Bu gün gənclərin ən böyük problemlərindən biri özlərini tək-tənha hiss etmələridir. Yeniyetməlik dövrünə keçid, böyüdükcə ailənin diqqətinin azalması, sevgi, şəfqət və  qiymətləndirmənin əksikliyi, ailədaxili problemlər, münasibətlərin korlanması, şiddətə və təhqirlərə məruz qalmaq, həmçinin şəxsiyyətin alçaldılması tənhalıq hislərinin yaranmasına səbəb olur. Həmçinin sosial təzyiqlər, basdırılan hislər, sual və problemlər, nəsillər arasındakı  bağların zədələnməsi və ortaq dilə sahib olmamaq, başqa ölkərdə yaşayanların üzləşdiyi  mədəniyyət və adət-ənənə fərqləri, yaşıdları ilə arasındakı irq, din və dil ayrılığı, həmçinin onlara uyğunlaşa bilməmək də kiçik yaşlarda, habelə yeniyetməlik dövründə yalnızlığa gətirib çıxardan səbəblərdəndir. Üstəlik, həyatla əlaqəli dərin və güclü mənəvi bağların olmaması, mənəvi və zehni narahatlıqlar, həmçinin yanlış dostluqlar gəncləri tənhalığa sürükləyən amillər arasındadır.

 

Gənclərin ətrafında səmimi, anlayışlı, şəfqətli, suallarını cavablayan və problemlərini həll etməkdə onlara kömək olacaq insanlar olmayanda yalnızlıq problemi tədricən daha da böyüyür və başqa problemlər yaradır.

 

Bu problemlər hər dövrdə olduğu kimi Rəsulullahın (s.a.s) dövründə də olub. İrqçilik, qan davaları, xəstəliklər, ixtilaflar, savaşlar, yoxsulluq, zərərli vərdişlər, şiddət və şəhvət o dövrün gənclərindən də yan keçməyib. Bunların gətirdiyi boşluğu doldurmaq üçün bəzi gənclər ovçuluq və ya ticarətin verdiyi imkanlarla gəzib dolaşmış və həqiqət axtarışında olmuşlar. Bəziləri isə çıxış yolunu zamanın tələblərinə ayaq uydurmaqda, içki, qumar və başqa əyləncələrdə görmüşlər.

 

Bütün bu problemlərə həll yolu tapmaq üçün Rəsulullah gəncləri depressiv hala salan problemlərə qarşı çox həssas və diqqətli davranmışdır. O, gənclərə bütün boşluqlarını dolduracaq həyat fəlsəfəsi, haqq və həqiqətləri, əxlaqı, məntiqi, mühakimə və səmimiyyəti ilə nümunə olurdu. Onları daim dinləyir, anlayır və şəfqətlə davranır, onlarla daim maraqlanır, hər zaman qayğı və diqqət göstərirdi. Beləliklə, onları həm yalnızlıq girdabından qurtarır, həm də köç, yetimlik, işsizlik, evlilik, xəstəlik və ölüm kimi hadisələrdə yaxınlığını hiss etdirərək yaranacaq yalnızlıq hislərinin qarşısını alırdı. Bu səbəbdən bir müddət sonra Ondan (s.a.s) ayrılıq və uzaqlıq onlar üçün ən böyük yalnızlığa çevrilirdi...

 

 

Problemlərin çox olduğu bir mədəniyyətdə yaşayan və Onun (s.a.s.) dəvətindən sonra hüzur tapan gənclər, İslamı qəbul etməklə sahib olduqları hər şeyi itirməyə başladılar. Ailələri, qohumları və cəmiyyət tərəfindən təcrid edilir, dostları və çevrəsi onları düşmən kimi görürdülər. Hətta şiddətə məruz qalır, alçaldılıb təqhqir edilirdilər. Azad, kasıb, zəngin, qadın kişi olmağından aslı olmayaraq İslamı qəbul edən hər kəs bu mərhələdən keçirdi. Belə ki, həzrət Abdurrahman ibn Avf onlara edilən zülmlərə cavab vermək üçün: “Ey Allahın Rəsulu! Biz müşrik olduğumuz vaxtlarda izzətli və şərəfli insanlar idik. İman etdikdən sonra bizi əzməyə, alçatlmağa və təhqir etməyə başladılar.” – deyirdi.[1]

 

Rəsulullah (s.a.s.) gənc əshabını dinləyir, onlarla yaxından maraqlanır və onların qarşılaşdığı şiddət və təcridolunma ucbatından yalnızlığa düşmələrinə fürsət vermirdi. Onlarla hər zaman görüşür, səbir və dua ilə Allaha yönəlmələrini, iman və qulluq bağı ilə Allaha  sığınmalarını tövsiyə edirdi.

 

Bir-birilərinin maddi və mənəvi problemlərini həll etmələri və bir-birilərinə dəstək olmaları üçün aralarında güclü qardaşlıq bağları qurur və onları bir-birinə hayan olmağa çağırırdı.[2] Onları hər zaman yaxşı əhval-ruhiyyə ilə ruhlandırırdı. 

 

İşgəncəyə məruz qaldıqda onları ziyarət edir, edəcəkləri səbir qarşılığında axirətdə qazanacaqları  mükafatlarla müjdələyir və onlar üçün dua edirdi. Hamıya diqqət göstərir və problemlərinə çarələr tapmağa çalışırdı. Problemlərin artmaması üçün onları diqqətli və ehtiyatlı olmağa çağırır, çətinliklərə səbir etməkdə çətinlik çəkənlərə isə hicrəti tövsiyə edirdi.

 

 

Məkkədən Mədinəyə hicrət edənlərin çoxu gənclər idi. Onlar bütün haqq və hüquqlarını, azadlıqlarını hüzur içində və təhlükəsiz şəkildə yaşamaq üçün doğulub böyüdükləri yurd-yuvalarını tərk edib fərqli mədəniyyətlərin olduğu diyarlara köçmüşdülər. Onların arasında yeniyetməlik yaşında olarlar da çox idi. Öz mədəniyyətlərindən, öyrəşdikləri həyat tərzindən ayrılmaq, maddi çətinliklər, düşdükləri mühitə uyğunlaşa bilməmək, qorxu və s. kimi səbəblər gənclərdə yalnız duyğusuna səbəb olurdu. Lakin Rəsulullah bu məsələdə çox həssas davranırdı. Bütün ehtimalları nəzərə alır və əshabının problemlərini daim təqib edirdi. Heç kimin özünü kimsəsiz, sahibsiz və yalnız hiss etməsinə imkan vermir, onlara şəfqət və mərhəmət ehtiva edən müjdəli xəbərlərlə təsəlli verirdi...

 

Hicrət zamanı Kubaya çatdıqdan dərhal sonra əshabı ilə eyni dam altında görüşmək və onları bir-birilərinə yaxınlaşdırmaq üçün məscid inşasına başlamış və gənclərlə maraqlanmaq üçün “Beytül Uzzab” adlı bir yer açmışdı. “Subaylar evi” sayılan bu məkanda Rəsulullah gənclərlə söhbət edir və onların suallarını cavablayırdı. Beləliklə də onlarla səmərəli vaxt keçirərək hicrətin gətirə biləcəyi duyğusal boşluqların yaranmasına imkan vermirdi. Kubadan Mədinəyə gəldikdən bir müddət sonra ailəli mühacirləri ənsarın evlərinə yerləşdirmişdi. Məscidi-Nəbəvinin bir bölümünü yataqxana və mədrəsə üçün “suffa” olaraq ayırıb subay gəncləri də ora yerləşdirmişdi.

 

Gecə-gündüz onlarla maraqlanır, dərs qrupları təşkil edir, söhbətlər aparır, maddi-mənəvi bütün ehtiyaclarını şəxsən soruşur[3] və bir müddət sonra onlara vəzifələr verirdi. Heç kimi dərdləri ilə baş-başa qoymur, hər birinə dəyər verir və yaxınlığını hiss etdirirdi.  

 

Gənlər çox böyük problemlərə səbəb ola biləcək bu mərhələni Rəsulullahın (s.a.s.) yaxın və səmimi münasibəti sayəsində geridə qoyur və kamil insan kimi yetişərək yeni təşəkkül edən İslam cəmiyyətinin və mədəniyyətinin yüksəlməsində aktiv rol oynayırdılar.

 

 

Cahiliyyə ərəbləri arasında qəbiləçilik, irqçilik və köləlik çox yayılmışdı. Cəmiyyətin yazılmamış qanunları vardı. Güclü zəifi əzir, haqqını tapdalayırdı. Qadınlar alçaldılır, incidilir və şiddət görürdü. Üstəlik, şikayət edəcəkləri heç bir müəssisə və ya qurum da yox idi. Fərqli kimlikləri daşıyan insanlar zənginlərin əxlaq, hüquq və insanlığa zidd münasibətləri qarşısında yalnızlıq və iztirab duyurdular. Rəsulullah (s.a.s.) vəhyin rəhbərliyi ilə həyat, əxlaq, haqq və hüquq anlayışları formalaşdırdı. O, bu anlayışlarla haqsızlıqlara qarşı mübarizə aparır, ədaləti, birlik və bərabərliyi, qardaşlığı əsas götürür və hər kəslə maraqlanmağa çalışırdı. Hüquqları əlindən alınan insanlarla yaxından maraqlanır, hər birinə insan olaraq layiq olduğu dəyəri  verirdi.

 

Zeyd ibn Harisə, Həbbab ibn Ərət, Üsamə ibn Zeyd, Bilal Həbəşi, Səlman Farisi, Süheyb Rumi, Ümmü Eymən və bir çoxları Rəsulullahın bu münasibəti sayəsində müsəlmanların ən çox sevdiyi səhabələrdən olmuşlar. Bir çox insan fərqində olmasa da, O (s.a.s.) hər kəslə bir-bir maraqlanırdı.

 

Belə ki məscidi süpürən Ümmü Mihcən adlı zənci qadın bir gün vəfat etmiş və səhabələrdən biri Rəsulullaha xəbər vermədən onu dəfn etmişdi. Rəsulullah həmin qadını məsciddə görməyəndə səhabələrdən soruşmuş, vəfat etdiyini və dəfn edildiyini öyrənmişdi. Bunu eşidəndə: “Əvvəlcə mənə xəbər verməli deyildinizmi?” – demiş və sonra qəbrini ziyarət edərək cənazə namazı qılmış və dua etmişdi...[4]

 

(Davamı var)

 

Mənbələr: