- 44 günlük Vətən müharibəsindən sonra məhz Azərbaycan tərəfi beş baza prinsipi olmaqla Ermənistanla sülh və dövlətlərarası münasibətlərin qurulması haqqında sazişin imzalanması təklifi ilə çıxış edib, Azərbaycan tərəfindən təklif olunmuş ilk layihə üzrə 2022-ci ilin oktyabr ayından xarici işlər nazirləri arasında danışıqlar aparılıb.

 

Bununla yanaşı, Azərbaycan və Ermənistan Xarici İşlər Nazirlikləri arasında mütəmadi əsasda saziş layihəsi üzrə təkliflər mübadiləsi həyata keçirilir və şərhlər təqdim edilir. İndiyə qədər 10 belə mübadilə təşkil olunub. Sonuncu dəfə Azərbaycan tərəfindən iyun ayında təklif olunmuş şərhlərə Ermənistan tərəfi avqust ayının sonunda, təqribən 70 gün sonra şərhlərini göndərib. Ümumilikdə, son bir neçə həftə ərzində Ermənistan rəsmiləri bu istiqamətdə daha çox ziddiyyətli bəyanatlar səsləndirməklə kifayətlənirlər. Sülh prosesinin reallıqlarını təhrif edir və bu istiqamətdə müvafiq şərhlərlə çıxış edirlər.

 

Ermənistan tərəfi təklif edir ki, hazırda razılaşdırılmış müddəalar saxlanılmaqla Azərbaycan və Ermənistan arasında sülh sazişi imzalansın. Ancaq bunun məqbul variant olmadığı Azərbaycan tərəfindən bir neçə dəfə bildirilib. İstənilən saziş layihəsi üzrə belə bir qayda var ki, hər şey razılaşdırılmadan heç nə razılaşdırılmış hesab olunmur. Layihə üzrə danışıqlar qapalıdır və təfərrüatları geniş ictimaiyyətə açıq deyil. Ancaq onu qeyd edə bilərik ki, layihə üzrə indiyə qədər bir çox müddəalar, yəni layihənin təqribən 80% razılaşdırılıb, bəzi müddəalar isə razılaşdırılmayıb, yəni yekun razılaşma yoxdur. Amma bu o demək deyil ki, Ermənistan tərəfin təklif etdiyi kimi, razılaşdırılmamış müddəaları layihədən çıxarmaqla saziş imzalanmalıdır. Çünki sülh sazişinin davamlı və uğurlu olması üçün bir sıra istiqamətlərdə iki ölkə arasında problemli məsələlərə layihədə aydınlıq gətirilməlidir. Saziş layihəsi üzrə açıq qalan müddəaların müzakirəsinə ehtiyac var. Ümumiyyətlə isə saziş layihəsinin imzalanması üçün Ermənistan ilk növbədə hazırda ölkəmizə qarşı ərazi iddialarına istinad edən Konstitusiyasında müvafiq dəyişikliklər etməlidir. Ermənistan tərəfindən qanunvericilik aktlarında ərazilərimizə qarşı davam edən iddialara son qoyulmadıqca iki ölkə arasında həqiqi sülhdən söhbət gedə bilməz.

 

 

- Sonuncu dəfə xarici işlər nazirlərinin görüşü ABŞ dövlət katibi Antoni Blinkenin təşəbbüsü və iştirakı ilə 2024-cü il iyulun 10-da Vaşinqtonda keçirilib. Bundan əvvəl 10-11 may 2024-cü il tarixlərində xarici işlər nazirləri arasında Qazaxıstanın Almatı şəhərində danışıqlar aparılıb. Bu görüşlər çərçivəsində saziş layihəsi üzrə açıq qalan məsələlər müzakirə edilib və layihə üzrə danışıqların davam etdirilməsinin zəruri olduğu bildirilib. Ancaq hazırda sülh sazişi üzrə növbəti görüşün məkanı və tarixi barədə hər hansı bir qərar yoxdur. Sadəcə onu deyə bilərik ki, Azərbaycan hər zaman danışıqlar prosesinin davam etdirilməsində maraqlı tərəf olub.

 

 

- Azərbaycan daim bölgədə kommunikasiya xətlərinin açılmasında maraqlı tərəf olub. Üçtərəfli bəyanat çərçivəsində uzun müddət bu prosesin irəlilədilməsinə səy göstərilib. Ermənistan tərəfi isə hansı açıqlamalar verməsindən asılı olmayaraq öz üzərinə bu istiqamətdə müəyyən öhdəliklər götürüb. Üçtərəfli bəyanatın 9-cu bəndində Ermənistanın hansı öhdəliklərinin olduğu, nəqliyyat əlaqəsi üzrə nəzarətin necə təşkil olunacağı açıq-aydın yazılıb. Ancaq Azərbaycanın qərb bölgələrini Naxçıvan Muxtar Respublikası ilə birləşdirən kommunikasiyaların açılması məsələsi ilə bağlı Ermənistan yazılı təsbit olunmuş və imzalanmış öhdəliklərini son 4 ilə yaxın müddətdə yerinə yetirməyib.

 

Azərbaycan işğaldan azad edilmiş ərazilərdə müvafiq infrastruktur, nəqliyyat layihələrinin həyata keçirilməsində daim maraqlı olub, bu istiqamətdə işlər görüb və davam etdirir. Ermənistan tərəfi isə son dörd ildə ancaq bu prosesə maneə törətməyə cəhd göstərib. Bunun müqabilində isə Azərbaycan kommunikasiya layihələrinin açılması üçün alternativ variantların da hazırlanması üzərində çalışıb. Elə bu fonda Azərbaycanın İran ərazisi vasitəsilə Naxçıvan Muxtar Respublikasına çıxış imkanı yaradacaq avtomobil və dəmir yolunun çəkilməsi barədə əldə olunmuş razılaşma və bu istiqamətdə aparılan işlər bir daha göstərir ki, Ermənistandan fərqli olaraq Azərbaycan bölgədə nəqliyyat dəhlizlərinin inkişafına müsbət töhfə verməkdədir.

 

Əgər Ermənistan tərəfi, həqiqətən də, bölgədə kommunikasiyaların açılmasında maraqlıdırsa üzərinə götürdüyü öhdəlikləri yerinə yetirməlidir. Ermənistan tərəfi göstərdiyi qeyri-konstruktiv mövqe ilə növbəti dəfə özünütəcrid siyasəti apardığını nümayiş etdirir.

 

 

- Azərbaycan ərazilərinin Ermənistan tərəfindən 30 ilə yaxın davam edən hərbi işğalı zamanı, habelə postmünaqişə dövründə mina təhdidindən əziyyət çəkən, çoxsaylı mina qurbanları verən ölkəmiz mina təhlükəsi ilə mübarizə məsələsini daim gündəmdə saxlayır. Çünki postmünaqişə dövründə mülki əhalinin qayıtması və təhlükəsiz yaşaması üçün əsas şərtlərdən biri ərazilərin minalardan təmizlənməsidir.

 

44 günlük Vətən müharibəsi və münaqişənin bitməsindən sonra belə Ermənistan üzərinə götürdüyü öhdəliklərinə zidd olaraq Laçın yolundan qeyri-qanuni məqsədlər, o cümlədən mina təhdidinin davam etdirilməsi məqsədilə istifadə edib. 2022-ci ildə Laçın və Kəlbəcər rayonlarının ərazisində 2021-ci il Ermənistan istehsalı olan 2700-dən çox piyada əleyhinə minanın aşkar edilməsi bu faktı təsdiqləyir. 2023-cü ilin sentyabr ayında antiterror tədbirlərindən sonra Rusiya sülhməramlı qüvvələrinin müvəqqəti yerləşdirildiyi Azərbaycan ərazilərində və bu ərazilərin perimetrləri boyunca 500 mindən artıq mina basdırıldığı faktının aşkarlanması bu təhdidin miqyasını sübut edən faktlardandır. Bu, eyni zamanda, son onilliklər ərzində Ermənistan tərəfindən guya minaların istehsal və ixrac olunmadığı barədə bəyanatların heç bir əsasının olmadığını nümayiş etdirib.

 

Ermənistan tərəfindən davam etdirilən mina təhdidi nəticəsində demək olar ki, gündəlik əsasda baş verən mina partlayışları nəticəsində postmünaqişə dövründə 377 nəfər azərbaycanlı mina qurbanına çevrilib. Onlardan 54 nəfər mülki şəxs, 15 nəfər hərbi qulluqçu olmaqla 69 nəfər həlak olub. Bu kimi hadisələrə son qoymaq, mina təhdidlərini aradan qaldırmaq üçün əsas şərtlərdən biri Ermənistanın mina xəritələrini təhvil verməsidir.

 

İndiyədək baş vermiş mina hadisələrinin coğrafiyası, onların əksəriyyətinin keçmiş təmas xəttindən kənarda, xüsusilə mülki obyektlərin, yaşayış məntəqələrinin, habelə məzarlıqların yerləşdikləri məkanlarda baş verməsi Ermənistanın mina təhdidinin məqsədyönlü şəkildə mülki əhali arasında itkilərin çox olmasına yönəldiyini sübut edir.

 

Ölkəmiz tərəfindən bu təhdidə son qoymaq məqsədilə minalanmış ərazilərin xəritələrinin Ermənistan tərəfindən təqdim edilməsinə dair dəfələrlə çağırışlara baxmayaraq, bu ölkə uzun müddət ərzində, ümumiyyətlə, belə xəritələrin mövcudluğunu inkar edib. Beynəlxalq ictimaiyyət tərəfindən göstərilən təzyiqlər nəticəsində təqdim olunmuş, minalanmış ərazilərin kiçik bir hissəsinin əhatə olunduğu məlumatların etibarlılığı isə cəmi 25% təşkil edib. Son dövrlərdə baş verən mina hadisələrinin 55%-dən çoxu təqdim olunmuş məlumatların əhatə etdiyi ərazilərdən kənarda baş verib.

 

Biz Ermənistan tərəfindən mina xəritələrinin təqdim olunması, eləcə də Azərbaycanda mina təhdidinin aradan qaldırılması istiqamətində dəstək göstərmək üçün ardıcıl tədbirlər görülməsi məqsədilə beynəlxalq ictimaiyyətə mütəmadi çağırışlar edir, çoxtərəfli və ikitərəfli formatlarda bu məsələ daim gündəmdə saxlanılır.

 

 

- Məlum olduğu kimi, ötən ilin dekabr ayında əldə olunmuş razılığa əsasən, Ermənistan tərəfi Azərbaycanın BMT-nin İqlim Dəyişmələri üzrə Çərçivə Konvensiyasına Tərəf Dövlətlərin 29-cu Konfransına (COP29) ev sahibliyinə namizədliyini dəstəkləyib. Bunun əvəzində, Azərbaycan tərəfi də Ermənistanın Şərqi Avropa Qrupundan COP-un Büro üzvlüyünə namizədliyini dəstəkləyib.

 

Qarşıdan gələn noyabr ayında on minlərlə iştirakçı iqlim dəyişikliyi nöqteyi-nəzərindən planetimizin gələcəyini müzakirə etmək üçün COP29-la bağlı Bakıya səfər edəcək. Bu məqsədlə Ermənistan daxil olmaqla bütün ölkələrə dəvət göndərilib. Ancaq Ermənistan tərəfinin COP29 tədbirində iştirak edib-etməyəcəyi barədə Azərbaycan tərəfində hər hansı bir məlumat mövcud deyil. Emənistanın Baş naziri Nikol Paşinyan da bu barədə açıqlamasında qəti fikir bildirməyib.

 

 

- Azərbaycan-Gürcüstan əlaqələri əsrlər boyu mehriban qonşuluq və qarşılıqlı anlaşma şəraitində inkişaf edib. Qarşılıqlı inam və dəstəyə əsaslanan tərəfdaşlığımızın müvəffəqiyyətlə inkişaf etməsi və yeni məzmunla zənginləşməsi məmnunluq doğurur.

 

Strateji əhəmiyyət daşıyan və birgə həyata keçirdiyimiz nəqliyyat, enerji və digər infrastruktur layihələri ölkələrimizin və xalqlarımızın mənafelərinə xidmət etməklə yanaşı, daha geniş regionda önəmli amil rolunu oynayır və əvəzolunmaz imkanlar açır.

 

Sərhədlərin delimitasiyası və demarkasiyası prosesinə gəldikdə qeyd edək ki, bu olduqca zaman alan məsələdir. 1996-cı ildən etibarən iki ölkə arasında müvafiq komissiya delimitasiya üzrə iş aparır və indiyə qədər sərhədlərin 3/2 hissəsi razılaşdırılmış hesab olunur.

 

Hesab edirik ki, Azərbaycan-Gürcüstan sərhəd xəttində mübahisəli deyil, razılaşdırılmamış məsələlər var. Bu da təbiidir. Çünki sərhəd məsələsi hər bir dövlət üçün vacib, eyni zamanda da mürəkkəb məsələdir. Odur ki, sərhəd xətti elə müəyyən edilməlidir ki, ona bir daha qayıdılmasın. Bu istiqamətdə hazırda işlər davam etdirilir.

 

 

- Fransanın 2020-ci il Vətən müharibəsi zamanı və ondan sonra açıq-aşkar şəkildə anti-Azərbaycan mövqeyi tutması təəssüf doğurur. Fransanın hərəkətləri Azərbaycan və Ermənistan arasında suverenlik və ərazi bütövlüyü əsasında münasibətlərin normallaşdırılması səylərini ciddi şəkildə sual altına qoyur və vəziyyətin gərginləşməsinə töhfə verir.

 

Fransanın BMT Təhlükəsizlik Şurasında, Avropa İttifaqında, Frankofoniya təşkilatında və digər beynəlxalq platformalarda Azərbaycana qarşı təşəbbüsləri bu ölkənin neytral vasitəçi olması iddialarının tamamilə əsassız olduğunu sübut edib.

 

Fransanın Azərbaycana qarşı ittihamlarına baxmayaraq, bizim Fransaya qarşı atdığımız addımlar və rəsmi bəyanatlarımız yalnız bu ölkənin destruktiv fəaliyyətinə cavab xarakterli olub.

 

Tərəfimizdən dəfələrlə bəyan olunduğu kimi, Azərbaycan Respublikasının ərazilərinin bir hissəsini 30 ilə yaxın dövrdə işğal altında saxlayan, hazırda da ölkəmizə və digər qonşularına qarşı ərazi iddialarını davam etdirən Ermənistanın hərbi potensialının gücləndirilməsi sülh və sabitliyə təhdiddir və Ermənistanın bölgədə destruktiv fəaliyyətinə xidmət edəcək.

 

Ermənistan və Fransa bölgədə silahlanmaya və hərbiləşmə siyasətinə son qoymalı, bu ölkələr bölgədə sülh və əməkdaşlığın alternativinin olmadığını nəhayət anlamalıdırlar.

 

Azərbaycana qarşı qarayaxma kampaniyasına baxmayaraq, dialoq kanalları həmişə bizim tərəfimizdən açıq saxlanılıb. Biz Fransa tərəfinin Azərbaycana qarşı hərəkətlərindən əl çəkəcəyini, bizə qarşı olan və regional sabitliyi pozan siyasətinə son qoyacağını gözləyirik.

 

 

- BRICS təxminən 18 ildir fəaliyyət göstərən beynəlxalq hökumətlərarası bir əməkdaşlıq platformasıdır. BRICS-də hazırda Braziliya, Rusiya, Hindistan, Çin, Cənubi Afrika, İran, Misir, Efiopiya və Birləşmiş Ərəb Əmirlikləri üzvdürlər. BRICS dünyanın 30%-dən çox ərazisini, təxminən 43% əhalisini, və 26% ÜDM-ni əhatə edir. Təşkilata üzv dövlətlər böyük təbii resurslara, böyük daxili bazara və əmək rezervlərinə, bir sıra üzvləri yüksək texnoloji sənayeyə malik ölkələrdir. BRICS-də BMT TŞ, Böyük 20-lik, Qoşulmama Hərəkatı, Afrika Birliyi, Şanxay Əməkdaşlıq Təşkilatı kimi beynəlxalq və regional strukturlarının üzv olan dövlətlər bir araya gəlmişlər. Bütün bunlarla BRICS beynəlxalq münasibətlər sistemində özünəməxsus çəkiyə malik bir təşkilata çevirib.

 

BRICS çərçivəsində əməkdaşlıq daxili işlərə qarışmamaq, bərabərlik və qarşılıqlı mənfəətə əsaslanır. BRICS-in sənədlərində dövlətlərin suveren bərabərliyi və bir-birinin işlərinə qarışmamaq prinsipləri, ərazi bütövlüyünə hörmət, beynəlxalq hüququn norma və prinsipləri əsasında dünyada sülh və təhlükəsizliyin bərqərar olması üçün birgə işləmək qətiyyəti izhar olunur.

 

BRICS çərçivəsində geniş spektr əməkdaşlıq istiqamətləri mövcuddur. Ümumilikdə, BRICS çərçivəsində üç əsas istiqamət - siyasi və təhlükəsizlik, maliyyə və iqtisadi, mədəni və xalqlar arasında münasibətlər üzrə əməkdaşlıq aparılır. Bununla bağlı, BRICS-in müxtəlif təsisatları, işçi qruplar, bank-maliyyə qurumlarından başlayaraq “Academic Forum” və “Think Tanks Council” kimi əməkdaşlıq mexanizmləri mövcuddur. BRICS əməkdaşlığının sahələri qismində o cümlədən terrorizm, kütləvi qırğın silahları, narkotiklərin qeyri-qanuni dövriyyəsi, kibercinayətkarlıq, iqlim dəyişikliyi, post-pandemiya dövrünün çətinlikləri kimi təhdid və çağırışlar ilə mübarizəni göstərmək olar.

 

Azərbaycan regionda etibarlı tərəfdaş olmaqla beynəlxalq və regional sülhün və təhlükəsizliyin qorunub saxlanmasına töhfə verməkdə davam edir, beynəlxalq hüququn aliliyinin möhkəmləndirilməsi istiqamətində əməkdaşlığı inkişaf etdirir. Bu məqsədlə bir çox beynəlxalq çoxtərəfli platformalarda əməkdaşlığımız inkişaf etdirilir və dərinləşdirilir.

 

Ölkəmiz BRICS-ə üzvlük üçün rəsmi müraciəti cari ilin 2 aprel tarixində təşkilatın sədrinə göndərib. Bununla yanaşı, Azərbaycandan əlavə 30-dan artıq ölkə təşkilata qoşulmaq üçün müraciət ünvanlayıb. Ümumilikdə, təşkilatda dünya iqtisadiyyatında əhəmiyyətli çəkiyə malik ölkələrin və fərqli coğrafiyaların təmsil olunması təşkilata artan maraqdan xəbər verir və maraqlı tərəflərdən biri də Azərbaycandır.

 

 

- Əfqanıstan Azərbaycanın müstəqilliyini tanıyan ilk ölkələrdən olub. İki ölkə arasında diplomatik münasibətlər isə 16 noyabr 1994-cü ildə qurulub. Əfqanıstanın Azərbaycanda səfirliyi 2012-ci ilin noyabr ayından bəri fəaliyyət göstərir. Ölkəmizin Əfqanıstanda Səfirliyinin təsis edilməsi haqqında Milli Məclisin qərarı isə 2020-ci il 30 dekabr tarixində qəbul olunub. İlham Məmmədov Azərbaycanın Əfqanıstandakı fövqəladə və səlahiyyətli səfiri təyin olunub və cari ilin fevral tarixində Kabildə Azərbaycan səfirliyinin açılması ilə bağlı rəsmi məktubu bu ölkənin xarici işlər naziri Mövləvi Əmir Xan Müttəqiyə təqdim edib.

 

Azərbaycanla Əfqanıstan arasında uzun illər ərzində genişmiqyaslı əməkdaşlıq əlaqələri mövcud olub. Hesab edirik ki, səfirliyimizin fəaliyyətə başlaması ilə müxtəlif sahələrdə əməkdaşlıq üçün yaxşı perspektivlər var və əlaqələr daha da inkişaf edəcək.

 

 

- Azərbaycanın xarici ölkələrdəki missiyalarının gücləndirilməsi ölkə rəhbərliyinin daim diqqət mərkəzində olub. Bununla yanaşı, Azərbaycan üçün əhəmiyyət daşıyan ölkələrdə diplomatik təmsilçiliklərinin sayının artırılması da əsas prioritetlərdən olub.

 

2023-cü ildə yeni diplomatik missiyaların açılması işi davam etdirilib. Azərbaycanın Slovakiyada (Bratislava şəhərində) səfirliyi təsis edilib. 29 mart 2023-cü il tarixində ölkəmizin İsraildə (Tel-Əviv şəhərində) səfirliyinin açılış mərasimi keçirilib. Bununla yanaşı, Azərbaycanın Fələstin Dövlətinin Ramallah şəhərində Təmsilçilik Ofisi fəaliyyətə başlayıb.

 

Ümumilikdə, Azərbaycanın xaricdə diplomatik missiyalarının ümumi sayı 91-ə çatıb. Bu il həmçinin Azərbaycanın Oman və Tailanda səfirləri təyin edilib və onlar artıq fəaliyyətə başlayıblar.

 

 

- Azərbaycan vətəndaşlarının xüsusilə Şengen ölkələrinə səfər üçün viza müraciətlərində üzləşdikləri çətinliklərdən xəbərdarıq. 2013-cü il noyabrın 29-da imzalanmış “Azərbaycan Respublikası və Avropa İttifaqı arasında vizaların rəsmiləşdirilməsinin sadələşdirilməsi haqqında” Saziş əsasında təsis edilmiş Avropa İttifaqı-Azərbaycan arasında Birgə Viza Sadələşdirilməsi Komitəsi, o cümlədən Avropa İttifaqına üzv dövlətlər ilə keçirilən ikitərəfli görüşlər və Konsulluq məsləhətləşmələri çərçivəsində qeyd olunan problemlər dəfələrlə tərəfimizdən gündəmə gətirilib.

 

Xüsusilə nəzərinizə çatdırmaq istərdik ki, qeyd etdiyimiz sazişin 7-ci maddəsinin 1-ci bəndinə əsasən, Sazişə tərəf olan ölkələrin diplomatik missiyaları və konsulluq bölmələri vizanın rəsmiləşdirilməsi üçün ərizənin və tələb olunan sənədlərin qəbulu tarixindən 10 təqvim günü ərzində vizanın rəsmiləşdirilməsi müraciəti ilə əlaqədar qərar qəbul etməlidir. Həmin maddənin 3-cü bəndinə əsasən isə ərizəçilərdən ərizənin təqdim edilməsi üçün görüş təyin edilməsi tələb olunduğu təqdirdə, görüş bir qayda olaraq görüş üçün edilmiş müraciət tarixindən etibarən iki həftə ərzində baş tutmalıdır. Bu məsələlər daim Xarici İşlər Nazirliyinin diqqətində saxlanılır.