Moderator.az Milli Məclisin Əmək və sosial siyasət komitəsinin sədri Hadi Rəcəblinin “Yeni Müsavat”a müsahibəsini təqdim edir:

– Əslində bu anonslar möhtərəm prezidentimiz İlham Əliyev cənablarının həmən ərəfədə dəfələrlə səsləndirdiyi sosial müdafiənin gücləndirilməsi, əmək haqlarının və pensiyaların artırılması ilə bağlı fikirlərinin həyata vəsiqə alması ilə tamamlandı. Bunlar nədən olur? Bizim məsələlərə elmi əsaslarla münasibət bəsləməyimiz, populizmdən kənar fikirlər səsləndirməyimiz, Azərbaycanın reallığı ilə bağlı ölçülü-biçili fikirlərimiz hamısı, əlbəttə, son nəticədə möhtərəm prezidentimizin də düşündüyü məqamlardır.

Nə üçün biz prezidentin komandasındayıq? Nə üçün prezidenti təbliğ edirik, nə üçün sevirik? Çünki biz prezidentimizin baş xəttini görürük, onu daim hiss edirik və o xəttə daim layiqincə xidmət etməyə çalışırıq. Beləliklə, həmin o ideyaların ortaya çıxmasının bir səbəbi də bizim xalqın düşüncələrini ifadə etməyimizdir. Biz populist danışmırıq, xoşa gəlmək üçün söz demirik, fantastik, utopik rəqəmlərdən bəhs etmirik. Reallığa və ölkədəki sosial siyasətin baş xəttinə uyğun olaraq fikirlər səsləndiririk. O fikirlər də sonda möhtərəm prezidentimiz tərəfindən nəzərə alınır və biz buna sevinirik.

– Yox, hələ heç nə demək olmaz. Hələ sosial müdafiə sisteminin digər sahələri var, toxunulmayıb. Onlara da zaman-zaman baxılır. Məsələn, möhtərəm prezidentimiz DOST və ASAN Xidmətlə bağlı qanunlara yeni düzəlişlər elədi ki, daha hansı qrupları yenidən belə xidmətlərə cəlb etmək olar. Yəni bu cür addımlar atılacaq və biz onların faydasını görəcəyik. Bu addımların davamı olacaq. Davamının olacağının təzahürləri odur ki, bu günlər gələn ilin büdcəsi nazirliklərdə və Nazirlər Kabinetində müzakirə olunur. O müzakirələrin gedişində də mənim irəli sürdüyüm bəzi ideyalar gələn ilin büdcə zərfində həyata vəsiqə alacaqdır. İnşallah, biz bu rəqəmləri noyabr ayında dinləyə biləcəyik.

– Orada da bəzi məsələlər gözlənilir. Hesab edirəm ki, yaşayış minimumu rəqəmi mütləq artacaq. Mən qabaqcadan bunun proqnozunu verirəm. Bizim istədiyimiz yaşayış minimumunun reallıqlara daha məqbul, yaxın olmasıdır. Statistika Komitəsi ilə İqtisadi İnkişaf Nazirliyi birgə bazardakı qiymətlərlə, reallıqlarla, rəqəmləri ölçüb-biçməklə yaşayış minimumu göstəricisini müəyyənləşdirirlər. Mən bunu xüsusi vurğulamaq istərdim ki, beynəlxalq standartlara uyğun olaraq məhz yaşayış minimumu bizə təqdim olunur. Bizim də onlarla mübahisə etməyə sözümüz qalmır, çünki onlar dünya standartlarını, digər məsələləri əsas götürürlər. Bizə də daim deyirlər ki, bu hesablamalar axı minimumdur.

– Ən aşağısı 200 manat ola bilər. Mümkündür bundan da çox olsun. Nə üçün? Bu gün real bazar qiymətlərinin hesablanması və istehlak səbətinin standartları var. Yəni neçə kalori nə yeyilməlidir, nə geyilməlidir, digər məsrəflər  və s. Biz deyirik ki, gəlin bu standartdan da bir az kənara çıxaq, istehlak tələbatını bir az yüksək götürək, nə olar?

– Məntiqi olaraq. Ehtimal var ki, artsın. Onu biz indi deyə bilmərik, gələn ilin fevralında deyiləcək. Lakin mən təminat verirəm onun da artım ehtimalı var. Yaşayış minimumu və minimum əmək haqqının artması ehtimalı var. Bugünkü büdcənin müzakirələri bir daha onu göstərir. Digər tərəfdən, büdcəyə daxil olan əlavə, real məbləğlər, gömrükdən, vergidən daxil olan vəsaitlər, Sosial Sığorta Fondunun özünün yığım imkanlarının artması… Görürsünüz, onlar son 5 ayda əlavə 350 milyon vəsait  toplamışdılar. Buna görə də biz onlar üçün dövlət büdcəsindən ayrılan dotasiyasını azaltdıq.  Düşünürəm ki, ilin sonunadək də bu artım yüksələcək, gələn il üçün də bu ehtimallar var. Əgər biz Sığorta Fondunu dotasiyadan azad etsək – biz ora 1,5 milyard əlavə pul veririk – hətta biz onları yarıbayarı bu vəsaitdən azad etsək, o vəsait yenə də adamlarımıza qayıdacaq.

– Özəl bölmədə vətəndaşın vergi yükünü demək olar ki, sıfıra endirdik. Vətəndaş vergi ödəmir. Həmçinin Sığorta Fonduna 22 faiz, 3 faiz məsələsi var idi, onlar da götürüldü, çünki sahibkar onları da gizlədirdi. Gəldi sahibkara haradasa 10 faiz düşdü, 10 faiz də sığorta olunana. Beləliklə, burada da tənzimləmə getdi. Vətəndaş da bildi ki, sığorta olunarsa, onun pensiya məsələsi həll olunar, müavinət ala bilər. Beləliklə, burada aparılan islahatın nəticəsi özünü göstərdi.

Biz gələn il yenə də bu addımları atacağıq. Təbii ki, pensiyada, minimum əmək haqqında və bütövlükdə əmək haqqında da müsbət fərq olmalıdır.  Gələn il üçün ən aktual məsələlərdən biri də orta və kiçik sahibkarlığın daha da inkişaf etdirilməsi, özünüməşğulluğun geniş vüsət almasıdır. 2-3 il bundan qabaq mən deyəndə ki, ünvanlı yardım əvəzinə  özünüməşğulluq proqramına keçib, kəndlərdə, dağ yerlərində bu adamlara qoyun versinlər, o fikrimi nə qədər təhrif edib lağa qoyanlar oldu, bu, mənə nə qədər pis təsir etdi.

Amma siz görürsünüz, o ideyalar həyata keçir. Yadınıza gəlir, mən maliyyə nazirinin yanında yaşayış minimumu ilə bağlı təklif verəndə kəskin şəkildə etirazlar olurdu. Minimum əmək haqqının qaldırılmasının adını çəkmək olmurdu. Amma görürsünüz, zaman və prezidentimizin istəyinin bizim istəyimizlə üst-üstə düşməsi çox şeyi yoluna qoydu. Beləliklə, artımların davamı olacaq.

– Çox maraqlı, dünyəvi mövzudur. Bunu dünya yaşayıb. İnkişaf etmiş ölkələr bunu ilk addımlarında hiss ediblər. Rokfellerə sual edirlər ki, sən necə milyarder oldun? Dedi ki, mənə birinci milyonu necə əldə etdiyim barədə sual verməyin, qalan milyonlarım haqqında danışacağam. Digər tərəfdən, ABŞ-ın kapitalı 1929-cu ildə qanqsterlərin pulu üzərində quruldu. Dünya onu keçdi.

Yaxud hamımıza tanış olan “Ozalın özəl proqramı”na baxın. Bodrumun, Antalyanın, ümumiyyətlə, Türkiyə iqtisadiyyatının köklü surətdə dəyişməsinin əsasında nə dururdu?  Turqut Ozal elan etdi: dünyada yaşayan türklər, həmçinin ölkədəkilər, kim istəyirsə ölkədaxili istehsala yatırım gətirib ayırır, onların qoyduğu vəsaitə rəsmi amnistiya verilir, o vəsaitin heç bir sorğusunu aparmırlar, qeydiyyata alırlar, soruşmurlar ki, bu vəsaiti haradan, necə gətirmisən? Bax, dünyada belə təcrübə var. Əlbəttə, Azərbaycanda da ola bilər.

Amma bütün hallarda bu gün Azərbaycanda nə pisdir, mən nəyə təəssüf edirəm? Azərbaycanda nə mətbuat, nə bələdiyyələr, nə QHT-lər cəmiyyətə pullu adamın heç halal gəlirlərini belə təbliğ etmirlər. Cəmiyyətdə pullu adam obrazı düşmən obrazı kimi formalaşdırılır. Pulu olan adam korrupsioner kimi təqdim olunur. İmkanı olan adama mütləq pis gözlə baxılır. Sual vermək lazımdır: o imkanı necə əldə edib? Kimi deyirsinizsə, soruşaq, görək o pulu necə qazanıb? Korrupsionerlər isə məntiqi olaraq ölkə qanunlarına uyğun olaraq cəzalanmalıdır, günahlarına görə cəzalanmalıdır.

– Cahangir (Hacıyev-red.), nə bilim kimdir, həbs etdilər. Yaxud başqa korrupsioner işdən qovuldu. Nə yaxşıdır? Azərbaycanda qadağa qoyaq, aparsın pulunu qoysun İngiltərəyə, ya Dubaya? Hansı yolu seçək? Bəli, gəlin bizdə ölçülü-biçili amnistiya eləyək. Gəlin hansısa məqamda o vəsaitlərin qeydə alnmasına gedək. İnanın, bunların böyük əksəriyyəti zirək adamlardır. Amerikada milyonu olmayan adama prezidentliyə, deputatlığa namizədliyini irəli sürməyə icazə vermirlər. Sənin milyonun yoxdursa, necə namizədliyini verə bilərsən?

– Mən o rəqəmi deyə bilmərəm.

– O adamlar bu gün də həmin işləri görürlər. Onlara şərait da yaradılır. Bölgələrdəki işləri görürük, amma bir az qeyri-rəsmi olur, amma bütün hallarda həmin vəsaitlərin Azərbaycanda qalmasına imkan yaradılır. O vəsaitlərin Azərbaycandan çıxmaması üçün də şərait var. Bax, görürsən, çayçılığın, pambıqçılığın inkişafı göz önündədir. Əlbəttə, mən də düşünürəm ki, elə sahələr var, əməktutumludur, onlarla bağlı müəyyən, kənd təsərrüfatı və emal müəssisələrinə kredit faizi güzəştlidir.

Dövlət buna şərait yaradıb ki, əmək tutumlu iş yerləri yarat. Eyni zamanda biz sahibkarlara da şərait yaratmalıyıq. Kiçik və orta biznesə isə güzəştli kredit yox e… O adamlar üçün yaşıl işıq yandırmalıyıq. İcra başçılarının işinə verilən qiymət onunla olmalıdır ki, kimin ərazisində nə qədər iş yeri yaradılıb, kimin ərazisində nə qədər kiçik və orta sahibkarlıq formalaşıb. Sovet vaxtı bizdən nə soruşurdular: taxıl planı, ya süd planı necədir, heyvandarlıqda doğum faizi necədir?

O vaxt birinci katiblərə bu göstəricilərə görə orden, medal, “keçici bayraq”  verirdilər, həvəsləndirirdilər. İndi nə ilə həvəsləndiririk? Təklif edirəm ki, bu gün icra başçılarının ən yüksək göstəricisi sahibkarlığa necə şərait yaratması olmalıdır. Məsələn, Lənkəranın icra başçısı investorların bölgəyə gəlməsinə şərait yaradır, mane olmur. Orada liberal elementlər var ki, adam gəlsin, işləsin, vəsait qoysun, iş yeri yaratsın. Bu bizim prezidentin də istəyi və tələbidir.

– Əslində burada bir az məntiqsizlik var. Bu gün Xəzərin hər hansı bir yerində özəl sektorun əli yoxdursa, gedək, o çimərliyə baxaq, görək orada vəziyyət necədir: plastik qablarla, qarpız qabıqları ilə dolu, bağışlayın məni, qumun üstündə tualet… Əlbəttə, mən razıyam ki, dəniz vətəndaşlar üçün açıq olmalıdır, bunun forması tapılmalıdır.