Ölkəmiz Avrasiya İttifaqı, yoxsa Qərbə inteqrasiya yolunumu tutmalı? Hazırda Azərbaycan ictimaiyyətini ən çox maraqlandıran suallardan biri budur.
Sözsüz ki, bu suala cavab vermək düşünüldüyü qədər də asan deyil. Son 20 illik siyasi tariximiz boyu ölkəmizin tərəqqisində, demokratik dəyərlərin bərqərar olunmasında bütün böyük güclərin eyni dərəcədə laqeydliyini görən toplumuq. Yuxarıdakı suala cavab axtararkən də məncə, inteqrasiya edəcəyimiz birliklərin siyasi əhəmiyyətindən çox, iqtisadi tərəflərinə nəzər salmalıyıq.
O başqa məslədir ki, bəzən başımıza gələn hadisələr öz iradəmizdən də asılı deyil və dünyada baş verən qlobal proseslər istəsək də, istəməsək də bizi öz ağuşuna alıb yel əsən tərəfə aparacaq. Bununla belə “yel aparan tərəfdə bizi nələr gözləyir, necə etsək bulunacağımız məkanın şəraitindən müsbət yöndə təsirlənə bilərik” kimi suallara cavab axtarmalı, hərəkət srtategiyamızı müəyyənləşdirməliyik.
Məsələ burasındadır ki, Qərbə inteqrasiya bir çox qərbyönümlülərin dediyi kimi güllük-gülüstanlıq demək deyildir. Avropa dünyanın indiki çağda ən yüksək mədəniyyət mərkəzi olaraq tanınsa da ona inteqrasiya edən xalq və topluluqlar bu inkişafdan öz nəsibini ala bilmirlər. Bu yolu tutmuş keçmiş Varşava Blokunun üzvü olan dövlətlərin halı bu gün də arzuladıqları səviyyədə deyil. Həmin ölkələrin əski dönəmdən qalma iqtisadiyyatları trans-milli iqtisadi quruluşlarla rəqabətə dayana bilməyib tamamilə sıradan çıxıb. Əhali bir tikə çörək xətrinə ölkəni tərk edib önlərində açılan yeni dünyada səadət axtarışına gediblər. Təhsil səviyyələri bu yeni dünyanın standartlarına cavab vermədiyindən qula, köləyə çevriliblər. Şərqi Avropanın keçmiş sosialist ölkələrində qadınların vəziyyəti isə daha acınacaqlıdır. Nədən ki, müasir dünyamızda pulu-parası, bəlli standartlara cavab verən təhsili olmayan qadınların bir tək çörək qazanma şansları var-bədənlərini sataraq qarınlarını doldurmaq.
Bu hələ xristian Avropasının özlərindən bildikləri insanlara münasibətidir. Bizim kimi ayrı dindən olanların taleyi isə daha acınacaqlı olur. Müsəlman dünyasının Qərbə inteqrasiyasına isti baxmayan, ölkələrinin dini və etnik tərkibini dəyişdirəcəyindən çəkinən Qərb dövlətləri məmmədlərin, hüseynlərin öz ölkələrindən kənara çıxmasını istəmir, burada bir-birinin qanını tökərək iqtisadiyyatlarını, mədəniyyətlərini, dövlətlərini itirməsini arzulayırlar. Ən yaxşı halda isə onları Səudiyyə, Qətər, Küveyt kimi şahlara, krallara boyun əyən millət kimi görmək istəyirlər. Təbii ki, onların da hüzurunun bir zamanı var. Bir müddətdən sonra bu krallıqlar belə imperialist vəhşətin qurbanına çevriləcəklər.
Yeni müstəmləkələrdə trans-milli iqtisadi quruluşlar tərəfindən dəstəklənən hansısa iqtisadi güclər öz ölkələrindəki kiçik müəssisələri yeyər, orta iş adamları böyük şirkətlərin kiçik işçilərinə, kölələrinə çevrilər, qlobal dünyanın bir parçasına çevrilməyə qarşı dirənən heç bir iqtisadi güc ayaqda qalmaz. Ədalətsiz rəqabət şəraitində böyüyən hansısa yerli iqtisadi qurumu isə gələcəkdə həzmi-rabedən keçirmək trans-milli şirkətlər üçün çətin olmaz. Ən azı ona görə ki, bu yerli şirkətlərin həm iqtisadi potensialları, həm işgüzarlıq ənənələri, həm də öz ölkələrindəki ictimai nüfuzları özlərini müdafiə etməyə imkan verməz, rəqabətsiz bir ortamda böyüdüklərindən qolabllaşan dünyanın iqtisadi şərtlərində heç bir təsir imkanlarına malik olmazlar. Özləri ya bu çərxin kiçik dişinə çevrilər və köləliyi qəbul edərlər, ya da girdikləri oyundan qurtulmaq istədikləri an dörd tərəfdən qisas almağa çalışan başqa kölələr tərərindən məhv edilərlər. Necə ki, bu acınacaqlı taleyi Qəddafi, Hüsnü Mübarək yaşadı.
Sözsüz ki, bu şərtlər daxilində və bu şərtlərə qarşı yaradılması nəzərdə tutulan Avrasiya İttifaqı qlobal imperializmə meydan oxuduğuna görə müsbət hadisədir. Zira qlobalizmə qarşı qlobal mübarizə ilə müsbət nəticələr əldə etmək mümkündür. Di gəl ki, Rusiyanın da bizə münasibətində imperial maraqlar var. Bu imperial maraqlar tarix boyu Azərbaycanı Azərbaycansızlaşdırmaq məqsədi daşıdığından ölkəmiz 200 il böyük müsibətlərlə üzləşib. Ərazilərimiz bir neçə yerə bölünüb. Mütəfəkkirlərimiz ölümə məhkum olunub, dinimiz, dilimiz, milli xarakterimiz deformasiyaya uğradılıb. Saydıqca sayacağımız bu amansızlıqlar haqlı olaraq Azərbaycan xalqını Rusiya ilə eyni ittifaqa girməkdə tərəddüdə salır. Odur ki, hakim zümrəmiz ittifaq təklifini eninə-uzununa müzakirə etməli, strategiyamızın başlıca konturlarını müəyyənləşdirməli, təşəbbüsə bütün qapıları bağlamadan onu dərinləməsinə analiz etməli, lazım gələrsə müstəqilliyimizə kölgə salan məqamları təsbit edib qarşı tərəfə öz mövqelərini çatdırmalıdırlar.
Açığını desəm, mənə Avrasiya İttifaqı bir sıra nüanslara görə, Qərbə inteqrasiyadan daha cazibədar görünür. Düşünürəm ki, bizim iqtisadi potensialımız keçmiş sovet ölkələriylə iqtisadi əməkdaşlığa daha münasibdir. Son vaxtlar Azərbaycanda yaranan bir sıra fabrik və zavodları düzgün istifadə etsək, Rusiya kimi böyük bazarda önəmli mövqə əldə edə bilərik. Kənd təsərrüfatı məhsullarımızın bu bazarda daha çox alıcı qazanmaq və nəticədə aqrar sənayemizi inkişaf etdirmək imkanımız da var. Üstəlik, Rusiyada yaşayan soydaşlarımızın təhlükəsizliyi də böyük ölçüdə bu əməkdaşlıqdan asılıdır. Ən önəmlisi isə bütün milli və mənəvi dəyərləri, yerli özəllikləri tamamən rədd edən, dünyanı hansısa bəxtəvər xalqın müstəmləkəsinə çevirmək istəyən prosesə indi mane olmaq mümkündür. O, tamamilə bərqərar olduqdan sonra öz hegemonluğunu əsrlər boyu sürdürə və qarşısına çıxan hər şeyi Yer üzündən silə bilər.
