Sabah Azərbaycan Yazıçılar Birliyinin 12-ci qurultayı keçiriləcək və 1987-ci ildən bəri bu qurumun bir nömrəli kreslosunu kimsəyə güzəştə getməyən xalq şairi Anarın növbəti dəfə sədr seçiləcəyi gözlənilir. Tanınmış yazar Zümrüd Yağmurun Moderator.az-ın əməkdaşı ilə söhbəti də ədəbiyyatımızın düşdüyü acınacaqlı durumla bağlıdır.

 

- Bilirsinimi, ən demokratik insan illərlə bir yerdə qalanda, bir vəzifəni icra edəndə və üstəlik də normal seçki ilə deyil, qondarma yolla seçiləndə, təbii ki, bu artıq normal deyil. Anar da illərdir ki, AYB-nin sədridir və nəzər alsaq ki, o hər dəfə də namizədliyini irəli sürür və qazanır, demək bu dəfə də əmindir. Kimsə ona qarşı getməyəcək. Ümumən mən növbəti qurultayı boş gurultudan başqa bir şey hesab etmirəm. Adi və heç bir dəyişikliyin olmayacağı, hamının əvvəlcədən nə baş verdiyini bildiyi bir toplantının nə ədəbiyyata, nə də cəmiyyətə bir yararı ola bilər. Anar sadəcə prosedur yerinə yetirir, o qurultay olmadan da illərlə orda sədr ola bilər və buna orda kimsə də etiraz etməz. Bu gün AYB elə bir vəziyyətdədir ki, ona etiraz etməyə belə dəyməz. AYB qurumuş ağaca bənzəyir, ya kəsilib atılmalıdır, ya da tam sıfırlanıb yenidən yaranmalıdır. Anar yazar olmaqdan çoxdan çıxıb daha, o indi ədəbiyyatın məmurudur. 

  

-Buna qismən elə əvvəlki sualda cavab verdim. Normal yanaşmıram. Daha doğrusu, bir az sərt ifadə etsək anormol qarşılayıram. Amma sonra da ölkənin durumuna baxanda burda heyrət ediləcək bir şey olmadığını görmək mümkündür. Anar yazar olmaqdan çoxdan çıxıb daha, o indi ədəbiyyatın məmurudur. Bunu da bilir və yuxarıdan gələn göstərişləri idarə edən başqa məmurlardan heç bir fərqi yoxdur. Bu gün bir çox insan bu ölkənin ayıbı, utanc yeri olduğu kimi, AYB də Azərbaycan ədəbiyyatının ayıbıdır və bu utancın müəlliflərindən biri də Anardır. Amma biri dedim, digərləri də bu əsərin yaranmasında Anardan az məsuliyyət daşımır. 

-AYB”“də ədəbiyyat dəllalarının meydanı genişlənib. Bu və ya digər tipli ədəbi qurumlar dünyanın hər yerində var. Elə qonşu Türkiyədə də Yazarlar Birliyi fəaliyyət göstərir. Amma fəaliyyət göstərir, yuxarıdan idarə olunmur. Problem AYB-nin olması deyil, onun necə olmasındadır. Əgər bu qurum normal fəaliyyət göstərsəydi, ədəbiyyatın sınırları içərisində öz işini qura bilsəydi, indi mənzərə bambaşqa ola bilərdi. Amma belə deyil. Bu gün AYB əslində, ölkədəki idarəçiliyin bir parçasıdır və ondan kənada da mövcudluq forması yoxdur. Anar da, orda fəaliyyət göstərən bir çox insan da bunu bilir. Boyun əyirlər, çünki ədəbiyyat onlar üçün asan qazanc yerinə çevrilib. Ədəbiyyat yazarların əlindən çıxıb bu qurumda, daha çox ədəbiyyat dəllalarının meydanı genişlənib. O üzdən də AYB-yə etiraz edənləri, bu qurumu gərəksiz hesab edənləri başa düşürəm. Ancaq bir şeyi də unutmayaq. İnanın ki, əgər biz ümumən ədəbiyyata və mətnlərə münasibətimizi dəyişməyəcəyiksə, bunu şəxsi münasibətlər və dostluqların yaratdığı yarınmaq və yaltaqlığın, yalançı təriflərin kölgəsindən çıxara bilməyəcəyiksə, heç nə dəyişməyəcək. Elə başqa bir qurum da yaransa, sonda eyni mənzərə yaranacaq. O üzdən də yanaşmalarımız dəyişməliyik, Unutmayaq, Anar da ədəbiyyatdakı yaltaqlar və dəllaların “əməyi” və xarakterinin üzərində öz iqtidarını qurub. Orda fəaliyyət daha çox əldə edib nəsə qoparmaq üzərində qurulub.

 

 

- Deməzdim. Ümumən ədəbi qurum əslində yaradıçılıq üçün deyil, yaradıcılıqda yazara uğur qazandırmaq üçün fəaliyyət göstərməlidir. Ədəbi qurum kimsəni yazar, şair edə bilməz. O dəyərli əsərləri seçib təbliğ etməli, tərcüməsi və dünyada ədəbi mətnlərin yayılması ilə məşğul olmalıdır. Orda olmaq daha yaxşı yazar olmaq üçün deyil, yaxşı təbliğ olunmaq üçün imkanlar yaratmalıdır. Yazarın işi daha yaxşı yazmaq, qurumun işi bu yaxşı əsərləri təbliğ etmək olmalıdır. Amma nə yazıq ki, indiki halda AYB bunu edə bilmir. Çünki orda iş buna uyğun deyil, daha çox sədrə və onun dostlarına yaxın ola bilmək, daha çox nəsə əldə etmək üçün yarışmalara və mübarizələrə uyğun qurulub. Dünyaya çıxarılan əsərlər demək olar ki, yoxdur, olanlar da istedadlı qələm sahiblərinin deyil, kiminsə dostu, tanışlığı ilə seçilmiş əsərlər olur. Bu da ədəbiyyatımızın təbliğatına zərbə vurur. Bir zəif nümunə ilə tanış olan oxucu, başqaları ilə tanış olmaqdan imtina edir, çünki bizim ədəbiyyat haqqında onda artıq formalaşmış fikir olur. Bir də AYB gerçək anlamda ədəbi qurum olsadı, biz orda müxalif olan insanların da fəaliyyətini görə bilərdik. Ədəbiyyat qurumunda siyasi dünyagörüşə və düşüncəyə görə qapılar açılıb bağlanırsa, demək o artıq ədəbiyyatlıqdan çıxıb. Bir çox adam o məbləğdən nəsə qoparmaq yarışına girəcək.

 

- Bilmirəm, bunu sizdən eşitdim. Buna gərək vardımı? Təbii vardı, amma əgər bu pul düzgün istiqamətdə xərclənərsə. Ədədiyyatın tərcümə olunub təbliğ olunması üçün pul xərcləmək lazımdır, şünki müasir dünyada təbliğatın ən yaxşı yolu mədəniyyəti və ədəbiyyatı təbliğ etməkdir. Problem o pulun ayrılması deyil, onun necə xərclənməsindədir. İnanın ki, əgər belə məbləğ ayrılıbsa, mən indi AYB-dəki durumu təsəvür edirəm. Bir çox adam o məbləğdən nəsə qoparmaq yarışına girəcək. Düşünmürəm ki, bu məbləğ ədəbiyyat adına xərclənəcək. Talançılıq siyasətənin tərkib hissəsindən başqa bir şey deyil. Sadəcə ədəbiyyatın adını bu işdə istifadə edirlər. Dəllalıqla və alverlə bu iş yürüməz. 

 - Mən artıq dedim. Bu pul ədəbiyyatın həm daxildə, həm də xarici ölkələrdə təbliğ olunmasına xərclənsə yaxşı olar. Ölkədə ədəbiyyata və sözə marağın yaradılması üçün müxtəlif və keyfiyyətli TV proqramları hazırlamaq, bununla da yaxşı mətnləri təbliğ etmək olar. Bunun üçün heç yeni şeylər, metodlar düşünmək də lazım deyil, zatən dünyanın inkişaf etmiş ölkələrində dövlət bu kimi işlərə pul ayırır və onlar işlərini də çox gözəl şəkildə qururlar. Bu təcrübələrdən faydalanmaq olar. Orta məktəblərdə ədəbi müsabiqələr, ən çox kitab oxuyan şagirdlərin yarışını təşkil etmək olar. Bu da təbii olaraq insanların ədəbiyyata marağını təmin edəcək. Amma bunun üçün birincisi istək, ikincisi, iradə, son olaraq da gerçək anlamda ədəbiyyat sevdalısı olmaq lazımdır. Bir də bir az vicdan”¦ Dəllalıqla və alverlə bu iş yürüməz. İndi bir çox hallarda yazar adlandırılan insandan elə dəlallıq görürsən ki, heyrələnməmək mümkün deyil. O üzdən də düşnmürəm ki, bu pul da indiki halda dəllaların və alverçilərin əlindən xilas olub harasa səmərəli şəkildə sərf olunacaq.