1988-ci ilin noyabrında Bakıda olduğu kimi, digər iri şəhərlərimizdə, o cümlədən Gəncədə də Ermənistanın Qərbi Azərbaycandakı soydaşlarımızı amansız şəkildə, minbir zülmlər hesabına doğma yurd-yuvalarından qovması və keçmiş Dağlıq Qarabağla bağlı ərazi iddiaları irəli sürməsi, artıq Xankəndi və digər məntəqələrdən soydaşlarımızın qovulmağa başlanması, eyni zamanda bütün bunlara qarşı tədbir görməyən sovet imperiyası, Kremldəki mərkəzi hakimiyyət əleyhinə günlərlə davam edən kütləvi etiraz mitinqləri keçirilirdi. Respublika daxilindəki və kənardan yeridilmiş sovet qoşunları mitinqlər keçirilən məkanları mühasirədə saxlamaqla onların qarşısını almağa çalışırdı. Bunun üçün, eləcə də kənardan gələn şəxslərin mitinqə qatılmasına maneçilik törətmək məqsədi ilə etiraz keçirilən meydanların ətrafı sovet hərbçiləri və kənardan cəlb edilən yük avtomobilləri vasitəsilə çənbərə alınırdı... 

 

Sovet imperiyasının ordusu və hüquq-mühafizə orqanları belə kütləvi etirazlar vaxtı və ya onlar yatırılarkən yüzlərlə Azərbaycan vətəndaşını haqsız yerə müxtəlif damğalarla azadlıqdan məhrum etmiş, illərlə dəmir barmaqlıqlar arxasında ömür çürütməyə məhkum etmişlər... 

 

1988-ci ilin noyabrında Gəncədə sovet imperiyası və erməni təcavüzü əleyhinə keçirilən mitinqlərdən biri zamanı sürücü işləyən şəhər sakini Nizami Abdullayevə öz “ZİL” markalı yük maşınını meydanın ətrafında saxlamaq göstərişi verilir. “KamAZ” avtomobili olan iş yoldaşlarından biri vacib işi olduğu üçün maşınının açarını ona verib xahiş edir ki, o gəlincə ehtiyac olsa, onun da maşınının yerini dəyişsin. Avtomobillərdən irəlidə meydanı həlqəyə alan sovet hərbçiləri dayanıbmış. Mitinq gedən zaman gözlənilmədən nisbətən eniş yerdə saxlanılmış həmin “KamAZ” təkəri qarşısına heç bir maneə qoyulmadığından öz-özünə yerindən ləngərlənir və dəstə ilə dayanmış hərbçilərin üzərinə  hərəkət edir. Nəticədə rus hərbçilərindən 4 nəfəri ölür, 10 nəfəri isə ağır yaralanır. Bu hadisə ilə bağlı  “KamAZ”ın əsl sürücüsü yox, N.Abdullayev həbs edilir, barəsində cinayət işi qaldırılır və Rusiya Sovet  Federativ Sosialist Respublikası(RSFSR) Rostov vilayətinin məhkəməsi ona o dövrün cinayət məcəlləsinə uyğun olaraq ölüm hökmü -güllələnmə cəzası təyin edir...

 

Məhkum N. Abdullayevin atası Adil Abdullayev çox ünvanlara müraciət etsə də, oğlu barəsində çıxarılmış bu haqsız ölüm hökmünün ləğv olunmasına nail ola bilmirdi. Yalnız 1990-cı ilin iyulunda təsadüfən Moskvada o illərdə Azərbaycan SSR-in ədliyyə naziri olan Əlisaab Orucovla rastlaşmasıyla haqqın öz yerini tutmasına şərait yaranır...

 

Moderator.az-a açıqlamasında sabiq nazir günahsız bir Azərbaycan vətəndaşına keçmiş SSRİ hüquq-mühafizə orqanları səviyyəsində təyin olunmuş ədalətsiz və qanunsuz bir ölüm hökmünün icrasının qanuni yollarla  dayandırılması haqda bunları danışıb:

 

“Öncə deyim ki,  bu hadisə barəsində 2011-ci ildə nəşr etdirdyim “Mübarizəmiz Qarabağdadır” adlı kitabımda da yazmışam. Ancaq daha ətraflı vətəndaş Nizami Abdullayevə vəkillik etmiş tanınmış mərhum vəkil Teymur İsmiyevin 2022-ci ildə nəşr olunmuş “Hökmdən sonra” adlı kitabında yazılıb... 

 

...1990-cı ilin iyulunda Moskvada Sov.İKP-nin XXVIII qurultayı keçirilirdi. Mən də qurultayın nümayəndəsi idim... Nümayəndələr “Rossiya” mehmanxanasında yerləşdirilmişdi. Qurultaylar sarayına yaxın olduğundan oraya piyada gedib-gəlirdik. Ona görə də ölkənin hər yerindən şikayətçilər mehmanxananın qarşısına və Kremlin qapısı ağzına yığışaraq boyunlarında şikayətlərinin əsas məğzi yazılmış lövhələr asılaraq cərgə ilə dayanardılar... Bir gün digər nümayəndələrlə birlikdə Kremlin girişinə yaxınlaşarkən diqqətimi boynundakı lövhədə Azərbaycandan gəldiyini, oğlunun nahaqdan ölüm cəzasına məhkum olunduğunu yazan bir kişi cəlb etdi...Dərhal onunla maraqlandım. Ayaqüstü söhbətdən sonra soydaşımıza dedim ki, sabah söylədiyim vaxtda Azərbaycanın Moskvadakı daimi nümayəndəlıyinə gələrsiz, sizi orada qəbul edəcəm. Ertəsi gün daimi nümayəndəlikdə onunla görüşdük. Söhbətimizdə o vaxt Azərbaycan KPMK-nın katibi vəzifəsində işləyən Həsən Həsənov da iştirak edirdi. Soydaşımızı başa saldım ki, hadisəni olduğu kimi danışsın. Şikayətçi ata qətiyyətlə bildirdi ki, oğlunun heç bir günahı olmadığı halda Rostov vilayət məhkəməsi nahaqdan, heç bir qanuni əsas olmadan onu ölüm cəzasına məhkum edib... Aramızda çox səmimi söhbət oldu. Ona müxtəlif suallar verdim və bir hüquqşünas kimi özlüyümdə əmin oldum ki, məhkəmənin qərarı şübhəlidir, sübutlara söykənmir...

 

O dövr olduqca mürəkkəb idi. Mərkəzi Komitənin digər strukturları kimi, hüquq- mühafizə orqanlarının işində də ciddi nöqsanlara, qanun pozuntularına yol verilirdi. Mərkəzdən göndərilmiş istintaq qrupları tərəfindən müttəfiq respublikalarda, xüsusilə də  Azərbaycan və Orta Asiya respublikalarında ciddi qanun pozuntularına yol verilir, qərəzli istintaqlar aparılır, məhkəmələr işlərə hadisələr baş verən yerlərdə deyil, ayrı-ayrı respublikalarda baxırdı. Qərəzli qərarlar qəbul edilirdi. Ədliyyə naziri kimi mən bunların hamısını görür və digər yoldaşlarla birgə  belə hallara qarşı mübarizə aparırdıq...

 

Xülasə, narahat ata bildirdi ki, hökmün ləğvi ilə bağlı SSRİ Ali Məhkəməsinə edilmiş xahiş rədd edilib. Odur ki, oğlu hər an güllələnə bilər...

 

Mən çox yaxından tanıdığım, xarakterinə və xüsusilə, ölüm cinayəti işləri üzrə peşəkarlığına bələd olduğum tanınmış vəkil Teymur İsmiyevə zəng edərək  şikayətçi Adil kişini dinləməyini, onun adından RSFSR Ali Məhkəməsinin sədri V.M.Lebedevin adına nəzarət qaydasında şikayət ərizəsi yazmasını xahiş etdim. Adil kişiyə tapşırdım ki,  Bakıya qayıdıb əlində olan sənədləri T.İsmiyevə təqdim etsin və onun yazacağı şikayət ərizəsini Moskvaya gətirib mənə çatdırsın. Onun gedib-gəlməsi və vəkillə bağlı problemini də həll etdim...

 

İki gündən sonra Adil kişi Moskvaya qayıdıb şikayət ərizəsini mənə çatdırdı. Həmin ərizə ilə V.M.Lebedevin qəbulunda oldum. Ondan cinayət işinin Rostov Vilayət məhkəməsindən tələb edib ölüm hökmünün icrasını dayandırmaqla hökmdən protest verilməsini xahiş etdim. RSFSR Ali Məhkəməsinin sədrini inandıra bildim ki, Nizami Abdullayev haqqında məhkəmə hökmü əsassız və qanunsuz olduğuna görə ləğv edilməlidir. Qeyd edim ki, Lebedev məni yaxşı tanıyırdı. Xarakterimə yaxşı bələd idi. Ona görə də düzgün və qanuni olan xahişimi  yerinə yetirdi...”

 

(Davamı var)

 

Sultan Laçın