Türkiyə ilə İsrail dostluq münasibətlərini bərpa edir. İsrailin gözləntiləri nədən ibarətdir?

 

Türkiyənin xarici işlər naziri Mövlud Çavuşoğlu bu gün, mayın 25- də İsrailə səfərə gəlib. Bu, son 15 ildə türkiyəli nazirin İsrailə ilk səfəridir.

 

Çavuşoğlu xarici işlər naziri Yair Lapidlə görüşüb və onlar KİV- lər üçün birgə bəyanatla çıxış edib.

 

Moderator.az xəbər verir ki, bu barədə İsrail mətbuatı yazıb.

 

Öz bəyanatında Lapid deyib: "Biz münasibətlərimizdə yüksəliş və enişlərin olmasını görməzdən gələ bilmərik. Eyni zamanda, biz həmişə danışıqlara və əməkdaşlığa necə geri dönməyi də bilirdik. Uzun tarixə malik olan xalqlar həmişə bir səhifəni bağlayıb, yeni səhifəni açmağı da bacarır. Bu gün etdiklərimiz məhz budur. Yaxın Şərqdə "Avraam sazişləri"nin bağlanmasından sonra terrorizm və sabitliyin pozulması cəhdləri qarşısında güc oxu yaradılıb".

 

Öz çıxışında Çavuşoğlu İsrail- Fələstin münaqişəsini xatırladaraq bəyan edib ki, bu münaqişənin yeganə həll yolu iki dövlətin yaradılması qərarıdır. O, əlavə edib ki, İsrail ilə Türkiyə arasında münasibətlərin bərpası vəziyyətə müsbət təsir edəcək.

 

Çavuşoğlu öz səfərini Fələstin muxtariyyətindən başlayıb, bu gün səhər "Yad va- Şem"i ziyarət edib. O, deyib: "Bu yer bəşəriyyətin daha heç vaxt belə vəhşiliklərdən əzab çəkməməsi üçün bizim hər şeyi etmək kimi ümumi məsuliyyətimizi xatırladır. Rasizm və ksenofobiya ciddi təhlükə olaraq qalır, Türkiyə antisemitizm, islamofobiya və dözümsüzlüyün istənilən formasına qarşı mübarizəni davam etməyə vəd edib".

O, əlavə edib ki, onun ölkəsi " təqiblərdən qaçanlar üçün sığınacaq olub və Türkiyə diplomatları öz həyatlarını riskə ataraq çoxsaylı yəhudiləri xilas edib".

 

Çavuşoğlunun səfər planına turizm naziri Yoel Razvozovla nahar, Qüdsün Köhnə şəhərinə və Məbəd dağına şəxsi, İsrail diplomatlarının müşayiəti olmadan ziyarəti və İsraildə Türkiyə əsillilərlə görüşdə iştirakı daxildir.

 

Dünən Çavuşoğlu Fələstin Muxtariyyətinin rəhbəri Mahmud Abbasla və xarici işlər naziri Riyad əl- Maliki ilə Ramallahda görüşüb. Görüşün sonunda Çavuşoğlu jurnalistlərə bəyan edib ki,  İsrail ilə münasibətlərin istiləşməsi onun ölkəsinin fələstinlilərə dəstəyinə xələl gətirməyəcək. O, qeyd edib ki, Əl- Aksa məscidində toqquşmalar barədə məlumatlar Türkiyə hökumətinin hiddətinə səbəb olub.

 

Dünən Türkiyə və Fələstin Muxtariyyəti iqtisadiyyat, ticarət və infrastrukturun inkişafı sahəsində əməkdaşlıq barədə 9 saziş, o cümlədən Cenində sənaye zonası barədə saziş imzalayıb.

 

Türkiyə ilə İsrail arasında danışıqlar münasibətlərin normal məcraya qaytarılması üzrə səylərə yönəlib. "Artıq bir ildir ki, Türkiyə ilə İsrail arasında münasibətlərin yaxşılaşması, etimadın bərpa edilməsi və siyasi dialoq kanallarının genişləndirilməsi prosesi gedir, - Mitvim institutunun prezidenti Himrod Qoren bəyan edib. - Prezident Hersoqun Türkiyəyə uğurlu səfərindən sonra Türkiyənin xarici işlər nazirinin İsrailə səfəri topu siyasi arenaya çıxarır.

Bu səfər Türkiyə və İsrailin Ramazan ayı və terror dalğası ilə bağlı ixtilafların və incikliklərin aradan qaldırılmasına nail olduqdan sonra baş verir ki, əvvəllər bunu həmişə etmək mümkün olmayıb".

 

Türkiyə ilə İsrail arasında ikitərəfli münasibətlərin bərpasına yönəlmiş səylər yülsək qiymətləndirilir, bununla yanaşı, yaxın zamanlara səfirlər mübadiləsi gözlənilmir.

 

İsrailin münasibətlərin bərpasından gözləntiləri var. Tələblərdən biri ondan ibarətdir ki, Ankara Türkiyədə HƏMAS təşkilatının fəaliyyətinə son qoyulmasında daha qətiyyətlə hərəkət etməsi və HƏMAS- ın İsrailə qarşı hərəkətlərinə münasibətdə daha sərt mövqe sərgiləsin.

 

Eyni zamanda, iki ölkə Suriyadakı hücumlar barədə söhbət gedəndə bir- birilə koordinasiyanı gücləndirmək arzusundadır. Hər iki ölkə Suriyada İranın mövcudluğunu sabitlik üçün təhlükə kimi dəyərləndirir, hər biri Suriya səmasında aktiv fəaliyyət göstərir və hər biri orada Rusiyanın mövcudluğu ilə üzləşir.

 

 Türkiyə və İsrail bu məsələdə dialoqda maraqlıdır. Bu yaxınlarda tərəflər "regional təhlükəsizlik arxitekturası" adlanan əməkdaşlıq imkanlarını müzakirə edib.

 

Çavuşoğlunun İsraildə iki ölkə arasında qaz kəmərinin çəkilişi təşəbbüsünü müzakirə edəcəyi gözlənilir. Eyni zamanda o, İsrailin turizm naziri ilə uçuşlar barədə sazişlər, İsrail aviaşirkətlərinin Türlkiyə aviaşirkətləri ilə birgə ölkənin müxtəlif hissələrinə reyslərdə birgə işləmək barədə məsələni müzakirə edəcək.