“Ayna” və “Zerkalo” qəzetlərinin baş redaktoru Elçin Şıxlının “Qafqazinfo”ya müsahibəsi:
- 2001- ci ildən qəzetin təsisçisi və baş redaktorusunuz. Bu 13 il müddətində heç belə çətin situasiya ilə qarşılaşmışdınızmı?
- Birinci onu deyim ki, mən qəzetin 1990- cı ildən təsisçisiyəm. O zaman dörd nəfər təsisçi idi, yəni həmtəsisçi olmuşam. Sadəcə 2001-ci ildən sonra ayrıldıq, hərə öz işiylə məşğul oldu. Bu 24 il ərzində istənilən vəziyyətə düşmüşük. Çox çətinliklər olub. Amma bir şeyi deyim ki, bircə gün də qəzeti dayandırmamışıq. Ola bilsin, qar, çovğun hansısa fors-major hadisə olub və.s Amma şüurlu şəkildə qəzeti dayandırmamışam. Mən qəzetə həmişə biznes kimi yanaşmışam. Qəzet müstəqil fikir söyləyə bilməsi üçün gərək özü-özünü təmin edə bilsin. Yox əgər təmin edə bilmirsənsə, seçim etməlisən. Ya o tərəfə yıxılmalısan, ya da bu tərəfə. Amma iş orasındadır ki, müstəqil qalmaq üçün biznes müstəqil olmalıdır. Gəlirlər çıxarları üstələməlidir. İndi elə vəziyyət yaranıb ki, xərclər gəlirlərdən üstündür. Ona görə də normal bizneslə məşğul olan adam daha dərin borc uçurumuna yuvarlanmamaq üçün vaxtında qərar verib o işi dayandırmalıdır.
- Vəziyyət son aylarda daha da gərginləşdi?
- Yox, bu proses son bir ayın söhbəti deyil. Ən azından son üç-dörd ildir ki, bu proseslər gedir. Bunun obyektiv və subyektiv tərəfləri var. Təəssüf ki, bizdə bunun subyektiv tərəfləri obyektivliyi üstələyir. Ümumi qəzet bazarında iqtisadi landşaftda dəyişikliklər ona gətirib çıxarır ki, reklam bazarı kasadlaşır. Reklam demək olar ki, yoxdur. Təmərküzləşmə gedir. Nəticədə inhisar güclənir. Rəqabət olmayan yerdə də təbii ki, reklama ehtiyac olmur. Adama gəlir ki, mən hamıdan güclüyəm, kim nə deyir desin, mən varam. Bu tendensiya daha çox Azərbaycanda müşahidə olunur. Yəni reklam nöqteyi-nəzərindən mənim reklama ehtiyacım yoxdur.
- Siz özünüz də qeyd edirsiniz ki Azərbaycana mediasında reklam bazarı bir o qədər inkişaf etməyib. Nə qədər media var, bunların yaşamı reklamdan asılı deyil. Bu durumu tək reklam bazarı ilə bağlamaq nə dərəcədə doğrudur?
-Suala elə özünüz cavab verdiniz. Normal medianın iki gəlir mərkəzi var. Mən çap mediasını nəzərdə tuturam. Biri satış, digəri isə reklamdır. İndi də maşallah nə satış var, nə reklam. Əksər hallarda indinin özündə yaxşı olmayan vəziyyət yaranıb. Reklam yox, satışın da problemlərini bilirik. Neçə illərdir ki, müzakirə olunur. Əl yayımı qadağan olunub, metro satışı da o cümlədən. Bir yayım şirkəti Qasid çökür, digər köşklər var , amma şirkət yoxdur. Bunlar qadağan olunmuş yerlərin yerini vermir. Həmin köşklər qəzet satışında maraqlı deyillər.
- Oxucu problemi bəs necə?
- Əgər internet saytlardan giriş pullu olsaydı, mən keyfdə olardım. Çünki girişlər çapdan dörd-beş dəfə artıqdır.
- Mətbuat Şurası bu aşamada sizə dəstək vermirmi?
- Əslində, bu məsələ Mətbuat Şurasının funksiyasına da daxil deyil. Mən sadəcə MŞ-nın qəzet olaraq təsisçisi, həm də üzvüyəm. Adətən heç vaxt kimdənsə kömək istəməmişəm. Bunlar da görünür elə biliblər ki, səsim çıxmırsa, deməli hər şey yaxşıdır. Sonra bir balaca səsimi çıxartdım, maraqlandılar.
- Nəylə maraqlandılar?
- Müzakirələr hələ də gedir.
- Ümid varmı?
- Ümid həmişə var. Təbii ki, müəyyən mənada mənim üçün çətindir. Mənən çox çətindir, amma nikbinliyimi itirməməyə çalışıram.
- Elçin bəy, müsahibələrinizdə qeyd edirsiniz ki, qəzetin bu çətin duruma düşməsi Rauf Mirqədirovun həbsi ilə bağlı deyil. Amma gəlin açıq danışaq ki, biz qəzetdəki problemlərin bu dərəcədə olmasından onun həbsindən sonra xəbər tutduq...
- Mən yenə də deyirəm ki, Rauf Mirqədirovun həbsi ilə heç bir əlaqəsi yoxdur. Çünki mən bu addımı artıq yanvar ayında atmaq istəyirdim. Sonra müəyyən işartılar göründü. Düşündüm ki, vəziyyət yaxşılığa doğru dəyişməkdədir. Amma heç nə dəyişmədi. Bir məsələni də qeyd edim ki, Raufun həbsi və belə ağır cinayət maddəsi ilə ittiham olunması mənən çox ağırdır. Həm mənə, həm də yaradıcı kollektivə ağırdır. Çünki Raufun belə bir iş görməyinə heç kim inanmır və təsəvvürünə də gətirmir. Və mən əminəm ki, onun heç bir günahı yoxdur. Sağlıq olsun araşdırmalar da bunu göstərməlidir. Mən hər halda buna ümidvaram.
- Rauf bəyin yazılarının qəzetdə çap olunmaması üçün sizə təhdidlər gəlirdimi?
- 24 il ərzində çox mesajlar alınıb. Bir neçə hakimiyyət dəyişikliyi zamanı bizi döyüblər, mesajlar da gəlib. Döyülmüşük, söyülmüşük, qəzet yoxlamalardan, təzyiqlərdən də keçib. Amma ümidimizi itirmədən işləmişik. Tək biz yox, bir çoxları belə işləyib. Amma indi vəziyyət elə gətirib ki, tutalım ki, təzyiq olanda qəzetin tirajı 150 min idi. Mənə necə təzyiq edə bilərlər? İndi 3000 -5000 tirajın olanda daha da təzyiq etmək imkanları yaranır. O zaman qəzetlərin sayı 20-30 olardı. İndi 4000-dən çox qəzet qeydiyyatdan keçib. Saytların sayını heç bilmirəm. Belə olan şəraitdə dayanmağa ehtiyac var. Mən həmişə deyirdim ki, kəmiyyətin keyfiyyətə keçmək qanunu var. Amma yaman uzun çəkdi. 24 ildir ki, bunu deyirəm, amma keyfiyyət yoxdur. Kəmiyyət getdikcə artır. Bilmirəm, nə qədər də artmalıdır ki, keyfiyyət tərəfə dönüş olsun.
- Rauf bəy özü hər hansı narahatçılıq olduğunu sizə demişdi?
- Yox. Bu çox gözlənilməz bir şey oldu. Özünün də, mənim də ağlıma gəlmirdi.
- Həbsdən bir neçə vaxt keçib. İndi baş verənlərə daha soyuqqanlı baxaraq qiymət vermək olar. Sizcə əslində nə baş verir?
- Bir şey söyləmək çətindir. Çünki burada məntiqə uyğun heç nə yoxdur. Sağlam məntiqə uyğun bir şey tapa bilmirəm deyim ki, bu baş verib.
- Mətanət Əzizovanı Rauf Mirqədirov işi ilə bağlı dindiriblər. Amma özünün dediyinə görə istintaqda ona Leyla Yunusla bağlı suallar veriblər. Ola bilərmi ki Rauf Mirqədirovun həbsi əslində Leyla Yunusun həbsinə hesablanmış bir addımdır?
- Bilirsiz, mən Raufun həbsini Leyla Yunusla bağlamazdım. Leyla Yunusu həbs etmək istəsəydilər, birbaşa onu həbs edərdilər və konkret deyərdilər ki, filan epizoda görə biz sizi həbs edirik. Raufun həbsi Raufun həbsidir. Leyla Yunusun sıxışdırılması Leyla Yunusa aiddir. Mətanət Əzizovanın özündən xoflanıb harasa qaçması ona aiddir.
- Heç əlaqə görmürsünüzmü?
- Layihə üzərində işləyiblər. Yenə deyirəm, Leyla Yunusu həbs etmək istəsəydilər onu edərdilər, Raufun buna heç bir aidiyyatı yoxdur.
- Atasının dəfnində iştirak edərkən Rauf bəylə görüşdünüz. Nə danışdı sizə? Ona münasibət necədir?
- Ona iş barədə danışmağa icazə yoxdur. Necəsən, nə var , nə yox, hansı kitabları oxuyursan ? O dedi ki, bədii əsərlər çox oxuyur. Vaxtı da var. Kitabxana da babatdır. Deyir ki, indi rus xarakterinin təbiətini yenidən öyrənir.
- Onun həbsinin Rusiya ilə bağlı olduğunu da deyənlər var...
- Təbii əlaqəsi var, amma təkcə Rusiya ilə yox.
- Başqa?
- Türkiyə, Ərdoğanın şəxsən münasibəti.
- Rauf Mirəqədirov məsələsində Türkiyənin bu mövqədə dayanması suallar doğurur...
- Ərdoğanı çox adam bəyənir. Millət ona səs verir. Şəxsən mən Ərdoğanı bəyənmirəm. Son zamanlarda bu adam normal demokratik təsisatların əleyhinə gedir və mənə elə gəlir ki, bir qədər normal məntiqdən də kənara çıxır. Mən ümumiyyətlə Türkiyədən belə münasibət gözləmirdim.
- Ərdoğanın Azərbaycan səfərində artıq bu məsələ barədə razılığa gəlindiyini ehtimal edənlər də var...
- İndi bilmirəm nə danışıblar. Bu yuxarıların işidir. Özlərinin dövlət başçıları səviyyəsində söhbətləri olub.
- Rauf Mirqədirovun həbsində Türkiyəmi, Azərbaycanmı kimlər daha maraqlı ola bilər?
- Əslində onun həbsi Rusiya və Ermənistanın marağındadır. Çünki Raufun bütün yazıları Rusiya və Ermənistanın Dağlıq Qarabağ siyasətini ifşa edirdi. Daşını daş üstündə qoymurdu. Rauf bu məsələni çox gözəl, incəliklərinə qədər bilir. Rauf Ermənistanda konfranslarda iştirak edirdi və bizim mövqeyimizi çox savadlı şəkildə müdafiə edirək onları borclu çıxarırdı. O ermənilərə bu nöqteyi-nəzərdən sərf etmirdi. Təbii ki Rusiyanın da həm Dağlıq Qarabağ məsələsində, həm də Azərbaycana təzyiqlər baxəmından və son zamanlar qlobal şəkildə baş verən siyasi hadisələrə çox gözəl qiymət verirdi və Putinin siyasətini ifşa edirdi. Raufun yazı yazmağı Rusiyanın marağında deyildi.
- Rauf bəyi atasının dəfnində iştirak etməyə icazə verdilər. İstintaq dövrü başa çatmamış belə bir hala qanunla icazə verilmir. Ona olan bu yumşaq münasibət azad olunacağınamı işarədir?
- Mənim bildiyim qədər və hüquqdan başı çıxan adamlarla söhbətim zamanı söylədilər ki, belə bir ittihamla insanın müvəqqəti olsa belə dəfn mərasimində iştirak etməsi üçün buraxılması qeyri-mümkündür. Amma Raufu buraxdılar. Mənim üçün bu xeyli müsbət məqamdır. Ehtimallar irəli sürmək istəmirəm. Amma ümidvaram ki, bu yaxşı bir təzahürdür. Bildiyim qədəri ilə o ittihamla insan heç yerə çıxmamamlı idi. Ümidvaram ki, araşdırmalar nəticəsində Raufun günahsızlığını istintaq orqanları sübut edəcəklər.
- Onunla görüşə icazə verilirmi?
- Xeyr. Vəkillərlə görüşür. Adətən qohum-əqrəbalara həftədə bir dəfə görüşə icazə verilməlidir. Amma hələ ki icazə vermirlər. Mən cəh etdim görməyə. Dedilər ki, qanunvericilikdə belə bir şey yoxdur. Çünki hələ istintaq gedir.
- Rauf bəydən danışdıq. Qəzetin durumu arxa plana keçdi. Bilmək istəyirəm ki, bu çətin məqamda həmkarlarınızdan sizə dəstək olanlar varmı?
- Dəstək mənəvidir. Sağolsunlar. Hətta yayım şirkətlərindən dəstək olur. İllərdir işlədiyim “Qaya” şirkətininin rəhbəri Xanhüseyn müəllim də zəng etmişdi. Dedi neyniyək? Dedim ki, siz bizim qəzeti ancaq satmaqla kömək edə bilərsiniz. Deyir onda qəzeti buraxın. Mənən dəstək verirlər, daha ondan artıq neynəməlidirlər ki?
- Necə düşünürsünüz, qəzet nə vaxt satışa buraxılacaq?
- Vallah bilsəydim bu saat çox rahat qapını bağlayıb gedərdim dincəlməyə. Bilmirəm hələ. Amma ümidvaram ki tez bir zamanda buna aydınlıq gələcək.
