Xəbər verdiyimiz kimi, Prezident İlham Əliyevin sərəncamı ilə 2016-cı il sentyabrın 26-da  ölkədə ümumxalq səsverməsi (referendum) baş tutacaq. Referendum Azərbaycan Respublikasının Konstitusiyasında dəyişikliklər edilməsi məqsədi ilə keçiriləcək.

Tanınmış politoloq Cümşüd Nuriyev Moderator.az-a açıqlamasında referendum zamanı Konstitusiyada ediləcək dəyişikliklərə münasibət bildirib.

C.Nuriyev referenduma çıxarılan məsələləri yüksək qiymətləndirdiyini qeyd edib:

“Əslində bu çox gözəl işdir. Mən Azərbaycanda bəzi məsələləri anlaya bilmirəm ki, nədən buna biz qeyri - adi yanaşırıq. Birincisi, Azərbaycan cəmi 25 illik müstəqilliyi olan bir dövlətdir. Və çox maraqlıdır ki, hər 7 ildən bir konstitusiyaya dəyişikliklər olunur, referendum keçirilir. Bu, Azərbaycanın götürdüyü bir yoldur. Bildiyimiz kimi İslam dinində də 7 rəqəmi müqəddəsdir, insan həyatı da hər 7 ildən bir dəyişir. Dövlət də bir canlı orqanizm olduğuna görə 7 ildən bir Azərbaycan Konstitusiyasına dəyişikliklərin olunmasının da bir əsası var”.

Politoloq daha sonra ediləcək dəyişiklikləri birmənalı qarşılamayanlara da münasibət bildirib:

“İkincisi, bu dəyişiklikləri bu qədər üsyanla qarşılamaq bir qədər anlaşılmazdır. Bunu daha çox siyasi müstəviyə çəkirlər. Əvvəla, Azərbaycan müstəqil dövlətdir, ikincisi nəyə görə biz başqalarını təkrarlamalıyıq. Kimlərsə necə eləyirsə, biz ancaq onu kopyalayıb, olduğu kimi burada həyata keçirməliyikmi? Bu, Azərbaycanın yeni bir imicidir, təqdimatıdır, həm də birinci təqdimatı deyil. Azərbaycan dünyaya bir iqtisadi inkişaf modeli təqdim edib. Buna parallel islahatlar modeli deyirlər və bu barədə Avropada da ingilis dilində məqalələr çap etdirmişik. İkinci model Azərbaycanın dünyaya təqdim etdiyi multikulturalizm modelidir. Bu da yeni bir modeldir. Üçüncü bir model olan vitse prezidentlik üsuli idarəsi dünyadan fərqli olaraq Azərbaycana bir qədər yeni yanaşmadır. Düzdür, dünyanın 120 dövlətində vitse prezidentlik var, bunların hərəsində bir formadadır. Bəzilərində vitse prezidentlik seçilir, bəzilərində isə təyinatladır. Amma bunların hamısında fərqli formada yanaşmalar var. Ancaq Azərbaycan yeni bir modeli gündəmə gətirir”.

C.Nuriyev konstitusiyada nəzərdə tutulan dəyişiklikləri 3 qrupa bölüb:

“Burada iki maddə sırf iqtisadi dəyişikliklərdir. 29-cu maddədə bilavasitə xüsusi mülkiyyət hüququna toxunmadan torpaqdan qanunsuz istifadə hüququ məsələsidir. Bu məsələ bizdən fərqli olaraq dünyanın müxtəlif ölkələrinin konstitusiyasında öz əksini tapıb. Əkinaltı torpaqların əkin dövriyyəsindən çıxarılıb, şəxsi istifadəyə verilməsi qanunsuz məsələdir. Dünyada torpağa olan ehtiyac çox böyükdür, nədən Azərbaycan bu cürə sərvətlərini itirməlidir. Bu qanuni bir məsələdir və bunu dərk etməyənlərin isə öz problemidir. Digər dəyişiklik də 59-cu maddəylə, sahibkarlıq hüququ ilə bağlıdır. Azərbaycan bazar iqtisadiyyatına keçib. Yeni iqtisadi qayda-qanunlar var və buna uyğun olaraq da Azərbaycan sahibkarlığa uyğun hüquqi mühit, müstəvi yaratmalıdır.

Digər dəyişikliklər də siyasi sahədədir və dövlət quruculuğu sahəsi ilə bağlıdır. Daha doğrusu, dünyadakı proseslərlə bağlı insan hüquqları sahəsində hardasa 22 maddəyə əlavələr və dəyişikliklər var. Bunların 16-ı texniki, digərləri əsaslı dəyişiklikdir. Bir də dövlət quruculuğu ilə bağlı yeni sistem gündəmə gətirilib. Bu, əsas yaş senzi ilə bağlıdır, yəni gənclərə qadağa qoyulması komunizm ideyasından qalma bir üsul idi. Nəyə görə gənclərə də seçilmək hüququ verilməsin, burada qeyri adi nə var ki?! Dünyada bu sahədə də Azərbaycan bir ilkə imza atıb. Şərqdə ilk dəfə qadına seçki hüququ verən bir xalq nədən 18 yaşlı bir gəncə seçilmək hüququ verməsin?! Buna da çox qısqanclıqla yanaşmaq anlaşılmır. Burada hüquqi cəhətdən daha çox səhv axtarırlar ki, iqtidarı nəyəsə yükləsinlər.

Bu dəyişikliklər dövlət quruculuğu ilə bağlı yeni bir ideologiya gündəmə gətirir. Yadınızdadırsa, bu yaxınlarda qloballaşma ilə bağlı akademik Mehdiyevin  bir məqaləsi var idi, "Azərbaycanın dövlətçiliyinin istiqamət inkişafları". O məqalədə qeyd olunurdu ki, Azərbaycanı qloballaşma durumunda gözləyən təhlükələrin qarşısını almaq üçün bu addımlar atılır. Baxın, Türkiyədə dövlət çevrilişinə cəhd oldu, böyük bir çaş-başlıq yarandı. Bu, Azərbaycanda həm ikitirəliyə son qoyacaq, çünki burada birinci vitse prezidentlə bərabər baş nazir də var, sonra spiker də var. Yəni varislik məsələsində, siyasi hakmiyyətin ötürülməsində bir problem yoxdur. Yeni bir üsul, yeni bir qayda gündəmə gətirilir”.

Politoloq sonda referendumu alqışladığını və burada Azərbaycan dövlətinə ziyan gətirəcək hansısa bir məsələ görmədiyini deyib:  

“Bundan başqa tətbiq olunacaq bu üsul özünü doğruldacaq, doğrultmasa da bunu ancaq gələcək göstərəcək. Amma nədən yeniliyi bu cür qarşılamağa çalışırlar, anlamıram. Burada parlamentin səlahiyyətinin azaldılmasından da söhbət getmir. Bizdə indiyə qədər Milli Məclisin buraxılması ilə bağlı konstitusiyada hər hansı bir maddə yox idi. Amma indi hüquqi bir müstəvidə ölkə daxilində hər hansı bir gərginlik, qarşıdurma yaradacağı tədqirdə, Milli Məclis buraxılacaq. Yeni müstəqillik qazandığımız dövrdə biz bunu yaşamışıq. Milli Məclisə prezident qarşıdurmada idi. Bir də burada ordu quruculuğu, silahlı qüvvələrlə bağlı yeni addımlar atılır. Bu da dövlət quruculuğu üçündür. Çünki geostrateji mövqeyinə görə Azərbaycanda  bir çox dövlətlərin siyasi maraqları var. Düzdür, keçən dəfə bununla bağlı dəyişikliklər oldu, amma yenə də bir sıra dövlətlərin dini qurumlarının Azərbaycanda göstəmək istədiyi cəhdlərin qarşısını almaqdan ötrü dövlət konstitusiyada dəyişikliklərə gedir. Nə qədər ki, dövlət oturuşmayıb, bu dəyişikliklər də təbiidir.

Danışanların bir hissəsi xaricdən aldıqları sifarişlə, bir hissəsi hüquqdan uzaq olduğuna görə, bir hissəsi də öz siyasi ambisiyalarını ortalığa qoymaq üçün danışır. Bir hissəsi də açıq şəkildə iqtidara mesaj göndərir ki, bax mən belə danışıram, amma mənə şərait yaratsaz, belə danışamayacam. Müxalifətdə belə bir zümrə kifayət qədərdir. Təssüf ki, jurnalistlərimizin də içində belələri var”.

Rumiyyə MİRASLAN