Dəyərli oxucu, addımbaşı xeyirdə-şərdə, küçədə-bayərda qarşımıza çıxan vətəndaşlar ilk hal-əhvaldan sonra bizi də qınamağa başlayırlar ki, bankların onların başlarına gətirdiyi müsibətləri ictimailəşdirməkdə xəsislik edirik. Amma Allah şahiddir ki, biz dəfələrlə bu mövzuya baş vuraraq yaranmış durumdan çıxış yollarının aranması üçün əlimizdən gələni etməyə çalışmışıq. İndi sizlərə təqdim etdiyimiz yazı da bu qəbildəndir...

Məmləkət insanı bank qapılarında qalıb. Məsələni qəlizləşdirən məqamlardan biri də vətəndaşın düşdüyü acınacaqlı duruma görə konkret kimin yaxasından yapışmalı olduğunu bilməməsi üzündən sanki “bermud üçbucağı”na salınmasıdır. Amma ölkənin bank və maliyyə sektoruna cavabdeh olan məmurlarının hamısı aşağı-yuxarı yaşanan devalvasiya labirintinə görə məsuliyyət daşıyır. 

Konkret olaraq hakimiyyətin iqtisadi bloka daxil olan komanda üzvləri ölkənin beynəlxalq nüfuzunun sarsılmasına, etibarının devalvasiyasına görə birbaşa cavabdehlik daşıyırlar. O ki, qaldı bank sistemindəki xaosu aradan qaldırmaq üçün prezident İlham Əliyev tərəfindən yaradılmış yeni “ASAN Xidmət” modelinə - Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasına, bu qurumun rəhbərliyinin birbaşa vəzifəsi idi ki, vəziyyəti stabilləşdirsin və çevik siyasət yürütmkələ, əksinə, bank sistemində inkişafa istiqamətlənən strategiyanı həyata keçirsin. Amma təəsüsüflər olsun ki, bizdə “nəzarət” dedikdə sovetlər dönəmindəki kimi sadəcə “xalq nəzarəti” və ya hansısa prosesə nəzarət edib onu buxovlamaq başa düşülür. Görünür, elə bu səbəbdeən MBNP yarandığı gündən bank sisteminin əl - qolunu bağlamaq siyasəti yürüdüldü, dövlət başçısının bu sahədəki bir çox xoşməramlı  təşəbbüsləri ya reallaşdırılmadı, ya da sadəcə bunu bacarmadılar. Nəticədə dövlət təkcə Beynəlxalq Bankla bağlı üzərinə növbəti dəfə ağır yük götürmək zorunda qaldı, digər banklarda da defolt təhlükəsi ötən hər gün daha da dərinləşdi, körpü banklar yaradılaraq prosesi şəffaflaşdımaq əvəzinə olan-qalan körpülər də yandırılaraq ölkənikn bank sisteminə ümummilli etimadsızlıq mühiti formalaşdı. İndi vətəndaşla banklar arasındakı çəkişmələr məhkəmələrdə və ardından borcun girova yönləndirlməsi üzündən əmlakların çoxsaylı qanun pozuntuları ilə müçşayət olunan özkənilnkiləşdirilməsi mərhələsində davam edir və yaranmış durumdansa çıxış yolları görsənmir. 

Yeri gəlmişkən, əldə etdiyimiz məlumata görə, MBNP məhz girovların məhkəmə mübahisələndirilməsi olmadan birbaşa borca yönləndirilməsi üçün yeni təkliflərlə çıxış etməyə hazırlaşırlar. Əgər doğrudan da belə bir təklif gündəmə gətirlsə və razılıq alınsa o zaman əmlakları bank girovluğunda olan yüz minlərlə vətəndaşın son ümid qığılcımı da sönmüş olacaq və onlar sözün həqiqi mənasında fəlakətin ağuşuna sürüklənəcəklər Xatırladaq ki, bir müddət öncə məhz MBNP rəhbəri Rüfıət Aslanlı ilə Ali Məhkəmənin sədri Ramiz Rzayev arasında “iki qurum arasında əməkdaşlıq” haqqında müzakirələrin getdiyi haqqında xəbər yayılmışdı və bu barədə hər hansı rəsmi təkzib verilmədiyindən doğrudan da belə bir görüşün baş tutduğu yəqinləşdi. 

Diqqətçəkən bir məqamsa bilavasitə iqtisadi sahədə islahatlara birbaşa cavabdeh olan prezidentin iqtisadi siyasət və sənaye məsələləri üzrə köməkçisi Natiq Əmirovun proseslərə təsir etmə imkanlarının hansı səviyyədə olmasıdır. Ötən yazılarımızın birində biz onu öz işinin peşəkarı kimi qiymətləndirməklə yanaşı baş verən və verə biləcək bütün neqativ tendensiyalara görə ilk növbədə onun cavabdehlik daşıya biləcəyini da vurğulamışdıq. Çünki prezident İlham Əliyevə təqdim olunan və sonradan məhz dövlət başçısının imzası ilə parlamentə göndərilən qanun layihələrinin müəllifinin kimlər olmasından asılı olmayaraq əsas nəzarətçi-tənzimləyici məhz odur. Obrazlı ifadə edilsə, MBNP adlanan qurumun özünə də nəzarəti məhz Natiq Əmirov həyata keçirir, yaxud keçirməlidir. Ancaq bu nəzarət həyata keçirilirmi, MBNP tərəfindən prezidentə təqdim olunan sənədlər dəqiqliklə saf-çürük edilərək qanunvericiliklə, eləcə də vətəndaşların maraqları ilə ziddiyyət təşkil edib-etmədiyi yoxlanılırmı? 

Bu suala cavab axtarılarkən ilk növbədə vaxtilə MBNP tərəfindən Milli Məclisə təqdim olunsa da deputatlar tərəfindən topa tutularaq geri qaytarılan qanun layihəsini, yaxud qəbul olunsa belə sonradan ləğv edilmək zorunda qalan dəyişiklikləri xatırlamaq lazım gəlir. Burdan belə qənaət hasil olur ki, əvvəllər Natiq Əmirovun MBNP tərəfindən hazırlanan təkliflər paketinə “qırmızı işıq” yandırmaq imkanları ya olmayıb, ya da müdaxilə kifayət etməyib. Amma xoşbəxtlikdən bu məsələdə də vətəndaşların marağına xidmət edən bir dönüş yarandığı barədə siqnallar gəlməkdədir. Yəni əldə etdiyimiz məlumata görə, məhz Natiq Əmirov son vaxtlar prezident İlham Əliyevin yüksək inamı və etimadı nəticəsində bankdaxili proseslərə daha dərindən nüfuz etməyə, maliyyə-bank sektorunda ortaya çıxmış sualların cavabının tapılmasında həlledici söz sahibinə çevrilməyə başlayıb. Əgər doğrudan da maliyyə bazarlarına nəzarət məsələsində simvolik olaraq ikihakimiyyətlilik formalaşmağa başlayıbsa, yəni inhisarçılıq meylləri aradan qaldırılıbsa, ümid etmək olar ki, bu sahədə yaxın gələcəkdə nəzərəçarpacaq irəliləyişlər əldə edilməsinin şahidi də ola bilərik. Təbii ki, nəzərəçarpacaq irəliləyişlər dedikdə ilk növbədə vətəndaşların banklara olan borclarının ödənilməsində kompromis məzənnənin tapılması və insanlara borclarını ödəmək üçün daha əlverişli şərtlərin təklif edilərək əmlaklarının borca yönləndilməsinin uzunmüddətli ertələnməsi nəzərdə tutulmalıdır. Əks halda kitabı bağlanan bankların sırası genişlənəcək və istər sahibkarların özləri, istərsə də bankın müştəriləri bundan xeyli zərər görəcək. 

Ona görə də ümid etmək olar ki, Rüfət Aslanlının rəhbərlik etdiyi qurum təkbaşına bank hakimiyyətindən imtina edərək intriqalara son qoyulması, qarşılıqlı anlaşma şəraitində həm banklar, həm borclular üçün əlverişli şərtlərin tapılması üçün hərəkətə keçəcəklər. Əks halda prezident son çarə kimi bank sisteminin idarəetməsini də MBNP-dan alaraq ASAN Xidmətə vermək zorunda qalacaq. Çünki dövlət başçısı özü də açıq şəkildə etiraf edib ki, Azərbaycan iqtisadıyyatına ən böyük zərbə məhz bank sektorundan gəlib və bu sahəyə cavabdeh olanların borcu idi ki,aradan keçən bu qədər müddət ərzində tənəzzül prosesini heç olmasa tormozlasınlar. Amma biz ötənlərdə tamamilə fərqli mənzərənin şahidi olduq. Çeşidli intriqalar, biri birini sıradan çıxarmaq və dövlət başçısının qarşısında suçlu duruma salınması üçün müxtəlif variantların sınaqdan keçirilməsi öz acı meyvələrini verdi, nəticədə qurunun oduna xeyli sayda yaşlar da yandı. Heç olmasa bundan sonra hikkələrdən imtina edilərək ötən yazılarımızda da xüsusui olaraq vurğuladığımız kimi, xalqın bir nömrəli xidmətçisinin ”“ Prezident İlham Əliyevin etimadını, etibarını qazanmağın qayğısına qalmaq lazımdır. Prezidentin iradəsinin əleyhinə gedənlərin aqibətini ötənlərdə hamımız görmüşük...

Dəyərli oxucular! Mövzunu tamamlayarkən məsləhətləşdiyimiz tanınmış iqtisadçılardan biri prezidentin 23 iyun tarixli fərmanına da diqqət yetirməyi və orda demək olar ki, çoxsaylı suallara cavab tapa biləcəyimizə işarə vurdu. Biz fərmanla tanış olduqdan sonra əlavə informasiyalar axtarışına çıxdıq və zəhmətimiz yerdə qalmadı. Odur ki, yazımızın son bölümünün sizlərin daha çox marağına səbəb olacağı qənaətindəyik: 

Azərbaycan Respublikası Prezidentinin 2016-cı il 10 mart tarixli 828 nömrəli Fərmanı ilə təsdiq edilmiş “Azərbaycan Respublikasının Maliyyə Bazarlarına Nəzarət Palatasının Nizamnaməsi”ndə dəyişikliklər edilməsi haqqında Azərbaycan Respublikası Prezidentinin iyunun 23-də imzaladığı növbəti Fərmanını president.az/articles/24416 bu baxımdan əslində Rüfət Aslanlı hakimiyyətinin sonu və ya sonunun başlanğıcı hesab etmək olar. Bu fərmanla qısa tanışlıqdan belə qənaətə gəlmək olur ki, artıq Rüfət Aslanlı MBNP istədiyi kimi idarə etmək şansından məhrum edilir, bank-maliyyə sistemində taleyüklü qərarların verilməsində əsas söz Prezidentin köməkçisi Natiq Əmirova verilir. 

Ən çox diqqətçəkən və ehtimal etmək olar ki, dövlət başçısı tərəfindən belə bir fərmanın verilməsinə səbəb olan məqamsa nizamnamənin 1.9.13 -cü hissəsinin yeni redaksiyada verilməsi zərurətidir:

“Palatanın strukturu, ştat vahidlərinin ümumi sayı və işçilərin əməkhaqları Baş icraçı direktorun təqdimatı əsasında Direktorlar Şurası tərəfindən Azərbaycan Respublikasının Prezidenti ilə razılaşdırılmaqla təsdiq edilir.”

Sual oluna bilər, artıq il yarım ərzində fəaliyyətə başlayan və bütün strukturları formalaşdırılan bir qurumda işçilərin sayı, əmək haqları məsələsi bu günədək həllini tapmayıb ki, belə bir “gecikmiş” addım atılır? Tələsməyin, məsələ burasındadır ki, əldə etdiyimiz məlumatlara görə MBNP rəhbəri Rüfət Aslanlı özünə prezident İlham Əliyevin əmək haqqından 4 dəfə artıq, 65 min manat əmək haqqı yazıbmış. Deyilənə görə, bu faktın üzə çıxması prezidenti bərk qəzəbləndirib və nəticədə 23 iyun fərmanı ortalığa çıxıb. Xatırladaq ki, vaxtilə prezident İlham Əliyev Mərkəzi Bankın rəhbəri Elman Rüstəmova aylıq 10 min manat maaş təyin edilməsi barədə qərar verəndə Elman Rüstəmov təvazökarlıq edərək dövlət başçısına minnətdarlıq etməklə həmin maaşın 8 min manat olmasına nail olmuşdu. Fikrimizcə, bu iki nümunə hər şeydən xəbər verir və müqayisənin şərh ehtiyacı yoxdur...

Məhz belə bir fərmanın verilməsi əslində prezident tərəfindən MBNP rəhbərinə etimadın itirilməkdə olması anlamına gəlir. Yeri gəlmişkən, deyilənə görə, bir müddət öncə PA rəhbəri, akademik Ramiz Mehdiyevin yanında keçirilən bir toplantıda MBNP rəhbərinin pafoslu çıxışı iştirakçıları yumşaq desək, məmnun etməyib. Orada hansı polemikanın yaşandığı və Ramiz Mehdiyevin Rüfət Aslanlının çıxışına hansı reaksiya verdiyi barədə məlumatsızıq, amma ümumilikdə baş verənlər Prezident İlham Əliyevin maliyyə bazarlarına nəzarətin daha effektiv həyata keçirilməsi üçün yeni axtarışlarda ola biləcəyi ehtimalından xəbər verir. Proseslər ona doğru gedir...