ağla sığmır. Bu şəxslər yalnız fikir, azadlıqlarını sərbəst ifadə etdiklərinə görə həbs olunublar. Qurban Məmmədova qarşı irəli sürülən ittihamlar da tam uydurma ittihamlardır.
“Hakimiyyət qanunları kobud şəkildə pozur”
- Ümumiyyətlə, Anar Məmmədlinin, Pərviz Həşimlinin məhkəmə işləri, Leyla Yunusun başına gətirilənlərin fonunda Qərbə qarşı kampaniya aparılır. Bu addımları necə dəyərləndirərdiniz?
- Anar Məmmədlinin və Pərviz Həşimlinin işində heç bir günah sübuta yetirilmədi. Anar Məmmədli seçkiləri izləyəndən sonra gəldiyi qənaəti açıq ifadə etdiyinə görə həbs olundu. Onun köməkçisinin də günahı yalnız təşkilatda təmsil olunmağı idi. Bu təşkilat seçkilərin monitorinqini apararaq seçkiyə dürüst qiymət verdiyinə görə onun üzvləri həbsə atılıb.
- Hesablama Palatasının hər il açıqlanan hesabatında dövlət büdcəsindən xərcləmələrdə yol verilən ciddi qüsurlar aşkara çıxarılır. Amma milyonlarla yeyintiyə görə heç kim məsuliyyətə cəlb olunmur. Hətta belə fərz edək ki, Anar Məmmədliyə qarşı irəli sürülən ittihamlarda həqiqət yükü var. Milyonları mənimsəyənə qarşı heç bir tədbir görülmədiyi halda daha kiçik məbləğlə bağlı ittihama görə tanınmış hüquq müdafiəçiləri həbs olunur...
- Bundan başqa, ayrı-ayrı iqtisadçıların hesablamalarına görə, ölkədə milli sərvətin, büdcənin dağıdılması prosesi gedir. Özü də bu məbləğlər milyardlarla ölçülür. Bu istiaqmətdə heç bir istintaq aparılmır. Bu cinayəti törətmiş şəxslər istintaqa cəlb olunmur. Bütün bunlar baş verənlərin arxasında hakimiyyətin dayandığını deməyə əsas verir. Amma baş verənlərin fonunda beynəlxalq aləmdə yaxşı tanınan, seçkilərin monitorinqi ilə neçə ildir ki, məşğul olan təşkilatın rəhbərliyi həbs olunur. Anar Məmmədli seçkilərin monitorinqini həyata keçirdiyinə görə qrant alıb. Lap tutalım Anar Məmmədlinin rəhbərlik etdiyi QHT-nin fəaliyyətində cüzi pozuntu aşkarlanıb. Amma axı sən səmimi görünə bilməzsən. Çünki büdcənin talanmasına sükutla yanaşırsan. Paytaxtda binalar əvvəlcə təmir edilir, daha sonra isə sökülür. Nəticədə milyonlarla dövlət vəsaiti havaya sovrulur. Bütün bu mənimsəmə faktlarına münasibət bildirilməlidir. Amma bu faktların heç birinə reaksiya verilmir, ictimai fikirdən gələn mesajlara əməl olunmur. Hakimiyyət vətəndaş cəmiyyətinin fikirlərini qətiyyən nəzərə almır. Hakimiyyət sanki xalqına düşmən kəsilib.
Tənqidə dözümsüz hakimiyyət
- Hakimiyyətin beynəlxalq aləmə qarşı dirənişi nə vəd edir?
- Azərbaycan Avropa Şurasının üzvüdür. Azərbaycan Avropa Şurası və başqa təşkilatlar qarşısında öhdəliklər götürüb. Avropa Birliyinə daxil olan ölkələrin səfirlikləri də Azərbaycan ictimaiyyətinə öhdəliklərin yerinə yetirilməsi səviyyəsi ilə bağlı açıqlamalar verərkən onlar hədəfə tuş gəlirlər. ABŞ səfirinə qarşı hakimiyyətdən gələn ittihamlar da bunu sübut edir. ABŞ səfirinin səsləndirdiyi kiçik tənqidlər ona qarşı total hücuma səbəb oldu. Bu kampaniyaya müxtəlif dövlət rəsmilərinin də qoşulması maraq kəsb edir.
- Maraqlıdır ki, Azərbaycan Avropaya inteqrasiyada dirəniş göstərir. Amma öz maraqları tələb edən zaman Qərblə əməkdaşlığa can atırlar, əmlaklarını Qərbdə alırlar, vəsaitlərini bu məkanın banklarına yatırırlar...
- Azərbaycan hakimiyyətinin xarici siyasətində bir qeyri-müəyyənlik hökm sürür. Hakimiyyətin səlahiyyətli bir nümayəndəsi Avropaya inteqrasiyanın vacib olduğunu dediyi halda, digər bir nümayəndəsi başqa mövqedən çıxış edir. Rusiya və Iran təmsilçiləri ilə görüşdə bir, Qərb diplomatları ilə təmasda isə başqa mövqe ifadə olunur. Halbuki Azərbaycanın maraqları Qərbə inteqrasiyanı zəruri edir. Rusiya ilə Qərbi müqayisə etmək olmaz. Inkişaf, insan hüquqlarına hörmət baxımından inteqrasiya olunmalı məkan Qərbdir. Hakimiyyət bu barədə düşünüb, ciddi addımlar atmalıdır. Azərbaycanın hansı istiqamət tutduğu ciddi araşdırılmalıdır.
- Ramiz Mehdiyev ABŞ səfirinin müsahibəsinə sərt reaksiya verdi. Amma elə bir müddət əvvəl Azərbaycan hakimiyyətinin təmsilçiləri ABŞ-da səfərdə olarkən Rusiya və Irandan Azərbaycana ciddi təsirin olduğunu söyləmişdilər. Bu təzadı necə qiymətləndirmək olar?
- Ramiz Mehdiyevin hakimiyyətdə ciddi səlahiyyət sahibi olduğu yaxşı məlumdur. ABŞ səfirinə qarşı irəli sürülən fikirlər yolverilməzdir. ABŞ səfirinin söylədiklərini süngü ilə qarşılamaqdansa, düşünülməlidir ki, bu tənqidlərə tuş gəlmənin səbəbi nədir? Tənqiddən nəticə çıxarmaq lazımdır. Güzgünü sındırmaqla problemi həll etmək olmaz. ABŞ kimi bir dövləti bu cür tənqid etməyin ciddi fəsadları ola bilər. Tənqid edərkən də düşünmək lazımdır. Dövlətdə söz demək səlahiyyəti olan şəxslər məsuliyyətlərini hiss etməlidirlər. Səfirə qarşı deyilənlər axı, eyni zamanda Amerika dövlətinin ünvanına səsləndirilən fikirdir.
- Səfirin Ukrayna hadisələrinin Azərbaycan da təkrarlana biləcəyini söyləməsi hakimiyyətin sərt reaksiyasına səbəb oldu. Hakimiyyətin bu mesajdan narahatlıq keçirməsinin səbəbi nədir?
- Ukrayna mayın 25-də keçirdiyi seçki ilə bir daha demokratiyaya sədaqətini göstərdi. Hakimiyyətin Ukrayna xalqının hüquqlarına necə hörmət etdiyi bir daha göründü. Vətəndaşlar öz borclarını sona qədər yerinə yetirdi. Ukrayna vətəndaşı ölkənin taleyinə biganə deyil. ABŞ səfirinin söylədiklərinə gəlincə isə, o çox gözəl bir nümunə çəkir. Hakimiyyət məhz bundan narahat olur. Çünki səfir vətəndaşın dövlət qarşısındakı məsuliyyətinə aydınlıq gətirir. Səfir mesaj verir ki, xalqınla normal davran, onun hüquqlarına hörmət et.(Azadliq.info)
