Tanınmış şair-publisist, Ədalət Partiyasının sədr müavini Heydər Oğuz Moderator.az-ın suallarını cavablandırır. Onunla partiyalarının son prezident seçkilərinin nəticələrini tanımamasının səbəblərini müzakirə etdik.
-Heydər bəy, partiyanızın sədri İlyas İsmayılovun prezident seçkilərinin nəticələrini tanımaması cəmiyyətimizdə sürpriz kimi qarşılandı. Hər kəs bu sürprizi doğuran səbəb haqqında müxtəlif mülahizələr yürütdü. Sizcə, məlum bəyanat nədən doğmuşdu?
-Təəssüf ki, əlimizdə kütləvi informasiya vasitələrinin yoxluğu və digər media qurumlarının özlərinə yaxın olmayan siyasilərin görüşlərinə və fəaliyyətlərinə az yer ayırmaları, İlyas müəllimin isə media ulduzu kimi parlamaqdan daha çox, əməli fəaliyyətə əhəmiyyət verməsi, KİV-lərinin arxasınca sürünməyi öz xarakterinə zidd hesab etməsi bəzilərinin Ədalət Partiyasının dəsti-xəttindən xəbərsiz qalmasına gətirib çıxarıb. Nəticəsə onlar İlyas İsmayılovun səssiz-səmirsiz deputatlardan olduğunu düşünürlər. Görünür, buna görə də indi birdən-birə onun səsini eşidəndə şok keçirirlər. Halbuki İlyas müəllimi siyasi fəaliyyətini izləsəydilər, onun hər zaman qanunsuzluqların, qeyri-əxlaqi davranışların üstünə getdiyini, rejim mənsublarını kəskin tənqidə məruz qoyduğunu görərdilər. Azərbaycan siyasi liderləri arasında bəlkə yeganə şəxsiyyət “Ədalət” lideridir ki, ölkədə bərqərar olmuş anti-konstitusion, qeyri-demokratik, insan varlığını heçə sayan mövcud rejimin siyasi xarakterini kitablaşdırıb. Yazdığı “Hüquqi dövlət” kitabıyla yalnız problemi göstərməklə qalmayıb, ondan çıxış yollarını da ortaya qoyub. Onun deputatlıq fəaliyyəti dövründə dəfələrlə qaldırdığı məsələlərin mahiyyətinə baxanda rejimin müxtəlif hakimiyyət orqanlarını qeyri-qanuni yollarla ələ keçirdiyini ən yüksək kürsülərdə dilə gətirdiyini görə bilərik. Məsələn, İlyas müəllim israrla bir çox məmurun qanunsuz yollarla deputat olduğunu bəyan edib və bu barədə tutarlı dəlillər irəli sürüb. Problemlə bağlı müraciət etmədiyi ünvan qalmayıb. İlyas müəllimin bu təsbitləri indiyə qədər Milli Məclisdə çıxarılan bütün qanunların legitimliyini də şübhə altına alır. Nə yazıq ki, demokratik müxalifət apardığı siyasi mübarizədə onun bu fikirlərindən, təsbitlərindən faydalanmayıb. Nəticədə həm özləri arqumentsizlikdən əziyyət çəkiblər, həm də İlyas müəllimi yürütdüyü mübarizəsində yalnız buraxıblar. İndi də qulaqlarını tıxadıqları tərəfdən səs eşidəndə təəccüblənirlər. Məsələlərin mahiyyətinə baxanda əslində İlyas İsmayılovun daha tutarlı arqumentlərlə çıxış etdiyini görə bilərik. Məsələn, parlamentdən kənarda qalan müxalifətin mübarizəyə başladığı ilk dövrlər irəli sürdüyü şüar “parlament buraxılsın, çünki qeyri-legitimdir” arqumenti idi. Ədalət lideri bunu onlardan qabaq parlament kürsüsündən deyirdi. Son prezident seçkilərindən sonra müxalifət seçkinin nəticəsi saxtalaşdırılıb arqumentiylə meydana çıxdı. Etiraf edərsiniz ki, İlyas İsmayılovun reaksiyası da onlardan heç də geri qalmırdı.
-Etiraf edim ki, bu fikirləriniz tamam başqa yanaşmadır. Halbuki bir çoxları İlyas müəllimi parlamentin legitimliyini tanımaqda ittiham edir.
-Bilirsinizmi, parlamentdə təmsil olunmaqla onun legitimliyini tanımaq ayrı-ayrı məsələlərdir. Bir çoxlarının İlyas müəllimi ittihamının kökündə parlamentdə niyə təmsil olunması məqamı dayanır. Halbuki bu, onun haqqıdır. Seçkidə iştirak edib və deputatlıq haqqı qazanıb. Başqaları kimi qeyri-qanuni şəkildə o postu tutmur ki. Niyə öz haqqından istifadə edib daha yüksək kürsüdə mübarizəsini davam etdirməsin? Hər zaman qarşı tərəfə yaxın məsafədə dayanaraq mübarizə aparsan daha effektli nəticələr əldə edə bilərsən. Necə ki, müqəddəs kitabımız da “kafirlərdən sizə yaxın olanlarla vuruşun” deyir. Uzaqla vuruşmaq yel dəyirmanıyla vuruşmaq kimidir. İlyas müəllim başqaları kimi Don Kixotluq eləmir, mübarizə aparır. İkincisi, məlum ittihamla çıxış edənlərin arqumenti yalnışdır. “Təmsil olunduğun qurumun legitimliyini tanımırsansa istefa verməlisən” məntiqi ona bənzəyir ki, bir quldur dəstəsi bir kəndə girir, bütün evlərə od vurub yandırırlar. Kəndlilər səndən şübhələnsin deyə sənin evinə toxunmurlar. Sən də kəndlilərinin qəzəbinə gəlməmək üçün öz əlinlə öz evinə od vurmalısan. Allah eşqinə, bu nə dərəcədə sağlam məntiqdir? Hətta misal gətirdiyim hadisədən fərqli olaraq Azərbaycanda kəndə od vuranın kimliyi bəllidir. Amma nədənsə, hamı İlyas müəllimdən öz evini yandırmasını gözləyir.
-Xeyr, onu gözləmir. İlyas İsmayılov son parlament seçkilərində seçkilərin ədalətli keçirildiyini bəyan etmişdi. Hamının narazı qaldığı məqam da bununla bağlıdır.
-Elə bir bəyanatının olduğundan xəbərim yoxdur. Amma İlyas müəllimin xarakterini bilən bir şəxs kimi deyirəm, o cür bəyanat verməz. O, yalnız özünün deputat seçildiyi dairədən danışar. Ümumiyyətlə, İlyas İsmayılov hüquq sahəsindən siyasətə gələn adamdır. Onun xarakterində hüquqşünas əxlaqı dərin iz salıb. Bir çox hallarda siyasətçidən çox hüquqşünas kimi düşünür. Hüquqşünas kimi əlində iddianı təsdiqləyəcək faktlar olmadan İlyas müəllim mülahizə irəli sürməz. Azərbaycan miqyasında keçirilən seçkilər haqqında isə onun əlində müfəssəl bilgilərin, faktların olması qeyri-mümkündür və belə bir qiymət vermək səlahiyyəti də yoxdur. MSK üzvləri əllərində toplanan faktlara əsasən seçkinin demokratik keçirilib keçirilmədiyinə qiymət verə bilər. Deputatlığa namizəd isə öz seçki dairəsində vəkillərinin və səlahiyyətli nümayəndələrinin topladığı faktlara əsaslanır. İlyas müəllim də belə fikir söyləyibsə öz dairəsini nəzərdə tutub. Digər tərəfdən istənilən arqumenti təsdiqləməyin müxtəlif yolları var. Bu yollardan bəziləri dolayı, bəziləri isə birbaşa yollardır. Parlamentin qeyri-legitim olmasını sübut etmək üçün bütün dairə və məntəqələrdə seçkilərin necə keçirildiyini sübut etmək suyunun duzlu olub olmadığını bilmək üçün bütün dənizi içməyə bənzəyir. Qəbul edin ki, bu, olduqca çətin və mübahisəli yoldur. Qısa yol bir damlayla kifayətlənməkdir ki, İlyas İsmayılovun parlament nümayəndələrinin qanunvericiliyə əsasən seçilmədiyini əsaslı şəkildə sübuta yetirməsi və bu haqda dəfələrlə məsələ qaldırması qanunvericilik orqanının legitimliyinə kölgə salır. Bilirsiniz ki, İlyas müəllim bir çox deputatın həm də hakimiyyətin icraedici qolunda təmsil olunduğunu və bunun konstitusiyaya, seçki qanunlarına, beynəlxalq hüquq normalarına, hüquqi dövlətçilik prinsirlərinə zidd olduğunu sübuta yetirib. Bir deputat ki, qanuna zidd şəkildə fəaliyyət göstərir, onun seçilməsində qanunlar ayaq altına salınıb tapdalanıb, namizədliyi belə qanunsuz şəkildə qeydə alınıb, onun seçilərkən nə qədər səs aldığını saymağa nə ehtiyac var? Bir bina ki, özülündən əyridir, balkonunun və ya damının arxitekturaya uyğun gəlib gəlməməyinin məsələyə nə dəxli var? İlyas müəllim bu rejimin təməldən əyriliyinə baxar. Arxitekturasıyla baş qatmaz. Eyni zamanda o, binanın təməlinin səhv olduğunu bəyan etdiyi halda, arxiterturasının yaxşı olduğunu da deməz.
-Gələk, prezident seçkilərinə. İlyas İsmayılov məlum bəyanatında kimlərinsə seçkiləri saxtalaşdırmaqla süni gərginliklər, toplumda parçalanmalar yaratdığını bildirib. Konkret kimləri nəzərdə tutub.
-Dedim, axı, İlyas müəllim əlində əsaslı dəlil olmasa kiminsə haqqında ittiham irəli sürməz, fakta qiymət verər. Son seçkilərin bu qədər biədəb şəkildə elan olunması, çoxsaylı qanunpozuntularıyla müşaiyyət olunması bir faktdır. Bu işin arxasında kimlər durur, kimlərin marağına uyğundur, bunları dövlət yetkililəri araşdıra bilər. Zira informasiya almaq, onu araşdırmaq imkanı dövlət yetkililərindədir. İndiki şəraitdə bu fakt məlumdur ki, İlham Əliyevin seçkiləri saxtalaşdırmadan rahat seçilmək imkanı olduğu halda, bu fürsət yelə verildi. Bütün dünyanın gözü qarşısında ən primitiv üsullarla seçki saxtalaşdırıldı. Bunun 84% kimi əzici üstünlüklə hər kəsdən yüksəkdə dayanmağı sübut etmək məqsədiylə həyata keçirildiyi şəxsən mənə inandırıcı gəlmir. Dünyada artıq əzici səsçoxluğu güclü və ya super lider olmağın şərti kimi qəbul olunmur. Hər kəsin xarizmatik lider olaraq qəbul etdiyi Rəcəb Tayip Ərdoğan 40-50% arasında səs alır. Amma o, nəinki Türkiyənin, hətta deyərdim ki, bütün dünyanın ən güclü sosial dəstəyə malik lideri hesab olunur. Seçicilərin bəlkə də 99.99%-ini aldığını iddia edən Şimali Koreya liderini isə hər kəs diktator, xalqına qənim kəsilən şəxs olaraq görür. İndi İlham Əliyevi Şimali Koreya liderinə bənzətmək istəyənlər nə məqsəd güdürlər? Niyə bu biabırçı üsullarla ölkəmizin onsuz da zəif olan demokratik imicinə kölgə salırlar? Məncə bu haqda ölkə başçısı fikirləşməlidir.
-Yəni sizcə, bütün bunlar ölkə başçısının iradəsi xaricində cərəyan edir?
-Təəssüf ki, bu haqda məndə heç bir informasiya yoxdur. Sadəcə mülahizə yürüdə bilərəm. Əgər bütün bu baş verənlər ölkə başçısının iradəsindən kənardadırsa, deməli ona qarşı hansısa təxribat var. Yox, əgər ölkə başçısı özü belə istəyirsə, onda onun ətrafı bu haqda fikirləşməlidir. Burada Azərbaycanın taleyüklü məsələsi həll olunur. Heç kim yaxasını kənara çəkə bilməz. Bu ölkə hamımızındır. Onun dövlətçilik marağını da hamımız fikirləşməliyik. Mən ümid edirəm ki, bütün bu eybəcər nəticələr İlham Əliyevin iradəsindən kənarda baş verir. Bu ümid dolu ehtimalı qüvvətləndirən arqumentlər də var. Məsələn, bu arqumentlərdən biri adı seçki saxtakarlığında hallanan bəzi məmurların ləkəni öz üstündən atmaq təşəbbüsü ilə bağlı ola bilər. Məlumdur ki, Elşad Abdullayevin yaydığı videogörüntülərdə seçkilərin necə saxtalaşdırdığı bütün detallarıyla üzə çıxmışdı. Orada bir sıra məmurların adı hallanırdı. Hər kəs gözləyirdi ki, seçkilərdən sonra adları ən ağır dövləti cinayətlərdə hallanan bu məmurlar ciddi şəkildə cəzalandırılacaqlar. Mümkündür ki, bu cür eybəcər oyunla həmin məmurlar yalnız özlərinin və bir çox deputatların ləkəli olmadığını, ən üstün post sahibinin də eyni yolun yolçusu olduğunu sübuta yetirməklə həm ictimai rəydə öz imiclərini təmizləsinlər, həm də beynəlxalq təzyiqlərlə üz-üzə qoyduqları ölkə rəhbərini özlərindən asılı vəziyyət salsınlar. Beləcə öz təhlükəsizliklərinə şərait yaratsınlar. Etiraf etməliyik ki, əgər belədirsə, buna nail də ola bildilər. Ən dəhşətli hadisə bu da deyil. Legitimliyi ciddi şübhə altına alınan ölkə rəhbəri yalnız ölkə daxilində yox, həm də beynəlxalq arenada zəif vəziyyətə düşür. Bax, ən böyük təhlükə də budur. Artıq qeyri-demokratik və şübhəli seçkilərlə iş başına gələn Prezidentin xarici dövlət adamlarıyla münasibətlərində hər hansı üstünlüyündən söhbət gedə bilməz. Bu isə bizim dövlətçilik maraqlarımıza ciddi zərbədir. Ölkənin qlobal siyasi iradədən asılı vəziyyətdə qalan çox sayda problemləri var. Qarabağ bu problemlərin başında gəlir. İndi ermənilər rahatlıqla Azərbaycan hakimiyyətinin ölkə xalqının iradəsini ifadə etmədiyini söyləyə və danışıqlardan yayına bilərlər. Beynəlxalq imici ləkəli olan Azərbaycan hakimiyyətinin isə onarla hərbi dillə danışmaq ehtimalı gözükölgəliyindən minimum həddə düşdü. Zira beynəlxalq arenada təcrid vəziyyətə düşməklə bu işə girişmək xeyli təhlükəli və risklidir.
-Beynəlxalq təşkilatların Azərbaycandakı seçkilərə münasibəti birmənalı deyil. Sizcə, bizi nə gözləyir?
-Məncə, bizim ən böyük problemimiz beynəlxalq təşkilatlara həddən artıq bel bağlamamızdır. Xarici dövlətlər və onların təmsilçiləri heç vaxt Azərbaycanın maraqlarını düşünməyib və düşünməyəcək də. Bunun əslində ciddi əsasları da var, özünüzü onların yerinə qoyun. Dini dininizdən olmayan, uzun əsrlər hətta bir millət kimi sizin kabusunuza çevrilən insanlara necə baxarsınız? Məsələn, istərsinizmi ki, Ermənistanda demokratik bir rejim olsun, millət yaxşı yaşasın, inkişaf etsin? Əlbəttə, yox. Üstəlik, Ermənistan rəhbərliyi də öz xalqının sərvətini sizinlə bölüşür, əxlaqsızlıqdan çöllərə düşən erməni qızları yatağınızın canalıcı dilbərinə çevrilir. Bu da azmış kimi, hakimiyyət hər səfərinizdə cibinizi rüşvətlə doldurur, səhər yeməyinizdə dadı damağınızda qalan kürüylə sizi ölkənizə yola salır. Bu qədər gözəl neməti yalnız Allah insana cənnətdə nəsib edər. Azərbaycan hakimiyyəti də Qərb dövlətləri üçün bu dünyada yaradılmış cənnətin açarıdır. Heç kim bu açarı Xəzər dənizinə atmaz. Məncə, Azərbaycan xalqı öz iradəsinə söykənib doğru-düzgün dövlət qurmalıdır. Bu, yalnız müxalifətin də vəzifəsi deyil. Hakimiyyətdə təmsil olunan hər bir vətənpərvər məmur, deputat, nazir bu haqda düşünməlidir. Baxsınlar, İlyas müəllimdən dərs götürsünlər. Yoxsa, tarix bizi çox pis cəzalandıracaq.
