Onunla söhbətləşmək niyyətimiz çoxdan var idi. İlk telefon zəngimizdə “Şamaxıda Çuxuryurddayam, gəlin” deyə müsahibəyə razılıq verdi. Beləliklə, hər il yay aylarını Şamaxının Çuxuryurd kəndində keçirən sabiq daxili işlər naziri, Milli Şuranın üzvü İsgəndər Həmidovun qonağı olduq. Onunla söhbətimizdə kənd həyatından tutmuş, siyasətə qədər hər şeydən danışdıq.

 - İsgəndər bəy, hər yay Şamaxıda dincəlirsiniz. Əlbəttə, Şamaxı Kəlbəcər olmasa da hər halda bu dağlarda Kəlbəcəri xatırladan bir şeylər varmı?

 - Kəlbəcərin yoxluğuyla barışa bilmədiyim kimi oranı heç bir yerlə müqayisə edə də bilmirəm. Bilirsiniz, istəsəm də alınmır, sadəcə bilə-bilə özümü aldadır, ovuduram. Neynəyim, təpəyə dağ, qara suya bulaq deyib təsəlli tapmağa çalışıram. Elə həmin hislərdi məni ölməyə qoymur ki, bəlkə bir az da yaşayım, bəlkə Kəlbəcəri bir də görə bildim. Hərdən düşünəndə ki, bu dünyadan Kəlbəcəri görmədən köçəcəm, havalanıram, nitqim quruyur, təngnəfəs oluram. İndi özünüz də şahidi oldunuz, burda kəlbəcərlilər çoxdur və indicə kəlbəcərli aşıqlar rəhmətliklərdən- Sücaətdən, Bəhməndən, Qəmkeşdən şerlər deyib, bizi Kəlbəcərli günlərimizə qaytardılar. Ancaq bilmirəm təkcə mənə bu cür gəlir, min dənə şux mahnı oxunsa, hava çalınsa sümüyümə, könlümə yatmır, di gəl ki, Kəlbəcərin yoxluğundan sonra nə qədər qəmli, hüznlü mahnı, şer dinləsən adama qüssə ilə yanaşı bir keçici rahatlıq da gətirir. Mən tez-tez kəlbəcərlilərin xeyir-şər məclislərində oluram, qonaq gedirəm, orda-burda rastlaşırıq, dərdləşirik. Onlarla söhbətləşərkən oğrun-oğrun, sanki onlar duyuq düşməsin deyə yerlilərimin gözlərinə baxıram, hamının üzü gülsə də o gülüşdən gözlərə nəmdən başqa pay düşmür. Əlbəttə, bəlkə də bu fikirlərim

düzgün anlaşılmaz, ancaq bu dünyada heç bi yer, heç bir gözəllik mənimçün Kəlbəcəri əvəz edə bilməz. Burda da gözəl coğrafi mənzərə var, təbiət insana rahatlıq verir, şəhərin cansıxıcı havasını unutdurmaq üçün bolluca oksigen var. İnsanları da öz yerində. Mən burda hər yerdə halallıq, qonaqpərvərlik gördüm.

 - Yerli insanların əhval-ruhiyyəsi necədir, qaynayıb-qarışmaq çətinlik deyil ki?

 -Qətiyyən. İnsanları çox istiqanlı, canıyanandır. Bu kəndin əhalisi yığamatdı, rayonun da demək olar ki, bütün kəndlərindən adam var, Azərbaycanın digər bölgələrindən də.

 - Maraqlıdır, hansı rüzgar Sizi buralara atıb, həyat yoldaşınız da Şamaxılı deyil, niyə məhz Şamaxı?

 - Kəlbəcər işğal olunanda nazir olmasam da sözüm keçirdi və çalışdım ki, mümkün qədər camaatımızı elə yerlərdə yerləşdirək ki, Kəlbəcərin iqlimindən kəskin fərqlənməsin, yoxsa tez tələf olacaqlar, bir yandan vətən dərdi, bir tərəfdən havasızlıq. Bilirdim ki, Şamaxıda belə bir kənd var. Sovetlər dönəmində bu kənddə bir dənə də azərbaycanlının məskunlaşmasına imkan verilməzdi, hamısında ruslar-malakanlar yaşayırdı. Tale elə gətirdi ki, xeyli kəlbəcərlini burda yerləşdirmək mümkün oldu. Elə o vaxtdan da mən də taleyimi buralara bağladım və yerlilərimlə Kəlbəcərin həm yoxluğuna ağı dedik, həm də yaxşı günlərimizi xatırlayıb bir daha itirdiklərimizin qədir-qiymətini bildik. Sağ olsunlar, kəlbəcərlilər mənim burda olduğum yay aylarında darıxmağa, vətənsizlikdən sacdakı buğda dənəsi kimi sovrulmağa qoymadılar. Süd-qatıqla, qaymaqla da ailəmizi təmin edirlər, özü də bunu bir mənəvi borcluluq əlaməti kimi deyil, ürəkdən edirlər. O dediyiniz və gördüyünüz aşıqlarsa bizim bir parçamızdır. Kəlbəcəri, kəlbəcərliləri sazsız-sözsüz təsəvvür etmək mümkünmü? Saz-söz Kəlbəcərin vizit kartıdır, çox şükürlər ki, Kəlbəcəri itirsək də nə sazı,nə sözü yadırğamadıq, əksinə, saza nisgil, sözə həsrət qatdıq.

 - Sizinlə buralarda piyada və maşınla gəzdiyimiz bir neçə saat ərzində həm yerli camaatın, həm də şəhərdən istirahətə gələnlərin sıcaq münasibətini gördük. Hətta maşınlarını saxlayıb, Sizinlə görüşən xeyli sayda adam oldu. Burda tanınmış məmurların da villaları var. Qonşularınızla necə təmaslarınız olurmu?

 - Mənimki sadə insanlardı, onlarla söhbətdən zövq alıram. Dediyiniz məmurlara gəldikdə isə onlarla əl tutub görüşmək yox, rastlaşanda uzaqdan-uzağa ingilis kimi başımızla salam veririk. Onlar da başa düşür ki, ayrı cür mümkün deyil, mən də. Bir də hətta mənə yaxınlaşıb hal-əhval tutmaq istəyəndən də qaçıram, düşünürəm ki, gəlib bu dağın başında niyə ona problem yaradım, sonra başın ağrıdıb verdiyi salama görə atasını yandırsınlar. Elələri də var ki. ürəklə yaxınlaşıb ikiəlli salamlaşırlar, oturub çay içirik, nərd oynayırıq. Bir də görürsən ki, bir neçə gün öncə səninlə nərd atan adam üzbəüz gəlməkdən çəkinir, səndən uzaq qaçır. O saat bilirəm ki, nəsə yeni xəbər alıblar, yəni hakimiyyət mənə qarşı sərtləşdiyindən ehtiyatı əldən vermək istəmirlər.

 - Həyat belədir ki, nə illah etsək də, şəhərdən qaçıb dağ başına çıxsaq da siyasətdən qaça bilməyəcəyik. “Axırıncı aşırım”da Abbasqulu ağanın Kərbəlayi İsmayıla verdiyi sualı təkrarlamaq istərdim: İsgəndər bəy, ilin-günün bu vaxtında, seçkilərin qapının ağzını aldığı bir dönmədə bu nə yaylağa çıxmaqdı?

 - Milli Şuranın üzvü kimi qurumun bütün sessiyalarında iştirak etmişəm. Hələ ki, seçkilərə rəsmi start verilməyib, nə vaxt işə başlayacağıq, hamıdan çox elə biz işləyəcəyik. Mən orda çıxışımda da demişəm, neçə ki, Rüstəm İbrahimbəyov gəlməyib, fəaliyyət yalnız söz deyişməsidir, o gələndən sonra kimin işlədiyi, kimin baş qatdığını görəcəksiniz, o zaman qiymət verə biləcəksiniz. Təbii ki, seçkilərə rəsmi start verildikdən sonra Milli Şuranın bütün qərarlarına sözsüz tabe olaraq yorulmadan, usanmadan çalışacağıq.

 - Burdan baxanda paytaxtdakı proseslər bəlkə də daha aydın görünür. Dəyişiklik qoxusu varmı?

 - Öncə onu deyim ki, əyalətlərdəki insanların başları gündəlik gün-güzəranlarına qarışsa da Bakıda oturan bir çox siyasətçi bəylərdən uzaqgörən və diribaşdılar. Birmənalı olaraq regionlarda yaşayan əhali Milli Şuranın yaranmasını alqışlayır və dəstəkləyirlər. Ancaq Milli Şura daxilindəki qeyri-sağlam mühiti, inamsızlıq yaradan addımları da qınayırlar. Şamaxıya gəldikdə isə unutmayın ki, qonaq gəldiyiniz bu rayon sıradan bir əyalət rayonu deyil. Şamaxı 350 il Azərbaycanın mədəniyyət paytaxtı olub. Bakıda oturan bərk gedən ziyalıların əslini kökünü axtarsan çoxundan Şamaxı qarışığı çıxar.

 - Camaatın hakimiyyətə münasibəti necədir?

 - Təkcə Şamaxıda deyil, bütün ölkədə əhalinin 90 faizi bu hakimiyyətdən narazıdır. Özü də bu narazılıq artıq boğaza yığılmaq həddinə çatıb. Hamı həsrət və intizarla dəyişiklik gözləyir. Hamıyla söhbətdə həmrəy bir fikir yaranır- belə davam edə bilməz.

 - İsgəndər bəy, adətən Siz hansısa rayona gedəndə də polis təqibi ilə üzləşirsiz. Şamaxıda da belə olurmu, yoxsa Sizə bir yerliləri kimi yanaşırlar?- Şamaxıda belə bir narahatçılıq hiss etməmişəm. Təbii ki, izlənmək məsələsi qalır. Deyim ki, mənimlə görüşüb bura gəlmə səbəbimi də soruşublar. Demişəm ki, mən bura sadəcə dincəlməyə gəlmişəm, siyasi ab-hava dəyişməyə yox. Mənimlə bağlı ən xoşagəlməz situasiya bu günlərdə Gəncədə, qardaşım Zakirin il mərasimində yaşandı. Fürsətdən istifadə edib qəzetiniz vasitəsilə bütün gəncəlilərə təşəkkür edirəm. Hökumət küçədə mağar qurmağa imkan vermədi, qurulmuş mağarın sökülməsi

tələb olundu. Hansı ki, mərkəzi küçə də deyildi. Gecəykən bir çox gəncəli gəldi və dedilər ki, eybi yoxdur, siz küçədə stulları düzün, kimsə cəsarət edib maşınla bu küçədən keçməz. Səhər sat 9-dan axşam 8-dək minlərlə gəncəli gəlib bir neçə dəqiqə yanımda dayanıb həmrəyliyini bildirir, başsağlığı verib gedirdilər. Zarafatla deyirdim ki, bilmirdim məni bu qədər çox istədiyinizi, cavab verirdilər ki, biz təkcə Sizə görə deyil, bunların hərəkətinə görə həmrəylik göstəririk. Sonradan araşdırma apardım ki, nə vaxtsa Gəncədə kiminsə yas keçirməsinə imkan verilməyib ki. Bəlli oldu ki, yalnız bir dəfə, Cavad xan qətlə yetiriləndə gəncəlilərin yas mərasimi verməsinə rus generalı Sisianov icazə verməyib ki, yası özüm verəcəm. Cavad xanın arvadı etiraz edib ki, sən kimsən ona yas verəsən. Nəticədə yas verilməsinə imkan verməyiblər, yalnız gizli şəkildə evlərdə yas veriblər. O vaxtdan bəri ikinci dəfə mənə imkan vermədilər. Bəyənmədiyimiz sovet hökumətində də belə şeylərə getmirdilər, milli adət-ənənəyə hörmətlə yanaşırdılar.

 - Sizə bu münasibət nədən qaynaqlanır?

 - Allahşükür Paşazadə bu günlərdə demişdi ki, məscidlərdə iftar süfrəsi zamanı siyasi söhbətlər etməyə imkan verilməyəcək. Gəncədəki olay da yerli hakimiyyətin sırf əndişəsindən, qorxaqlığından qaynaqlanır. Görün dünyanın harasıdır ki, mağarı da şərtlə qurmağa icazə verirlər ki, içəridə siyasi söhbətlər etmək olmaz və camaat gələndə onlara heç bir söz demə. Yaxşı, mənə “Allah öləninə rəhmət eləsin” deyənlərə deməyim ki, evinizə şadlıq apar?

 - Dedilər ki, qadağa göstərişi kim tərəfindən verilib?

 - Heç nə demədilər, Gəncənin axundu Seyid Tahir Qarabağinin qardaşı var, polisdi, o başının dəstəsiylə gəlmişdi. Özü də məqsədləri qarşıdurma yaratmaq idi, ancaq imkan vermədim.

 - Cəmiyyətdə hamının gözlədiyi barış mühitindən hətta bu Ramazan günlərində istifadə edilmədi, bəla burasındadır ki, heç müxalifətin öz daxilində də vəziyyət fərqli deyil. Tutaq ki, niyə Milli Şura bir iftar süfrəsi təşkil edib həmin qurumda olmayan digər müxalif liderləri də bir araya gətirmir, buna da hakimiyyət imkan vermir?- Bizdə iftar süfrələri də şöhrət-şan üçün verilir. İftar məclisləri kasıb-kusuba, əlsiz-ayaqsıza verilər, boynuna örkən dolanmayan harınlara yox. Bu gün şeyx görün kimlərə iftar süfrəsi açır. Bunu Allah qəbul edərmi heç? Heç vaxt qəbul eləməz. Müxalifətə gələndə isə heç araşdırmısınız ki, onların neçəsi oruc tutub namaz qılır? Çox cüzi hissəsi, belələrinə nə iftar?

 - Ən azından bir ilahi bəhanədir ki, mühit mülayimləşsin. Bəlkə bir təşəbbüslə çıxış edib onları bir yerə yığasınız?

 - Qətiyyən. Mən Allahdan qorxuram, dini-məzhəbi bilinməyənləri bir yerə toplamaq xeyir əvəzinə zərər gətirər. Mən kafirə iftar süfrəsi aça bilmərəm.

 - Milli Şurada da kafirlər var?

 - Nəinki Milli Şurada, Azərbaycanın 80 faizi kafirdir. “Allah” deməklə bəndə olmaq mümkünmü? İnsan oğlu oruc tutmur, namaz qılmır, cihad eləmir.

 - Siyasətçinin cihadı nədir?

 Siyasətçinin cihadı haqsızlığa qarşı mübarizənin önündə olmaq.

- Kabinetdə, yoxsa meydanlarda?- Küçələrdə, meydanlarda. Ancaq söhbət dinc mübarizədən gedir. Konstitusiyanın imkan verdiyi bütün yollar bu zaman məqbuldur. Bu yolda ölmək də şəhidlik kimidir.